Wtedy też objawiała się wiedza niedostępna człowiekowi na jawie. W marzeniach sennych dostrzegano tajemniczą zapowiedź tego, co może przynieść los. Odczytanie ukrytych znaczeń miało ostrzegać lub pomagać w przygotowaniu się do mających nastąpić wydarzeń. Sen porównywany do stanu śmierci to także jeden z najpopularniejszych toposów obecnych w wielu kulturach od czasów starożytnych. XX wiek wraz z rozwojem psychoanalizy oraz nowych prądów w sztuce zmienił spojrzenie na sen i śnienie. Marzenia senne miały się stać kluczem do poznania najgłębiej skrywanych tajemnic ludzkiego umysłu, źródłem wiedzy o tym, co nieuświadamiane.
Wystawa „Śpij spokojnie, dobrze śnij” jest próbą spojrzenia etnografów na fenomen snu i śnienia. To opowieść o tym, jak próbujemy sobie radzić ze spaniem i bezsennością, poczynając od przygotowania otoczenia do bezpiecznego spoczynku, poprzez działania mające zapewnić ochronę przed tym, co nieznane. Wystawa ukazuje także bogatą i złożoną symbolikę snu i marzeń sennych. O nowej wystawie w Krakowskim Muzeum Etnograficznym „Śpij spokojnie, dobrze śnij” o 9:30 opowiedzą kuratorki: Beata Skoczeń-Marchewka i Justyna Masłowiec.
- W Historii polskiego folku Wojciech Ossowski idzie ostatnio śladem muzyków greckiego pochodzenia, skupiając się na Jorgosie Skoliasie, a dziś wyjątkowo – na projekcie Sefardix, tworzonym z braćmi Oleś – Marcinem i Bartłomiejem.
05:33 Dwojka 2024_11_02-07-45-28.mp3 Historia Polskiego Folku: Sefardix (Dwójka/Poranek Dwójki)
223 lata cmentarza na Rossie
Anioły, kamienne drzewa i serce Marszałka
- Wczoraj na zabytkowych wileńskich nekropoliach zapłonęło kilkanaście tysięcy zniczy. Spoczywa na nich wielu wybitnych Polaków. Znicze zbierane były przez cały październik przez Społeczny Komitet Opieki nad Starą Rossą. Wileńskie cmentarze to księga historii miasta, Polski i Litwy. Z Wilna łączył się z nami Kamil Zalewski.
06:01 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2024_11_02-08-08-40.mp3 Wizyta zaduszna na wileńskiej Rossie (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Folkowy Poranek Dwójki w Dzień Zaduszny nie może obejść się bez pożegnań z fantastycznymi artystami sceny muzyki świata, którzy, niestety, odeszli od nas w ciągu ostatnich 12 miesięcy. Mateusz Dobrowolski przybliża sylwetki wybitnych muzyków, których nie ma już z nami: Toumaniego Diabate, Sergia Mendesa i Sary Tavares.
08:41 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2024_11_02-08-27-44.mp3 Wielcy muzyki świata odeszli w 2024 (Dwójka/Poranek Dwójki)
Stare Powązki w Warszawie
Nekropolia, która przeżyła miasto
Interdyscyplinarna konferencja Zwrot ludowy - mroczne widmo czy nowa nadzieja?
- Co wydarzyło się w ciągu ostatnich kilku lat, że ludowość, związane z nią: kultura, polityczność i styl życia, cieszą się zainteresowaniem? Czy możemy mówić o gruntownym przewartościowaniu czy raczej o nurcie, który pozostanie bez głębokiego wpływu na wyobraźnię społeczną. Między innymi o tym traktować będzie interdyscyplinarna konferencja zatytułowana „Zwrot ludowy – mroczne widmo czy nowa nadzieja?”. Nad zwrotem, czy też zwrotami ludowymi, z prof. Michałem Rauszerem pochyla się Monika Gigier.
10:09 PORANEK DWÓJKI Dwojka 2024_11_02-09-12-46.mp3 Interdyscyplinarna konferencja Zwrot ludowy - mroczne widmo czy nowa nadzieja? (Dwójka/Poranek Dwójki)
- Ten zwrot jest inny, niż tylko popkulturowy. Różne sygnały wskazują na to, że jest on godnościowy. Ludzie jawnie mogą mówić o tym, że rodzice, dziadkowie pochodzą ze wsi. Dzięki temu, że zaczęto o tym mówić, przestaje to być wstydliwe.
Jeśli ktoś nie był, polecam spotkanie z Joanną Kuciel-Frydryszak. Pojawiają się na nich kobiety opowiadające o swoich babkach i matkach. To jest bardzo emancypacyjne doświadczenie! Oczywiście, zawsze pojawi się spłaszczająca wszystko moda, ale wydaje mi się, że w tym wypadku i ona powoduje przepracowanie tej przeszłości, której, w większości, wszyscy się wstydziliśmy – mówi Michał Rauszer.
O wykluczonych wśród wykluczonych
Kuciel-Frydryszak o swojej książce „Chłopki. Opowieść o naszych babkach”
Zwrot ludowy czy zwroty ludowe?
Niewątpliwie w przeciągu dziesięcioleci możemy odnotować wiele okresów, kiedy wieś była tematem popularnym. To czas zbierania folkloru i zwrotowi ku naturze w XIX wieku, młodopolska chłopomania czy prl-owska cepeliada. Warto jednak zauważyć, że w powyższych przypadkach wieś nie miała głosu. Mówiono o niej, pisano, malowaną ją; zachwycano się przejawami kultury ludowej. Zawsze jednak było to działanie odgórne – działanie inteligencji, klas wyższych.
W wypadku ostatniego zwrotu, który utrzymuje się w humanistycznym dyskursie od ok. 2020 roku sprawy mają się inaczej. Głos inteligencji nierzadko jest tożsamy z głosem wsi: „Sam pochodzą z małej wioski na Śląsku – podkreśla nasz rozmówca – po raz pierwszy mogę o tym mówić bez skrępowania”.
Michał Rauszer zwraca uwagę na „wiejskie coming-outy” – coraz więcej osób przyznaje się do wiejskiego pochodzenia. A jeszcze w latach 90. – wg badań CBOS – największa obelga w Polsce brzmiała „ty wieśniaku”.
Obecny zwrot ludowy ma swoje miejsce w nauce, od kilku lat dostrzegamy wysyp prac „przepisujących” ludową historię Polski, ale i życiu codziennym – to m.in. popularność książki „Chłopki” Joanny Kuciel-Frydryszak, coraz mniej egzotyzujące wieś spojrzenie na nią, pojawienie się filmów i seriali (na temat wizerunku klasowego w „1670” będzie mowa na konferencji – przyp. red.) traktujących o niższych klasach społecznych bez wyśmiewania ich.
- Mam nadzieję, że gdy już ten zachwyt nad wszystkimi coming-outami (dotyczącymi wiejskiego pochodzenia) się przetoczy, wykiełkuje z tego zwykły namysł nad wsią polską, klasami niższymi, robotniczymi. Taki poważny namysł. I widzę, że coś już się dzieje w tym temacie. Widać też, że ta dynamika związana ze zwrotem ludowym przyczyniła się do wzrostu popularności tożsamości regionalnej. I dumy regionalnej! Można być dumnym ze swojego regionu, który posiada daną specyfikę, kulturę, język.
6-8 listopada na Głównym Kampusie Uniwerytetu Warszawskiego odbędzie się konferencja „Zwrot ludowy – mroczne widmo czy nowa nadzieja?”. Będący jednym z organizatorów, Rauszer poleca szybką naukę bilokacji:
- Nasza konferencja jest interdyscyplinarna. Odwiedza nas antropolodzy, antropolożki, literaturoznawczynie, socjolodzy… Ten zwrot ludowy to zjawisko, które zdecydowanie wykracza poza samą naukę. I temu właśnie chcemy się przyjrzeć: co stało się około roku 2020, ze nastąpiła, nie boję się tego słowa, eksplozja popularności tematów wiejskich.
SPRAWDŹ PROGRAM WYDARZENIA
Słuchaliśmy:
7.09 Pat Metheny Trio Travels (5:00)
7.16 Grzegorz Dzirba Pieśń do św. Józefa (1:49)
7.24 Toumani Diabate, Ali Farka Toure Samba Geladio (3:17)
7.28 Fryderyk Chopin, Lang Lang Walc A moll (odkryty 2024?) (1:18)
7.31 Dziczka Szczasływaja taja put’ (4:01)
7.40 Edward Elgar, VOCES8 Lux Aeterna (3:52)
7.50 Sergio Mendes Mas Que Nada (2:41)
8.02 Józef Kozłowski Requiem es moll cz. II Dies Irae (3:17)
wyk. Singapore Symphony Orchestra and Chorus, dyr. Hans Graf
8.15 Babadag Ej Toli Toli / So Far Away (4:20)
8.21 Ludwig van Beethoven, Nobuyuki Tsujii An die ferne Geliebte, Op. 98 (Arr. Liszt for Solo Piano as S. 469): No. 1, Auf dem Hugel sitz ich, spahend (2:26)
8.26 Orkiestra Dęta z Zakrzewa Do mogiły (4:16)
8.36 Sara Tavares Balance (4:34)
8:49 Andris Dzenitis, Knuts Skujenieks, Youth Choir „Kammer…”, Patriks Karlis Stepe Peace With Living Eyes (3:22)
9.08 Michalove Oj lulaj lulaj (5:03)
9.23 Orkiestra Dęta z Goraja Na grobie syna (5:10)
9.28 Sutari Tuli tuli (5:11)
9.46 Julian Lage Nocturne (3:19)
9.50 Aaron Parks Doors Open (2:58)
***
Tytuł audycji: folkowy Poranek Dwójki
Prowadziła: Aleksandra Stec
Data emisji: 2.11.2024
Godzina emisji: 9.30
at/mg
