Jak pachnie "Dama z gronostajem"? Badacze rozwiązali zagadkę

Jedyny obraz Leonarda da Vinci w Polsce możemy podziwiać w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Choć "Dama z gronostajem" liczy już ponad 530 lat, nadal skrywa wiele tajemnic. Jedną z nich rozwikłali krakowscy muzealnicy i naukowcy, we współpracy z partnerami ze słoweńskiej Lublany.

"Dama z gronostajem" Leonarda da Vinci, ok. 1490 r.

Foto: Wikimedia commons/dp

• "Dama z gronostajem" to obraz namalowany przez Leonarda da Vinci około 1489–1490 roku w Mediolanie.
• Można go podziwiać w Muzeum Czartowskich w Krakowie. 
• Dzięki grupie badawczej Odotheka poznaliśmy jego zapach. 
• O tym, jak pachnie "Dama z gronostajem" opowiadają Elżbieta Zygier i dr hab. Tomasz Sawoszczuk.

Biblioteka zapachów sztuki 

Polsko-słoweński projekt Odotheka chce stworzyć "bibliotekę" zapachów obiektów historycznych i w ten sposób uatrakcyjnić ofertę muzealną szczególnie dla publiczności z dysfunkcją wzroku. Grupy naukowców z Polski i Słowenii wybrały dzieła sztuki ze swoich krajów. Na liście znajdują się m.in. dzieła Stanisława Wyspiańskiego, Olgi Boznańskiej, Aliny Szapocznikow, ale i tabakiera należąca do słoweńskiego poety narodowego Franca Preserena.

- Na początku 2020 roku dyrekcja Muzeum Czartoryskich poprosiła mnie o zbadanie jakości powietrza pod względem chemicznym gabloty, w której miała być eksponowana "Dama z gronostajem", aby być pewnym, że jest to miejsce bezpieczne dla tego typu obiektu - opowiada dr hab. Tomasz Sawoszczuk z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, koordynator projektu. - W trakcie tych badań zdałem sobie sprawę, że warto by było wyciągnąć zapach tego płótna na zewnątrz. Przede wszystkim po to, żeby osoby niedowidzące i niewidome mogły go poczuć, ale też, żeby uatrakcyjnić zwiedzanie pozostałym turystom.

Posłuchaj

12:49 CZWÓRKA Stacja Kultura - zapach 27.06.2024.mp3 Jak pachną dzieła sztuki? (Stacja Kultura/Czwórka)

Jak pachnie "Dama z gronostajem"?

W ten sposób muzealnicy i naukowcy z Krakowa, we współpracy z partnerami ze słoweńskiej Lublany, odtworzyli zapach słynnego dzieła Leonarda da Vinci, a jego woń zamknęli we flamastrze.  

- To złożony zapach, który każdy może odebrać na swój sposób. Ja wyczuwam tam nutę cytrusową i egzotyczną, która kojarzy się z zapachem deski orzechowej, na której Dama z gronostajem jest namalowana - opowiada Elżbieta Zygier, główny konserwator Muzeum Narodowego w Krakowie. - Wyczuwam też spoiwo, bo Leonardo Da Vinci dodawał do farb olej orzechowy. Dla mnie jest to bardzo przyjemna woń.

- To, co ja wyczuwam - w dużym uproszczeniu - to zapach orzechowy i zapach werniksu oraz rozpuszczalników, które kojarzą się z zabiegami konserwatorskimi, jakie były wykonywane na tym obiekcie  - dodaje dr Tomasz Sawoszczuk.  

Zobacz też:

• "Owoc synowskiej miłości", czyli jak "Dama z gronostajem" znalazła się w Polsce?
• Leonardo da Vinci. Zbyt zajęty tajemnicami świata, żeby kończyć swe obrazy

Czy "zapachowy flamaster" będzie dostępny dla zwiedzających?

Aby publiczność mogła poznać woń obrazu, zapach "Damy z gronostajem" zamknięto we flamastrze. Umieszczenie go na wystawie stoi jednak pod znakiem zapytania. Na razie realizatorzy projektu przetestują odbiór tego zapachu na grupie osób odwiedzających Muzeum Czartoryskich w Krakowie. 

Projekt Odotheka realizują od końca 2021 roku Muzeum Narodowe w Krakowie, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie oraz Uniwersytet w Lublanie i Muzeum Narodowe Słowenii. Przedsięwzięcie, które ma się zakończyć do 2025 roku, finansują Narodowe Centrum Nauki i Słoweńska Agencja Badawcza.

***

Tytuł audycji: Stacja Kultura

Prowadzi: Michał Piwowarek

Materiał przygotowała: Marta Zinkiewicz

Data emisji: 27.06.2024

Godzina emisji: 10.15

kul