Hasło tegorocznych obchodów Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego „Włączanie do i za pomocą edukacji. Język ma znaczenie.” (Inclusion in and through Education: Language counts) kieruje uwagę na jeden z największych nierozwiązanych problemów współczesnego świata, mianowicie o przeciwdziałaniu wykluczeniom społecznym, przede wszystkim poprzez umożliwienie równego i powszechnego dostępu do edukacji. Im większe trudności w realizacji Milenijnych Celów Rozwoju oraz Edukacji dla Wszystkich, tym ważniejsze staje się dostrzeżenie roli języków ojczystych w rozwoju człowieka jako jednostki i członka społeczeństwa.
Jedną z najbardziej marginalizowanych grup społecznych na świecie są mniejszości językowe, których dostęp do wysokiej jakości edukacji jest na ogół utrudniony właśnie ze względu na barierę językową. Jeśli nawet zyskują dostęp do podstawowej edukacji, członkowie tych na ogół niewielkich, lokalnych społeczności nie są w stanie sięgnąć wyższych szczebli nauczania, ponieważ język wykładowy to dla nich język obcy.
Jednak język to nie tylko narzędzie komunikacji i klucz otwierający drzwi do edukacji i rozwoju. To także silny instrument ochrony dziedzictwa, zarówno materialnego, jak i niematerialnego. Wszelkie działania podejmowane dla promocji i upowszechniania języków służą nie tylko ochronie różnorodności językowej i edukacji w tej dziedzinie, ale także budowaniu świadomości bogactwa różnorodności kulturowej świata oraz potrzeby solidarności opartej na zrozumieniu, tolerancji i dialogu.
Tym właśnie zagadnieniom poświęcona będzie debata zaplanowana w siedzibie UNESCO 20 lutego, z udziałem Zastępcy Dyrektor Generalnej ds. Edukacji, Stałego Przedstawiciela Bangladeszu w UNESCO, dyrektor organizacji Linguapax, działającej na rzecz ochrony różnorodności językowej świata, oraz przedstawiciela Organisation Internationale de la Francophonie.
Od końca stycznia do 21 lutego prowadzona jest kampania na rzecz Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego, mająca na celu popularyzację wartości, które Dzień reprezentuje oraz upowszechnienie jego obchodów na świecie, zarówno wśród instytucji i organizacji, jak i w małych społecznościach lokalnych czy rodzinach. Do Kampanii może włączyć się każdy zainteresowany, odwiedzając stronę Dnia na facebooku i umieszczając tam informacje, zdjęcia, artykuły, linki do miejsc w Internecie, powiązanych w jakiś sposób z tematyką języka ojczystego, wielojęzykowości i wielokulturowości, edukacji czy różnorodności kulturowej. Posługując się tagiem #IMLD można łatwo znaleźć powiązane z Dniem wiadomości opublikowane także w innych mediach społecznościowych,
Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego obchodzony jest od piętnastu lat. Został proklamowany na 30. Sesji Konferencji Generalnej UNESCO 17 listopada 1999 roku dla podkreślenia bogactwa różnorodności językowej świata i promocji wielojęzyczności, a także w celu zwrócenia uwagi na liczbę języków zagrożonych i ginących, do których zalicza się 43 procent wszystkich aktualnie używanych. Ponad 200 znalazło się na liście języków całkowicie wymarłych w ciągu życia zaledwie trzech ostatnich pokoleń. Wagę tego problemu podkreśliło 16 maja 2009 r. Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych, rezolucją A/RES/61/266, wzywając kraje członkowskie do ochrony i promocji wszystkich używanych na świecie języków, a wcześniej ustanawiając rok 2008 Międzynarodowym Rokiem Języków dla wsparcia idei międzynarodowego porozumienia poprzez ochronę i rozwój różnorodności językowej i kulturowej świata.
Na datę obchodów Dnia Języka Ojczystego wybrany został 21 lutego, upamiętniający wydarzenia 1952 roku, kiedy to w miejscowości Dhaka (obecnej stolicy Bangladeszu) doszło do demonstracji, a następnie zamordowania pięciu studentów, domagających się uznania ich języka ojczystego – bengalskiego (bangla) – za jeden z dwóch urzędowych języków ówczesnego państwa Pakistan.
Duża liczba języków istnieje dziś jedynie w formie mówionej, co stwarza ogromne zagrożenie dla ich przetrwania. Od wielu lat czynione są wysiłki dla ratowania tych języków, chociażby poprzez opracowywanie systemów gramatycznych, na przykład języków plemion autochtonicznych w Ameryce Łacińskiej i Azji. Coraz bardziej powszechna i relatywnie tania technika druku cyfrowego stwarza możliwość produkowania i upowszechniania materiałów edukacyjnych do nauki zagrożonych języków ojczystych. Od pewnego czasu probierzem żywotności języka stała się jego obecność w Internecie, będącym też największym, powszechnie dostępnym źródłem wiedzy i największą biblioteką świata. Jednak spośród 6000 istniejących obecnie języków, w Internecie reprezentowanych jest zaledwie kilkadziesiąt, a poza dominującym w ponad 40 procentach angielskim, w statystykach liczy się jeszcze zaledwie kilka języków.
Przesłanie Dyrektor Generalnej UNESCO z okazji Dnia
Kampania na rzecz Międzynarodowego Dnia Języka Ojczystego
Broszura UNESCO na temat języków zagrożonych wymarciem
Interaktywny atlas języków zagrożonych wymarciem
Strategia UNESCO w dziedzinie języków i wielojęzyczności
Powszechna Deklaracja o Różnorodności Kulturowej, przyjęta w 2001 roku
Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, proklamowana w 2003 roku
Konwencji w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, przyjęta w 2005 roku
Deklaracja Narodów Zjednoczonych na temat praw ludności autochtonicznej
Deklaracja Narodów Zjednoczonych na temat praw osób należących do mniejszości narodowych, etnicznych, religijnych i językowych
Strona w portalu UNESCO na temat Edukacji XXI wieku
źr. UNESCO
