Majowie - Grecy Nowego Świata. Co zostało do odkrycia?

Kultura Majów kojarzy nam się z tajemniczymi, porośniętymi roślinami, kamiennymi pozostałościami ich architektury. Do naszych czasów przetrwały ślady imponującej cywilizacji - miasta, pałace, piramidy i drogi, a nawet księgi. 

Na zdjęciu: świątynia w dawnym mieście Majów w Tikal we współczesnej Gwatemali

Foto: diego ham / Shutterstock.com

Kim byli wikingowie? Co robili na Rusi?

Los Majów przypieczętowali najeźdźcy z Europy i na kilka wieków ich historię pokrył kurz zapomnienia. Odkrycia archeologiczne i nowoczesne technologie dają nam jednak coraz więcej informacji na temat ich cywilizacji. Dzięki wyprawie sprzed dwóch lat dowiedzieliśmy się, że Majowie byli społecznością liczebnie odpowiadającą połowie dzisiejszego kontynentu europejskiego. Od lat ich kulturę bada profesor Jarosław Źrałka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. 

Posłuchaj

13:09 czwórka zaklinacze czasu 15.05.2021.mp3 O cywilizacji Majów opowiada profesor Jarosław Źrałka (Zaklinacze czasu/Czwórka)

 

- Często, gdy mówimy o Majach pojawia się pytanie o koło, dotyczy ono też innych kultur obszaru Mezoameryki, która pokrywa się z terenem wielu państw Ameryki Środkowej - mówi profesor. - To bardzo ciekawa kwestia, wydaje się, że Majowie znali koło. Na jednej z dróg z Chichén Itzá do innego ośrodka Majów odkryto kamienny, okrągły walec. Znane są też zabawki, figurki zwierząt na kółeczkach - dodaje. - Należy jednak zaznaczyć, że nie rozwinął się tam transport kołowy. Przed przybyciem Hiszpanów, w tamtej części świata nie występowały zwierzęta tzw. pociągowe. Co ciekawe, mimo braku tego transportu Majowie budowali drogi i po nich się przemieszczali - dodaje. 

Świat zwierząt czasu Majów był inny od naszego. Badania archeologiczne dowodzą, że lud ten trudnił się też hodowlą. Hodowano gównie indyki i psy. - Psy odgrywały dużą rolę, często były przewodnikami, ale były też jedzone - zdradza gość Czwórki. 

Wyświetl ten post na Instagramie.

Post udostępniony przez Czas na Archeo (@czas_na_archeo)

Początki kształtowania się kultury czy cywilizacji Majów datuje się na drugie tysiąclecie przed naszą erą, a największe apogeum, przeżywała ta cywilizacja w tzw. okresie klasycznym, który datujemy między III a IX wiekiem naszej ery. - Ten czas nazywamy Złotym Wiekiem Majów - mówi profesor. - Okres ten zakończył się takim apokaliptycznym wydarzeniem, mówi się o wielkim upadku klasycznej cywilizacji Majów w IX wieku. Większość miast Majów położonych na terenie nizinnym wyludniło się, gwałtowny spadek ludności doprowadził do upadku miast. Ten upadek dotyczył głównie południowej części Jukatanu. Cywilizacja rozwija się na północ i na południe od tego miejsca, aż do przybycia Hiszpanów - wyjaśnia. 

Posłuchaj także:

• Na szlakach duchowości Majów. "Moją mapą były ludzkie historie"
• Agoge - spartańskie wychowanie. Legendy i źródła

Piramidy i platformy

Myśląc o Majach myślimy przede wszystkim o monumentalnych piramidach czy kalendarzu. - My ciągle niewiele wiemy o architekturze Majów. Podczas wykopalisk robiliśmy liczne testy komunikacyjne. Dzięki konstrukcji tej architektury udawało się słyszeć głos osób z wysokich miejsc i z bardzo dużych odległości. To na pewno nie był przypadek - podkreśla prof. Jarosław Źrałka. - Piramidy Majów mają różne wypełnisko - środek, rdzeń, a potem robiono okładzinę - to musiało zająć mnóstwo pracy. 

Gość Czwórki zwraca uwagę, że często patrzymy na budowle Majów ze współczesnej perspektywy, patrzymy na monumentalizm wertykalny. Należy jednak zauważyć, że ostatnio odkryte zostały budowle, których nawet nie widać - jak podniesione do góry place, platformy szerokie na 400 metrów a ciągnące się ponad kilometr. - Do ich budowy użyto więcej materiałów niż do budowy piramid - podkreśla. 

National Geographic Polska/Prawdopodobnie tutaj ukryto największy skarb Majów [Tajemniczy świat Majów]

W kulturze, religii i życiu społeczno-politycznym Majów dużą rolę odgrywały zwierzęta: wąż czy jaguar. - Jedna z najważniejszych dynastii królewskiej nosiła nazwę, którą umownie przedstawiano za pomocą głowy węża - mówi profesor. 

Pismo i kalendarz

O wyjątkowości cywilizacji Majów świadczą też kalendarz i księgi. - Majowie są jedyną z cywilizacji Mezoameryki, która stosowała kalendarz charakteryzujący się długą rachubą, dzięki czemu znamy dokładnie wiek, w których dane wydarzenia miały miejsce. Kalendarze innych kultur tego regionu powtarzały się co 52 lata - wyjaśnia naukowiec. 

Do naszych czasów zachowały się cztery księgi Majów: Kodeks Madrycki, Kodeks Drezdeński, Paryski i Kodeks Groliera. - Proces odczytywania ich pisma jeszcze się nie skończył, wciąż brakuje znaczenia kilku znaków - zdradza profesor. - Warto pamiętać, że wiele ksiąg Majów zostało zniszczonych na początku konkwisty. Odkrycie tych czterech kodeksów to było ich drugie odkrycie dla nauki - dodaje. 

***

Tytuł audycji: Zaklinacze czasu

Prowadzi: Anna Hardej

Gość: prof. Jarosław Źrałka z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego

Data emisji: 15.05.2021

Godzina emisji: 14.16

pj