Głosy z ulic Oakland

Bohaterami tej płyty są ludzie bezdomni. Chociaż jej autor Ian Brennan woli nazywać ich „niemającymi domu”. Album jest krótki, bo zaledwie dwudziestominutowy, lecz wystarczająco długi, żeby jego przekaz, ukryty tylko i aż, niby w piórach gołębia, dotarł do słuchacza.

Okładka płyty "Homeless Oakland Heart".

Foto: mat. pras.

Ian Brennan, pomysłodawca, producent płyty i autor nagrań, jest postacią za oceanem znaną i szanowaną, człowiekiem wielu aktywności, laureatem nagrody Grammy. Najpierw wydał dziewięć albumów z muzyką autorską, po czym stwierdził, że jest największym wrogiem samego siebie i poświęcił się działalności o wiele szerszej. Remigiusz Mazur-Hanaj

To mogłaby być klasyczna produkcja z przesłaniem. Dzięki swojej przeźroczystej formie opartej na prostym pomyśle jest jednak czymś daleko więcej, nowatorskim i przełomowym. Przełom ma się dokonać w słuchaczu. Pomysł jest taki, że autor oddaje głos ludziom ulicy bez żadnych warunków wstępnych. Można powiedzieć, że jest nad wyraz pojętnym i zdolnym uczniem Alana Lomaxa. Z tym że nie tworzy muzykologicznych kompilacji, które w czasach Lomaxa były wartością samą w sobie i jako takie zbudowały furtkę między kulturami tradycyjnymi i współczesnymi, a nawet popkulturą. Ian Brennan (muzyk od szóstego roku życia, o czym warto pamiętać) z rzadko spotykaną biegłością balansuje na granicy czystego dokumentu i dzieła artystycznego, a właściwie tę granicę nie tyle znosi, co unieważnia, precyzyjnie nakładając te dwa wydawałoby się osobne zbiory jeden na drugi.

Ian Brennan (ur. 1966), pomysłodawca, producent płyty i autor nagrań, jest postacią za oceanem znaną i szanowaną, człowiekiem wielu aktywności, laureatem nagrody Grammy. Najpierw wydał dziewięć albumów z muzyką autorską, po czym stwierdził, że jest największym wrogiem samego siebie i poświęcił się działalności o wiele szerszej. Wiele lat pracował w zamkniętych szpitalach psychiatrycznych, więzieniach i wśród bezdomnych. Z czasem stał się ekspertem w temacie zapobiegania przemocy oraz mediacji w sytuacjach konfliktowych.

Ze swoją włosko-rwandyjską żoną Marileną Delli, reżyserką i fotografką, podróżował po świecie, dokumentując kultury i języki szczególnie niedoreprezentowane w międzynarodowym obiegu kultury, sztuki i informacji. Owocem tych wypraw jest kilkadziesiąt płyt, których Brennan jest producentem. Niektórzy w Polsce znają go z trzech: Zomba Prison Project (muzyka więźniów z Malawi), tuareskiej grupy Tinariwen i pakistańskiego śpiewaka Ustada Saamiego. 

Położone na zachodnim wybrzeżu Oakland to miasto Clinta Eastwooda, Bruce'a Lee i właśnie Iana Brennana. A więc ostatnią płytą wraca Brennan na stare śmieci w podwójnym sensie, także w sarkastycznej przenośni, bo z bezdomnymi z Oakland pracował już w latach 800. „Detroit Zachodu”, jeden z największych portów przeładunkowych USA, graniczy z Alamedą i uniwersyteckim Berkeley oraz sąsiaduje z Doliną Krzemową. W XX wieku miasto na dorobku, w dużej mierze robotnicze m.in. z przemysłem stoczniowym, motoryzacyjnym, obronnym, dziś ponad 400-tysięczne Oakland jest bogate, ale też wyjątkowo rozwarstwione i wieloetniczne – większość stanowią w podobnych proporcjach Afroamerykanie, Latynosi i biali, niewiele mniej jest Azjatów. Ogromny wzrost cen nieruchomości i gruntów sprawił, że dziś niemal 20 proc. populacji żyje w ubóstwie lub poniżej jego granicy, a wśród nich są tysiące bezdomnych.

Obozowiska namiotów - pisze Ian Brenann - w których koczują bezdomni, przylegające do wiaduktów autostrad niczym stada albatrosów, powiększają się codziennie karmione przez to, co w nadmiarze produkuje technologiczny hiperkapitalizm – nasz rodzimy, ekonomiczny terroryzm. Poszczególne części tego osiedla płacht obrysowane są plątaniną zdezelowanych sprzętów, kradzionych wózków z supermarketów czy struposzałych wózków dziecięcych. Dealerzy cracku wartują w pogotowiu z pitbullami.

Obozowiska namiotów, w których koczują bezdomni, przylegające do wiaduktów autostrad niczym stada albatrosów, powiększają się codziennie karmione przez to, co w nadmiarze produkuje technologiczny hiperkapitalizm. Ian Brennan

Trudno powiedzieć, że jest to płyta z muzyką. Brennana interesują uczucia i relacje, dlatego można mówić raczej o gestach muzycznych, składających się na dźwiękowy pejzaż. Rzeczywiste ubóstwo, które wpędza w codzienną walkę o biologiczne przetrwanie, tłumi i redukuje potrzebę wyrażania się. Płyta składa się z krótkich fragmentów. Jedyna folkowa piosenka z gitarą – „Water” – zaśpiewana „normalnie” nie ma nawet dwóch minut, reszta to jeszcze krótsze minimalistyczne komunikaty dźwiękowe lub/i werbalne, rapowane („Home Is Like A Heartache”, „Marshmallows by the Handful”), zawodzone i skowyczane („Mr. Telephone Man”), mantrowane („I'm not going back to prison”), szeptane ze zgubioną nadzieją czy z cudzą powagą, czy dla kontrastu gardłowo wyciskane z maksymalną możliwą ekspresją, autodekonstruujące się w trakcie. Bębny, pręty, blachy, przekształcenia elektroniczne. Blues, rap, folk, free jazz na gitarę akustyczną, beat box...

Płyta pozostawia wrażenie wypełnianej chaotycznie pustki. Jest przedziwnym zwierzęco-ludzkim krzykiem rozpaczy, nieustannym cerowaniem godności. Czy syzyfowym? Brennan zdaje się uważać, że nie do końca, bo wierzy w swoich bohaterów. I w słuchaczy. 

Wszelkie zyski z płyty zostaną przekazane Koalicji na rzecz Bezdomności.

Remigiusz Mazur-Hanaj

"Homeless Oakland Heart"

Homeless Oakland Heart Collective

Electric Cowbell Records, 2019

Ocena: 4,5/5

***

Więcej recenzji i felietonów - w naszych działach Słuchamy i Piszemy.