"Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czy starosta musi być stary?

W cyklu "Ojczysty - dodaj do ulubionych" zdradzamy tajemnice języka polskiego. Tym razem sprawdzamy, skąd się wzięło słowo "starosta" i czy starosta musi być stary. 

Starosta był to człowiek najstarszy wiekiem lub rangą, przywódca, naczelnik. Od najdawniejszych czasów starość przedstawiała wartość nobilitującą: dożyć sędziwego wieku mógł wszak tylko ktoś na tyle mądry, zaradny, silny i zdrowy, by nie dać się śmierci aż do samej starości.

Foto: Dmytro Zinkevych/shutterstock

• W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" sprawdzamy, czy starosta musi być stary. 
• Jeszcze w czasach prasłowiańskich słowo "starosta" (które już wówczas miało taką postać) oznaczało osobę ważną, a zarazem mocno dojrzałą wiekiem. 
• Obecnie starosta to "urzędnik samorządowy - naczelnik powiatu". W wiekach średnich starosta miał wyższą rangę: był namiestnikiem całej prowincji lub ziemi.

W ramach kampanii "Ojczysty - dodaj do ulubionych" w każdy wtorek i czwartek w audycji "Pierwsze słyszę" poznajemy ciekawostki językowe. 

Jak podaje strona NCK "Ciekawostki językowe/Ojczysty-dodaj do ulubionych" - stary i starosta to nieprzypadkowa zbieżność brzmieniowa i graficzna: nazwa funkcji i rangi oraz tytuł starosta rzeczywiście pochodzi od przymiotnika "stary", a ściślej rzecz biorąc - od rzeczownikowej nazwy cechy "starość".

Jeszcze w czasach prasłowiańskich słowo "starosta" (które już wówczas miało taką postać) oznaczało osobę ważną, a zarazem mocno dojrzałą wiekiem. Starosta był to człowiek najstarszy wiekiem lub rangą, przywódca, naczelnik. Od najdawniejszych czasów starość przedstawiała wartość nobilitującą: dożyć sędziwego wieku mógł wszak tylko ktoś na tyle mądry, zaradny, silny i zdrowy, by nie dać się śmierci aż do samej starości. Dopiero współczesność przewartościowała pojęcie starości, zmieniła jej wektor konotacyjny, tak że starość zaczęła się kojarzyć z przeżytkiem, archaicznością, nienadążaniem za postępem…

Obecnie starosta to "urzędnik samorządowy - naczelnik powiatu". W wiekach średnich starosta miał wyższą rangę: był namiestnikiem całej prowincji lub ziemi. U dawnych Słowian natomiast starosta był to naczelnik rodu, a także – ogólnie – przodek, zwłaszcza ten, którego z dumą się wspomina.

Posłuchaj

01:40 czwórka pierwsze słyszę 20.02.2024 ojczysty strosta 7.29.mp3 "Ojczysty - dodaj do ulubionych". Czy starosta musi być stary? (Pierwsze słyszę/Czwórka)

 

Audycja powstała we współpracy z Narodowym Centrum Kultury.

___

Kampania społeczno-edukacyjna "Ojczysty - dodaj do ulubionych" ma na celu propagowanie dbałości o poprawność polszczyzny oraz kształtowanie świadomości językowej Polaków. Dziennikarze Czwórki angażują się w projekt, prezentując w formie dźwiękowej ciekawostki językowe.

Kolejnych odsłon będzie można posłuchać we wtorki i czwartki w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30. O pochodzeniu wyrażeń z życia codziennego opowie Martyna Matwiejuk. 

POSŁUCHAJ POPRZEDNICH ODCINKÓW <<<

 

Organizatorem akcji "Ojczysty - dodaj do ulubionych" jest Narodowe Centrum Kultury. Kampania trwa nieprzerwanie od 20 lutego 2012 roku, dnia poprzedzającego Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. "Ojczysty - dodaj do ulubionych" to najpopularniejszy kanał prowadzony przez centralne instytucje kultury poświęcony poprawnej polszczyźnie.

***

Na kolejne odsłony cyklu we wtorki i czwartki, w porannej audycji "Pierwsze słyszę", po godz. 7.30 zaprosi Martyna Matwiejuk.

mat. pras.aw/pj