Historia

Fałszywy rękopis Galileusza pozwolił powiązać astronoma z kontrowersyjną książką

Ostatnia aktualizacja: 19.10.2022 05:40
W sierpniu tego roku naukowcy odkryli, że pierwodruk, którego autorem miał być Galileo Galilei, to falsyfikat. Niespodziewanie właśnie to odkrycie pozwoliło przypisać włoskiemu geniuszowi autorstwo innego dzieła. 
Galileusz, Galileo Galilei we Florencji, Włochy
Galileusz, Galileo Galilei we Florencji, Włochy Foto: ArTono/Shutterstock

W sierpniu 2022 roku upublicznione zostały wyniki badań profesora Nicka Wildinga. Wskazują one, że odręczne notatki, których autorstwo przypisywano Galileuszowi, a które znajdują się w zbiorach Uniwersytetu Michigan i Bibliotece Morgan, to tak naprawdę falsyfikaty sporządzone na początku XX wieku przez fałszerza Tobia Nicotrę.

Kontrowersyjna książka 

Odkrycie skłoniło włoskich badaczy do ponownego przejrzenia niepublikowanych notatek Galileusza znajdujących się lokalnych archiwach. Kwerenda, zamiast fałszerstwa, wykazała dowody na to, że astronom był autorem traktatu "Considerazioni Astronomiche di Alimberto Mauri" ("Rozważania astronomiczne Aliberto Mauriego") opublikowanego w 1604 roku. 

Traktat ten wywoływał w czasach wydania spore kontrowersje. Autor odnosił się w nim do niezwykłego zjawiska, które można było zaobserwować na niebie w 1604 roku. Dziś wiemy, że można było wówczas zaobserwować eksplozję supernowej. W "Rozważaniach..." wysnuta zostaje hipoteza, że na nieboskłonie pojawiła się nowa gwiazda. Taki pogląd był sprzeczny z dominującą wówczas ptolemejską teorią geocentryczną, zgodnie z którą niezmienne gwiazdy krążą wokół Ziemi. Aliberto Mauri dowodził w nim także występowania łańcuchów górskich na powierzchni Księżyca, co było sprzeczne z obowiązującym poglądem o idealnej kulistości ciał niebieskich. 

Czytaj także: 

Pod pseudonimem

Już wcześniej badacze podejrzewali, że pod pseudonimem Aliberto Mauri skrywał się właśnie Galileo Galilei. Pisanie pod pseudonimem było w tamtych czasach powszechną praktyką, autorzy unikali w ten sposób odpowiedzialności (nierzadko karnej) za swoje słowa. Do tej pory brakowało jednak jednoznacznego dowodu na to, że to Galileusz jest autorem "Rozważań...".

Mateo Cosci, badacz z Wydziału Filozofii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Ca' Foscari w Wenecji, odnalazł taki dowód w kolekcji odręcznych notatek Galileusza. Zbiór składał się z notatek astronoma, które łączyło to, że zawierały one pisma polemiczne wobec poglądów Lodovica Delle Colombe. Kluczowa okazała się notatka, w której autor wymienia miejsca, w których Colombe się z nim nie zgadza. Jedna z pozycji odnosi do traktatu "Rozważania astronomiczne", a astronom pisze w jej kontekście, że "został osobiście zaatakowany przez Colombego". W prywatnych notatkach Galileo Galilei przyznaje się więc, że Aliberto Mauri to jego pseudonim. 

Wybitny astronom 

Galileusz należy do grona najwybitniejszych astronomów, matematyków i fizyków w dziejach. W 1602 roku odkrył prawo swobodnego spadania ciał. W 1610 roku, dzięki lunecie własnej konstrukcji, odkrył cztery księżyce Jowisza. Obserwacje pozwoliły mu także na wykazanie, że na Słońcu występują plamy i że Wenus posiada fazy. Obie te obserwacje ostatecznie przekonały Galileusza do poparcia teorii heliocentrycznej Kopernika. 

Najważniejszym dziełem Galileusza był "Dialog o dwóch najważniejszych systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikańskim" wydany w 1632 roku. W ujętej w formę rozmowy rozprawie Galileusz jasno opowiada się za słusznością teorii kopernikańskiej. Stało to w sprzeczności z ówczesnym stanowiskiem Kościoła, który porządek heliocentryczny postrzegał jako hipotezę niemożliwą wówczas do udowodnienia. Co istotniejsze, Galileusz w swojej rozprawie szydził z papiestwa i przedstawiał własną interpretację Pisma Świętego. To zaprowadziło naukowca prosto przed sądem inkwizycyjny. Galileusz już po raz drugi musiał odpowiadać za głoszenie teorii heliocentrycznej. Pierwszy wyrok z 1616 roku zabraniał mu rozpowszechniania ustaleń Kopernika. Drugi proces zakończył się skazaniem Galileusza na areszt domowy. Do końca życia pozostawał pod opieką włoskich możnych, prowadził dysputy naukowe (m.in. z dostojnikami Kościoła) i prowadził badania (odkrył m.in. zjawisko libracji - wahań - Księżyca). Zmarł 8 stycznia 1642 roku. 

bm/mc

Czytaj także

Galileusz. Astronom niesłusznie potępiony

Ostatnia aktualizacja: 21.02.2024 05:30
- Polemice z Galileuszem nadano w sposób niespodziewany charakter religijny. Astronom zdaniem uczonych kościelnych wkroczył na zastrzeżone tereny refleksji teologicznej - mówił ks. prof. Jan Sochoń. 21 lutego 1632 roku Galileusz opublikował "Dialog o dwóch najważniejszych systemach świata: ptolemeuszowym i kopernikowym".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Skąd wiemy, że Ziemia nie jest płaska?

Ostatnia aktualizacja: 06.08.2018 16:25
Choć pierwsze dowody na kulistość Ziemi przedstawiał już w IV w. p.n.e. grecki filozof Arystoteles, a po nim wielu innych astronomów i uczonych do tej pory istnieje duża grupa nieprzekonanych. Jakie dowody na potwierdzenie tej tezy są znane współczesnej nauce? 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Galileusz jest niewinny! Rehabilitacja astronoma

Ostatnia aktualizacja: 31.10.2023 05:45
31 października 1992 roku Watykan przedstawił oficjalne stanowisko w tzw. sprawie Galileusza, astronoma skazanego przez trybunał inkwizycyjny w 1633 roku. Jan Paweł II uznał, że Kościół popełnił błąd, potępiając włoskiego uczonego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Shakespeare czytał Kopernika? Naukowcy dowodzą, że to możliwe

Ostatnia aktualizacja: 04.10.2021 05:40
Autor "Hamleta" zakorzeniony był w średniowiecznym obrazie świata i nie interesował się astronomią? Analiza dzieł poety, dokonana m.in. przez Polaków, temu przeczy. Obrazy planet i gwiazd obecne w jego poezji współbrzmią z kosmologicznymi dyskusjami epoki i z przekonaniami czołowych londyńskich astronomów.
rozwiń zwiń