Fania Lewando w Wilnie po jarsku gotowała

Ostatnia aktualizacja: 23.11.2020 13:54
Fania Lewando przed wojną prowadziła w Wilnie popularną restaurację serwującą wegetariańskie specjały kuchni Żydów aszkenazyjskich. Fania kierowała się w życiu jedną zasadą - jej menu wegetariańskie zainspirowane było chęcią czynienia świata lepszym. 
Panorama Wilna
Panorama WilnaFoto: Shutterstock.com/krivinis

książka kucharska 1200.jpg
Największa baza książek kucharskich w sieci. Sprawdź, co jedli Rzymianie

Gotowała zdrowo, a jej kulinarny kunszt był ceniony – w jej restauracji stołowała się wileńska bohema, a jej dania pokochał Marc Chagall. Tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej wydała książkę. Niestety, w 1941 roku ślad po Fani zaginął, a książka przepadła w wojennej zawierusze. Po latach została odnaleziona na targach antykwarycznych. Książka Fani to nie tylko zbiór wegetariańskich receptur. To również pełna hałd mąki, wywrotek masła, bitej śmietany i wzburzonych drożdży eskapada do fantastycznego świata, którego już nie ma.


Posłuchaj
05:16 czwórka sztuka jedzenia 22.11.2020.mp3 O Fani Lewando, jej kuchni, książce oraz polskim wydaniu przepisów kucharki opowiada Sabina Francuz, członkini kolektywu Mecyje (Sztuka jedzenia/Czwórka)

 

Fania Lewando urodziła się we Włocławku, ale całe życie spędziła w Wilnie. Tam prowadziła swoją restaurację w okresie międzywojennym. Było to wyjątkowe miejsce, wyprzedzające gusta. Fania karmiła śmietankę towarzyską.

Kuchnia wege i koszerna

Jej historia została odnaleziona kilka lat temu, wraz z nią 400 przepisów, które wydane zostały po angielsku. - Fania Lewando była niesamowicie charyzmatyczną postacią - mówi Sabina Francuz, członkini kolektywu Mecyje, która odpowiada za wydanie polskiej wersji "Dietojarskiej kuchni żydowskiej" Fani Lewando. - Dziś nazwalibyśmy ją taką celebrytką branży gastronomicznej. Była właścicielką restauracji w Wilnie, która serwowała kuchnię wegetariańską, koszerną. Była promotorką idei wegetarianizmu wśród żydów, co było nieco nowatorskie, ale też wpisywało się w modne przed wojną nurty. Prowadziła szkołę gotowania dla kobiet, była szefową kuchni. Miała również epizod z morzem, będąc szefową kuchni na statku "Batory". 



Batory.jpg
MS Batory. "Lucky ship" - ambasador polskiej kultury

Książka Fani Lewando zawiera 400 przepisów. Została wydana tuż przed wojną, w 1938 roku. - Fania na pewno pracowała nad nią dużo wcześniej. W książce znajdziemy setki przepisów, które na pewno wymagały przegotowania. Autorka bardzo mocno podkreślała we wstępie, że są to przepisy sprawdzone - dodaje. 

Fania odnaleziona

Sabina Francuz swoją przygodę z książką Fani zaczęła w 2015 roku, gdy ukazało się opracowanie przepisów przygotowane przez Amerykanów. - Powodowała mną chęć przybliżenia tej amerykańskiej wersji szerszemu gronu, przez organizację warsztatów - opowiada. - Zaczęło się gotowanie z Fanią, potem miałam okazję organizować kilka kolacji opartych o jej menu. Było to dość nienaturalne dla nas, żeby przygotowywać przepisy z ksiązki tłumaczonej przez Amerykanów. Sięgnęłyśmy do źródła, jedna z nas, Ola Mołota, znająca jidysz, podjęła się tłumaczenia przepisów, które wybierałyśmy. Przetłumaczyła około 100 z 400. Wybrane do książki zostało 80 - dodaje. 

Po dwóch latach pracy nad przepisami, kolektyw Mecyje zaczął marzyć by powstała wersja papierowa, publikacja przepisów Fani. - Zrządzeniem losu udało się - mówi gość Beaty Kwiatkowskiej. - Fani chciała czynić świat lepszym. Chodzi o to, żeby nie krzywdzić innych istot i Fania to rozumiała właśnie przez wegetarianizm, przez korzystanie z tych receptur, które nie zabijają - dodaje. 

Mecyje wybrały przepisy, które wydały im się najciekawsze dla polskiego czytelnika, żeby pokazać, jak te kuchnie są zbieżne, jak te kuchnie się przenikały, jak dużo potraw tradycyjnej kuchni aszkenazyjskiej mamy u siebie na stołach. 

Książka zawiera też cenne wskazówki, dla osób, które zaczynają przygodę z wegetarianizmem.

- To więcej niż książka kucharska, to opowieść o smakach, które przeniosą do przedwojennego Wilna - podkreśla Sabina Francuz. 

***

Tytuł audycji: Sztuka jedzenia

Prowadzi: Beata Kwiatkowska

Gość: Sabina Francuz (członkini kolektywu Mecyje)

Data emisji: 22.11.2020

Godzina emisji: 13.45

pj

Czytaj także

Kulinarne kryminały - zbrodnia z jedzeniem w tle

Ostatnia aktualizacja: 04.09.2017 15:15
- W tej literaturze najbardziej odpowiada mi merytoryka kulinarna. Można na przykład dowiedzieć się, jak funkcjonuje restauracja, lub co to jest "mise en place" - mówi w Czwórce o prozie Toma Hillenbrand'a autor komiksów Mateusz Szlachtycz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Co jedli literaci? Czy Kafka gustował w miso?

Ostatnia aktualizacja: 21.01.2019 10:00
- Gdy dostałam do tłumaczenia książkę "Zupa Franza Kafki" Marka Cricka zachwyciłam się nią - mówi Anna Bańkowska, tłumaczka. - Jednak ja przy pracy zapominam o jedzeniu - dodaje. 
rozwiń zwiń