- Powstał raport dotyczący świetlnego zanieczyszczenia Polski.
- Jego autorzy z Centrum Badań Kosmicznych PAN i Light Pollution Think Tank wskazują, że nie mamy już naturalnego nieba nad Polską.
- 58 procent Polaków nie ma szans, by dostrzec Drogę Mleczną.
- W raporcie Warszawa, Łódź, Kraków, Gdańsk i Poznań nazywane są "miastami nienastającej nocy".
- Świetlne zanieczyszczenie ma negatywny wpływ na nas i świat roślin i zwierząt.
Naturalne nocne niebo nad Polską praktycznie przestało istnieć - tak wynika z raportu dotyczącego zanieczyszczenia światłem przygotowanego przez Centrum Badań Kosmicznych PAN i Light Pollution Think Tank. To efekt rosnącego problemu zanieczyszczenia światłem - świetlnego smogu.
Analiza danych satelitarnych wykazała, że terytorium Polski obserwowane z orbity pojaśniało w 2022 roku co najmniej o 6 proc. względem poprzedniej dekady. Był to najjaśniejszy rok w historii obserwacji. Najbardziej świetlista lokalizacja to warszawski plac Defilad, ale jaśniejszymi punktami bywają też szklarnie.
Nawet jeśli nocne niebo jest bezchmurne, to trudno nam dostrzec gwiazdy.
- W warunkach idealnych tych gwiazd widzielibyśmy kilka tysięcy zapewne. Ale takie warunki w Polsce praktycznie już nie występują - mówi Andrzej Kotarba, naukowiec z Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. - Jeśli udamy się w Bieszczady - to jest takie miejsce w Polsce, gdzie naturalne niebo jeszcze zachowało się minimalnie skażone - to dostrzeżemy gwiazdy. Jednak im bliżej dużych miast, tym gorzej - podkreśla.
Najjaśniejszą lokalizacją miejską jest warszawski plac Defilad. Fot. Shutterstock/Marianna Ianovska
"Miasta nienastającej nocy"
W największych miastach na pewno nie zobaczymy Drogi Mlecznej, a i gwiazd dostrzeżemy mniej - najwyżej kilkadziesiąt. W raporcie Warszawa, Łódź, Kraków, Gdańsk i Poznań nazywane są "miastami nienastającej nocy". Te pięć miast odpowiada za 10 proc. całości światła wysyłanego z Polski w kosmos.
Główną przyczyną zanieczyszczenia światłem jest niewłaściwe oświetlenie.
- Często oświetlenie wygląda ładnie, natomiast nie spełnia swojej funkcji - zamiast oświetlać podłoże, bo do tego powinno służyć, lampa uliczna, osiedlowa świeci w niebo, a nie na parking, chodnik, jezdnię - mówi dr hab. Tomasz Ściężor z Wydziału Inżynierii Środowiska i Energetyki Politechniki Krakowskiej. - Lampy zostały dobrane tak, jak podobało się projektantowi, a niekoniecznie praktycznie. Ekrany świetlne, oświetlenie zabytków też często nie są właściwie skonstruowane. Przez to to, co powinno być oświetlone, oświetlonym nie jest, za to światło idzie w niebo - rozprasza się na pyłach, na chmurach - i mamy efekt zanieczyszczenia światłem.
04:56 czwórka pierwsze słyszę 05.01.2024 niebo 8.19.mp3 Zanieczyszczenie światłem - jak to działa i jak z tym walczyć? (Pierwsze słyszę/Czwórka)
Skutki zanieczyszczenia światłem
Niestety, jak tłumaczą naukowcy, wszyscy odczuwamy skutki tego zjawiska, bo zaburza ono nasz wewnętrzny zegar biologiczny. Ma negatywny wpływ na przemianę materii oraz sen, a co za tym idzie - samopoczucie.
- Problem z zasypianiem, wysypianiem się rzutuje na naszą kondycję psychiczną. Przekłada się też na naszą kondycję fizyczną - na metabolizm - w zupełnie inny sposób trawimy to, co zjedliśmy - mówi Andrzej Kotarba. - Badania wykazują, że osoby pracujące w nocy, narażone wtedy na światło, dużo częściej są otyłe. To często przez to, że ich naturalny dobowy rytm przemiany materii został zaburzony.
Negatywne skutki zanieczyszczenia światłem dotykają także roślin i zwierząt. Ludzie mogą ukryć się przed światłem, instalując sobie rolety, żaluzje, zasłony zaciemniające - świat przyrody takiej możliwości nie ma.
- Gdy światło wpada do miejsc ich bytowania, zaburza ich naturalny rytm w dużo większym stopniu niż nam - zwraca uwagę naukowiec. - Cykl życiowy wielu gatunków jest zaburzony, np. nie mogą się rozmnażać, bo do tego potrzebują ciemności. W konsekwencji ich potomstwo jest mniej liczne, słabsze albo nie ma go wcale.
Lampa uliczna postawiona wśród drzew wpływa także na nie. Jesienią zdarza się, że oświetlone liście drzewa pozostają wciąż zielone, gdy cała reszta rośliny, zrzucając je, przygotowuje się do zimy. To, jak mówi naukowiec, może prowadzić do śmierci drzewa.
Jak zmniejszyć świetlny smog?
Autorzy raportu mają nadzieję, że rozpocznie on dyskusję w kraju dotyczącą polityki racjonalnego oświetlenia. - W Warszawie widzę wiele nowych bloków, które instalują potężne ledowe oświetlenia do wjazdów do garażów. Niestety często one świecą na całą elewację i do naszych sypialni. To warto poprawić - mówi ekspert. - Możemy też wpływać na nasze samorządy - to one decydują o oświetleniu ulic, parków, skwerów. Teraz wymienia się stare oświetlenie sodowe na nowoczesne - ledowe. To jest dobry kierunek zmian, ale warto bacznie się temu przyglądać, zawierać w przetargach wytyczne, by oświetlenie było przyjazne nam i środowisku, by redukować zanieczyszczenie świtałem.
***
Tytuł audycji: Pierwsze słyszę
Prowadzi: Kamil Jasieński
Materiał: Martyna Ogonek
Data emisji: 05.01.2024
Godzina emisji: 8.18
pj
