Historia

Paul Auster - wybitny postmodernista Ameryki

Ostatnia aktualizacja: 03.02.2021 05:30
74 lata temu, 3 lutego 1947 roku, urodził się amerykański pisarz, Paul Auster. Uważany za jednego z najważniejszych współczesnych pisarzy Ameryki, Paul Auster zasłynął w latach 80. "Trylogią Nowojorską".
Amerykański pisarz i reżyser, Paul Auster, 2008 r.
Amerykański pisarz i reżyser, Paul Auster, 2008 r.Foto: PAP/Alamy

Paul Auster został dostrzeżony przez krytykę i czytelników już po swojej drugiej książce, wspomnieniach zatytułowanych "Wynaleźć samotność" (1982). Wkrótce potem wydał trzy powieści, które składają się na najważniejszą i najwybitniejszą jego pozycję: "Trylogię nowojorską". Jak mówi sam Auster, wyrasta ona bezpośrednio z poprzedniej książki.

"Trylogia nowojorska"

Na "Trylogię nowojorską" składają się: "Szklane miasto" (1985), "Duchy" (1986) oraz "Zamknięty pokój" (1986). Łączy je jedno miasto - tajemniczy Nowy Jork, oraz mroczny klimat rodem z filmów noir. To opowieści detektywistyczne z drugim dnem, pogłębione o element abstrakcyjnej gry, licznych literackich tropów i wcale nie znajdujące rozwiązania zagadki.

Proza Paula Austera może być zaliczona do kryminału, bo faktycznie głównie na nim bazuje w ramach postmodernistycznej zabawy konwencjami. Kluczowe są tu europejskie inspiracje literackie, zwłaszcza Franzem Kafką, z którym przede wszystkim należy kojarzyć kryminalne wątki Austera.

- Większość jego wczesnych książek jest kafkowska, skomplikowana, zimna, dziejąca się niejednokrotnie w dziwnym, sztucznym świecie - zauważał badacz literatury Andrzej Franaszek w swojej audycji w Polskim Radiu w 2018 roku. - Analizowała te książki również Maria Janion odwołując się właśnie do Kafki, do metafory Kaspara Hausera, zaginięcia, porzucenia, odnalezienia - dodawał.

Posłuchaj
45:43 Dwójka Dwukropek 9-03-2018.mp3 Wielki powrót Paula Austera? Audycja Andrzeja Franaszka z cyklu "Dwukropek". (PR, 9.03.2018)

Dla filmu 

Paul Auster jest także scenarzystą filmowym i reżyserem. Swoje pierwsze filmy "Dym" i "Brooklyn Boogie" (1995) nakręcił razem Wayne'm Wangiem. Oba portretują miasto w jego małym wycinku - przeważająca część akcji toczy się w małym sklepie na skrzyżowaniu, prowadzonym przez postać graną przez Harveya Kaitela. Odwiedzają go zwykli ludzie: okoliczni mieszkańcy, stali bywalcy, znajomi, przyjaciele i prowadzą z nim konwencjonalne, zwyczajne rozmowy o zwyczajnym życiu. Jest to obraz typowej, nowojorskiej, banalnej codzienności.

Ponadto Auster wyreżyserował jeszcze 2 filmy: "Lulu na moście" (1998) oraz "The Inner Life of Martin Frost" (2007).

Ubiegłe lata

W ostatnim czasie Paul Auster wydał powieść "4 3 2 1" (2017), która pomimo swojej imponującej objętości nie zrobiła wielkiego wrażenia na krytyce. Autor przedstawia w niej 4 możliwe warianty życia bohatera nawiązując do słynnego filmu Krzysztofa Kieślowskiego "Przypadek".

- Tu jest trochę jak z "Grą w klasy" Cortazara, którą też można czytać na różne sposoby, ale powtórka takiego zabiegu nie robi już dziś na nikim wrażenia - komentował krytyk, Mariusz Cieślik w audycji Polskiego Radia w 2018 roku. - Całość prowadzi do dość banalnego wniosku, że o naszym życiu decyduje przypadek, a ja uważam ten wniosek za dyskusyjny - mówił.

Posłuchaj
02:52 PRZODOWNICY LEKTURY.mp3 Mariusz Cieślik recenzuje powieść Paula Austera. Audycja Mariusza Cieślika z cyklu "Przodownicy lektury". (PR, 14.03.2018)

az 

Czytaj także

Gdy Kurt Vonnegut nie był jeszcze zgorzkniały...

Ostatnia aktualizacja: 08.04.2016 12:00
- Vonnegut osiąga sukces po czterdziestce. Jest już wtedy twórcą zgorzkniałym - stwierdził Piotr Kofta. A jak wyglądały młodość i wczesna twórczość kultowego pisarza?
rozwiń zwiń
Czytaj także

Współczesna literatura z Nowym Jorkiem w tle

Ostatnia aktualizacja: 08.09.2016 09:15
- Żyjemy w czasach, w których paradoksalnie wszystko wystawione jest na pokaz, a nasze najgłębsze intencje chowają się coraz bardziej do środka. Widać to w sposobie, w jaki istnieją obok siebie ludzie w takim molochu jak Nowy Jork - mówi poeta i pisarz Tadeusz Dąbrowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Muzyka, film i literatura składają się u Austera w całość"

Ostatnia aktualizacja: 10.03.2018 15:41
- Paul Auster przyszedł do mnie nie tylko jako autor książek, lecz w pakiecie z filmem i muzyką. Trudno jest jego twórczość rozpatrywać osobno – mówiła w Dwójce krytyczka literacka Anna Marchewka.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"4 3 2 1 " - powieść, która zgubiła Paula Austera

Ostatnia aktualizacja: 14.03.2018 12:41
"4 3 2 1" to powieść Paula Austera – klasyka współczesnej literatury amerykańskiej. Jest to twórca wybitny, a takich czasem gubi nadmiar ambicji. "4 3 2 1" jest tego świadectwem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Nowy Jork. Symbol naszej cywilizacji

Ostatnia aktualizacja: 02.01.2021 06:45
– To tylko pozornie książka architekta o Nowym Jorku. Pozornie, bo sięga o wiele głębiej, pozwala lepiej zrozumieć naturę ludzką i cywilizację, którą człowiek tworzy – mówi Mateusz Matyszkowicz, zachęcając do lektury książki "Deliryczny Nowy Jork" Rema Koolhaasa.
rozwiń zwiń