"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Jak odróżnić pisankę od kraszanki?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" odsłaniamy tajemnice języka polskiego. Kolorowo zdobione wielkanocne jajka to pisanki i kraszanki. Skąd się wzięły te nazwy wyjaśniamy w Czwórce. 

W niektórych okolicach do dziś stosuje się rozróżnienie: kraszanka – jajko tylko barwione, pisanka – jajko z wyrysowanymi lub wyrytymi wzorkami.

Foto: Shutterstock/Izdebska Karolina

• Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków.
• Czasownik "pisać" oznaczał kiedyś "malować, rysować" - to zachowało się w słowie pisanka. 
• Kraszanki zaś krasimy, czyli dodajemy im krasy, która pierwotnie oznaczała barwę czerwoną. 
• W niektórych okolicach do dziś stosuje się rozróżnienie: kraszanka - jajko tylko barwione, pisanka - jajko z wyrysowanymi lub wyrytymi wzorkami.

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. 

Eksperci od języka polskiego z Narodowego Centrum Kultury piszą: i pisanki, i kraszanki to wielkanocne jajka - kolorowe: barwione, malowane lub w inny sposób zdobione. Czasownik "pisać" oznaczał kiedyś "malować, rysować" (litery się rysowało, a więc pisało) i to znaczenie do dziś zachowało się właśnie w nazwie pisanka.

W używanym w niektórych regionach Polski określeniu kraszanka widoczny jest ten sam rdzeń, co w słowach krasnoludek czy krasa "uroda". Kraszanki krasimy, czyli dodajemy im krasy, a słowo krasa pierwotnie oznaczało barwę czerwoną, później rozszerzyło się na "piękna barwa", a stąd już niedaleko do "piękność, uroda, ozdoba". W niektórych okolicach do dziś stosuje się rozróżnienie: kraszanka - jajko tylko barwione, pisanka - jajko z wyrysowanymi lub wyrytymi wzorkami. 

Posłuchaj

01:20 czwórka pierwsze słyszę 29.03.2024 pisanki ojczysty.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czemu pisanki są pisankami, a kraszanki kraszankami? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku - dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras./aw/wmkor