Święto Matki Boskiej Zielnej

Czas zbierania plonów dla mieszkańców wsi był czasem największego znoju, najcięższej, ale i najważniejszej w całym roku, pracy, wieńczącej wszystkie ich starania i zabiegi gospodarskie. Był to czas, który miał swój własny rytm i liczne, uświęcone tradycją zwyczaje i obrzędy.  

W tradycji 15 sierpnia jest szczególnie ważnym świętem maryjnym.

Foto: shutterstock

W polskiej i europejskiej tradycji ludowej Matka Boska, której wielkie święto obchodzi się w dniu 15 sierpnia, czczona jest jako patronka ziemi będącej w najbujniejszym rozkwicie, patronka ziół, kwiatów, owoców i zbóż. Dlatego właśnie nazywana bywa Zielną (w Polsce), Korzenną (w Czechach), Kwietną (w Niemczech – w Bawarii i Nadrenii), Żytnią (w Estonii). We wszystkich tych krajach w dniu sierpniowego maryjnego święta składa się Matce Boskiej w ofierze płody ziemi: zioła, kwiaty, zboża, warzywa i owoce.

Zielem świętym tlącym się na węgielkach okadzano izbę i obejście dla ochrony przed burzą, pożarem i epidemiami groźnych chorób zakaźnych (nazywanych niegdyś zarazą lub morowym powietrzem). Okadzania takie stosowano zawsze podczas odczyniania uroku, jeśli podejrzewano, że niemoc ludzi lub zwierzęcia spowodowana została zadaniem, rzuceniem uroku i czarami.

 Do bukietu wkładano także kłosy zbóż, len, makówki i konopie oraz różne warzywa i owoce: marchew, nabity na patyk ziemniak lub jabłko, gałązkę z późnymi wiśniami, gałązki leszczynowe z orzechami, a więc wszystko, co zrodziła ziemia i co ważne było dla ludzkiego bytu.

 Wierzono powszechnie, że poświęcony w kościele bukiet nabiera niezwykłych właściwości – czarodziejskich i leczniczych.

 W drodze powrotnej z kościoła pozostawiano więc ziele w bruzdach zagonów, aby szkodniki nie zagrażały ziemniakom i kapuście. Po kilku dniach zabierano bukiet do domu i tam przechowywano go, najczęściej ze świętym obrazem. Zioła z bukietu dodawano do różnego rodzaju domowych herbat i wywarów mających zastosowanie w leczeniu wszystkich w zasadzie chorób nękających ludzi i zwierzęta gospodarskie.

Kraków, 15.08. Święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - konkurs na Tradycyjny Bukiet Zielny

 Stosowano je w przeszłości, np. do leczniczej kąpieli zalecanej chorym dotkniętym gruźlicą. Wywar z ziół poświęconych w święto Matki Boskiej Zielnej dawano do wypicia krowom po ocieleniu, aby oczyścić ich wnętrzności; dymem zaś ze spalonych roślin wyjętych z bukietu leczono zapalenie wymienia. Zielem świętym tlącym się na węgielkach okadzano izbę i obejście dla ochrony przed burzą, pożarem i epidemiami groźnych chorób zakaźnych (nazywanych niegdyś zarazą lub morowym powietrzem). Okadzania takie stosowano zawsze podczas odczyniania uroku, jeśli podejrzewano, że niemoc ludzi lub zwierzęcia spowodowana została zadaniem, rzuceniem uroku i czarami.

Nazywana bywa Zielną (w Polsce), Korzenną (w Czechach), Kwietną (w Niemczech – w Bawarii i Nadrenii), Żytnią (w Estonii). We wszystkich tych krajach w dniu sierpniowego maryjnego święta składa się Matce Boskiej w ofierze płody ziemi: zioła, kwiaty, zboża, warzywa i owoce.

W całej Polsce dzień ten obchodzony jest bardzo uroczyście, zwłaszcza na wsi. Wielkie uroczystości religijne odbywają się w sanktuariach maryjnych, miejscach odpustowych. Przybywają do nich liczne pielgrzymki rolnicze.

 Uroczystość Zaśnięcia i Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, w Polsce znana przede wszystkim jak święto Matki Boskiej Zielnej, obchodzona była w Kościele już w V wieku. Najświętsza Maria Panna według uznanej przez Kościół legendy nie umarła, jak wszyscy ludzie, lecz po swym długim, ziemskim życiu zapadła w głęboki sen, a Jej dusza i święte, niepokalane, wolne od grzechu ciało, zostały na skrzydłach aniołów zaniesione do nieba.

***

Tekst pochodzi z książki "Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne" dr Barbary Ogrodowskiej, wyd. Muza, Warszawa 2010.

Opracowała: Hanna Szczęśniak

Więcej tekstów dotyczących ludowej obrzędowości dawniej i dziś w dziale świętujemy.