Dlaczego szympans nie mówi?

Dlaczego szympansy nie mówią? Badacze podejrzewają, że odpowiedź tkwi w genie FOXP2.

Dlaczego szympansy nie mówią? Badacze podejrzewają, że odpowiedź tkwi w genie FOXP2.

Jeśli ten gen zmutuje, może sprawić, że człowiek nie może posługiwać się mową. Badacze z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Los Angeles zbadali różnice w genie FOXP2 u ludzi i szympansów. Mogą one wyjaśniać, dlaczego my mówimy, a szympansy nie, chciaż dzielimy prawie 99 proc. genów.

Naukowcy z wielu dziedzin spieraja się o dokładny moment, w którym człowiek przemówił. Wielu badaczy opowiadało się za jednorazową mutacją genową, nie było jednak wiadomo, jaki gen mógłby być odpowiedzialny za rewolucyjną zdobycz, jaką jest mowa. Kandydatem staje się FOXP2.

Wyniki badań naukowów z UCLA ukazały się 11 listopada w „Nature”. Przenanalizowali oni ewolucję umysłu człowieka pod kątem stworzenia ewentualnej terapii zaburzeń mowy spotykanych podczas chorób takich jak schizofrenia czy autyzm. – Wcześniejsze badania sugerują, że kompozycja aminokwasów w ludzkim FOXP2 zmieniła się gwałtownie w tym samym momencie, kiedy ludzi zaczęli posługiwać się mową – mówi dr Daniel Geschwind z Katedry Genetyki Człowieka w UCLA. – Nasze badanie sprawdza, jakie skutki miała ta zamiana aminokwasów – wyjaśnia.

Okazało się, że ludzka i szympansia wersja FOXP2 nie tylko inaczej wygląda, ale także inaczej działa. Zasadniczo zadaniem tego genu jest włączanie i wyłączanie innych genów. Właśnie dlatego zespół badaczy postanowił zbadać, którymi genami i jak zarządza FOXP2. W tym celu stworzono mieszaninę komórek mózgu człowieka i zmarłego z naturalnych przyczyn szympansa, od którego pobrano je post mortem.

Naukowcy skupili się na ekspresji genów, czyli procesie, podczas którego DNA genu jest konwertowane na proteiny. Okazało się, że ludzkie i szympansie FOXP2 powodują zupełnie inne skutki, jeśli zastosować je do komórek człowieka. – FOXP2 uruchamia inne geny u człowieka, a inne u szympansa – konkluduje Geschwind. To zatem w różnicach genetycznych tkwi klucz do zrozumienia niezwykłych kognitywnych umiejętności człowieka.

Wyniki badań potwierdzają zatem, że zaburzenia mowy podczas chorób takich jak autyzm i schizofrenia mają podłoże genetyczne, a nie tylko psychosomatyczne. Jest już gen-kandydat, o którego oprzeć może sie ewentualna terapia chorych. Podobne analizy są niezbędne do zrozumienia genezy ludzkich umiejętności takich jak rozumowanie, percepcja czy intuicja. Także za nie mogą bowiem odpowiadać mutacje w pojedynczych genach.

(ew)