Najstarszy list w świętym mieście

Archeolodzy odkryli w Jerozolimie najstarszy pisany dokument pochodzący z tego miasta.

 To najprawdopodobniej fragment listu do Echnatona, słynnego faraona-heretyka z XIV wieku p.n.e.

„List” znaleziono poza starymi murami Jerozolimy. To maleńki fragment gliny o powierzchni kilku centymetrów kwadratowych, pokryty pismem w języku akadyjskim. Prawdopodobnie pochodzi sprzed około 3400 lat, a oryginalnie wchodził w skład królewskich archiwów.

Wszystko wskazuje na to, że rzeczywiście było to pismo na przesyłane najwyższym szczeblu. Zdaniem Wayne Horowitza, asyriologa z Uniwersytetu Hebrajskiego, świadczą o tym określenia takie jak „ty”, „byłeś”, „później”, „czynić” czy „oni”. Takich określeń nie spotyka się przecież w spisach przedmiotów gospodarskich. Horowitz: - List został napisany przez wysoko wykwalifikowanego skrybę, który najprawdopodobniej przygotowywał tabliczki dla dworu królewskiego.

W odcyfrowaniu napisu z Jerozolimy Wayne Horowitza wspomógł specjalista z Uniwersytetu Lipskiego (Niemcy), Takayoshi Oshima.

Maleńki fragment tekstu mógł być współczesny w stosunku do odkrytego w XIX wieku i zawierającego 380 tabliczek archiwum amarneńskiego – a zatem zbioru pism należących do dworu faraona Echnatona, który rządził Egiptem w XIV wieku p.n.e. Echnaton (Amenhotep IV) obalił w Egipcie politeizm, wprowadzając wiarę w jednego Boga – Atona. Nową stolicą państwa stała się Amarna. Po śmierci Amenhotepa – Echnatona powróciły dawne porządki, ale okres rządów „heretyka” pozostaje jednym z najciekawszych w całej historii Egiptu.

Do Amarna przybywały listy ze wszystkich sąsiednich państw, zwłaszcza tych, które pozostawały w relacji zależności od Egiptu. Wśród korespondentów Echnatona znajdował się m.in. Abdi-Heba, kananejski władca Jerozolimy. – List znaleziony w Jerozolimie to najprawdopodobniej wiadomość wysłana przez Abdi-Hebę do Egiptu – mówi Eliat Mazar, archeolog z Uniwersytetu Hebrajskiego, który przeprowadził wykopaliska, podczas których znaleziono tabliczkę.

Jej datowanie jest ciekawe także z innego powodu. XIV wiek p.n.e. to okres, kiedy do Ziemi Świętej nie przybyli jeszcze Żydzi, a Jerozolimą władali Kananejczycy. Mimo to miasto już wówczas stanowiło ważny ośrodek na mapie. Mazar: - Znalezisko potwierdza, że Jerozolima była ważnym miejscem już w epoce brązu, na długo przed podbojem miasta przez króla Dawida.

Najstarszy dotąd napis z Jerozolimy pochodził z sadzawki Shiloah, leżącej niedaleko miejsca obecnego znaleziska. Napis z Shiloah jest jednak duzo młodszy – powstał w VIII wieku p.n.e. List do Echantona jest zatem starszy o ponad 600 lat.

(ew)