Finał zjazdu piastowskiego w Gąsawie był tragiczny. Spotkanie Henryka Brodatego z Leszkiem Białym zakończyło się krwawą łaźnią i śmiercią tego drugiego. Był 24 listopada 1227 roku.
Mordu dokonali prawdopodobnie ludzie młodszego księcia wielkopolskiego Władysława Odonica i namiestnika pomorskiego Świętopełka. Obaj mieli powody, by usunąć księcia krakowskiego. Leszek Biały zawarł układ ze starszym władcą Wielkopolski, Władysławem Laskonogim. Porozumienie mówiło o tym, że ten, który przeżyje dłużej, otrzyma dzielnicę drugiego. To de facto oznaczało wydziedziczenie Odonica.
Świętopełkiem kierowała prawdopodobnie ambicja – namiestnikowi Pomorza Gdańskiego, który dzielnicą rządził z nadania księcia krakowskiego, marzyła się niezależność i tytuł książęcy. Wiedział, że może ją uzyskać, gdy Piastowie będą bić się o tron krakowski po śmierci Leszka Białego.
Zbrodnia zakończyła obiecujące rządy ostatniego księcia małopolskiego, którego zwierzchność uznawali inni Piastowie. Być może opóźniła też proces jednoczenia się rozbitej na dzielnice Polski o całe stulecie. Czy Leszek Biały zdołałby zjednoczyć Polskę, gdyby żył dłużej? Posłuchaj opinii gości audycji Andrzeja Sowy i Elizy Bojarskiej.
24:59 leszek biały___f 32285_tr_0-0_102013631be7b762[00].mp3 Audycja Elizy Bojarskiej z cyklu "Królowie i książęta polscy" z udziałem prof. Stanisława Trawkowskiego. (PR, 7.03.1985)
O plusach i minusach polityki prowadzonej przez Leszka Białego dyskutowali również goście Andrzeja Sowy w audycji z cyklu "Na historycznej wokandzie": prof. Wojciech Fałkowski i prof. Marek Kazimierz Barański. Od końca pierwszej dekady XIII wieku Leszek Biały prowadził starania o odzyskanie faktycznej władzy zwierzchniej i odbudowę jedności państwa. Zaczął nawet tytułować się księciem Polski. Z drugiej strony prowadził też aktywną politykę zagraniczną.
- Z jednej strony starał się podporządkować sobie Ruś, z drugiej – utrzymać Pomorze Gdańskie – komentował prof. Marek Kazimierz Barański.
14:58 leszek biały___997_01_iv_tr_0-0_108110951be9f0a9[00].mp3 Audycja Andrzeja Sowy z cyklu "Na historycznej wokandzie" z udziałem prof. Wojciecha Fałkowskiego i prof. Marka Kazimierza Barańskiego. (PR, 7.03.2001)
Razem z pozostałymi książętami starał się oddalić zagrożenie ze strony Prusów. W związku z planami chrystianizacji kłopotliwego sąsiada Leszek zobowiązał się do wzięcia udziału w krucjacie do Ziemi Świętej. Prawdopodobnie liczył na pomoc papiestwa w walce z pogańskimi plemionami. Gdy jednak zorientował się, że nie stać go na wyprawę, wysłał papieżowi notę ze swoją rezygnacją. Książę krakowski tłumaczył, że w Jerozolimie nie ma jego ulubionego trunku - piwa.
bm
