Radio, które zostało wynalezione pod koniec XIX wieku przez Włocha Guglielmo Marconiego, trafiło do stolicy Polski w 1925 roku. Od chwili swojego powstania Polskie Radio stało się jedną z najważniejszych instytucji odrodzonej Polski.

Ponieważ nie da się robić radia ogólnopolskiego tylko z Warszawy, wkrótce pojawiły się rozgłośnie regionalne w Krakowie (1927), Poznaniu (1927), Katowicach oraz Wilnie (1928).

95 lat Polskiego Radia. Zobacz serwis specjalny

Rozgłośnia we Lwowie

Nadajnik był słaby. Studio mieściło się w gmachu przy ulicy Batorego 6, a stacja nadawcza na terenie Targów Wschodnich. Stąd emitowano na antenę programy, które, początkowo słuchane z podejrzliwością, zdobyły niedługo najsilniejszą, po stolicy, pozycję w radiofonii polskiej. To nie prasa ani teatr, tylko właśnie radio przywróciło miastu Lwów jego dawne znaczenie.

- Tak się złożyło, że dyrektor Juliusz Petry umiał ściągnąć i zorganizować wokół siebie garstkę ludzi, którzy byli opętani mikrofonem. Zbieraliśmy i ratowaliśmy z zapomnienia przejawy folkloru miejskiego i udało nam się ustalić teksty znanych, popularnych we Lwowie piosenek, spisywaliśmy powiedzonka gwarowe, specjalny język batiarów i dowcipy nadsyłane z wszystkich stron - wspominał dr Czesław Halski.

Radiostacja na początku miała moc 2 kW, po roku zwiększono ją do 16 kW, a w 1936 do 50 kW.
Jeden z pracowników Polskiego Radia Lwów wspominał, iż aby poinformować spikera, że mikrofon nie jest otwarty nie włączało się światełko, tylko trzeba było postukać w ścianę, wówczas otwierano mikrofon i spiker mógł przemówić.

Wesoła Lwowska Fala

Siłą rozgłośni lwowskiej były jej audycje. Nadawanej co tydzień od 1933 roku "Wesołej Lwowskiej Fali” słuchała cała Polska. Jej czołowymi postaciami był Szczepcio (Kazimierz Wajda) i Tońko (Henryk Vogelfänger) oraz Włada Majewska. Statystyki wykazywały, że to słuchowisko regularnie gromadziło przy radioodbiornikach blisko 6 milionów ludzi.

- To była audycja niby satyryczna, ale tak naprawdę publicystyczna, bo widocznie ta Polska zmieniająca się wtedy w latach trzydziestych potrzebowała też takiego bicza satyrycznego – mówił dziennikarz Krzysztof Michalski.

Kiedy we wrześniu 1939 roku wrogie wojska z zachodu i wschodu zagroziły miastu zespół Polskiego Radia opuścił Lwów i radiostacja zamilkła.

mk

W 1917 roku został wcielony do niemieckiego wojska i skierowany do Flandrii. Po wojnie pisał i rysował w polityczno-satyrycznym piśmie "Kocynder", używając pseudonimu Karlik.

Rozgłośnia Polskiego Radia w Katowicach powstała w 1927 roku jako czwarta regionalna placówka w Polsce. Po raz pierwszy przy mikrofonie stanął 25 grudnia 1927. Od początku Stanisław Ligoń prowadził audycje w gwarze śląskiej. Słuchacze bardzo entuzjastycznie zareagowali na jego pomysł. Prowadził: "Bery i bojki", "Przy sobocie po robocie", "Co niedziela u Karlika brzmi pieśniczka, gro kapela".

Od 1934 roku aż do wybuchu II wojny światowej był dyrektorem katowickiej rozgłośni. Audycje, w których propagował śląski folklor były jednocześnie skierowane przeciwko hitlerowskiej propagandzie.

Na zdjęciu: Stanisław Ligoń (1.01.1936), aut. Sciptor, źr. "Sejm i Senat 1935-1940 IV kadencja" Warszawa 1936, Wikipedia/dp

- To on był przed wojną prekursorem czegoś, co dziś moglibyśmy nazwać społeczną akcją medialną, którą bym porównał do Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy Jurka Owsiaka - mówił Wiesław Rola, prezes Radia Katowice.

- On rzucił przed wojną hasło, żeby zbierać środki na Fundusz Obrony Narodowej w 1939 roku.

Co ciekawe Ligoń zbierał pieniądze na karabin maszynowy. - Ciekawostką jest to, że na karabin maszynowy uzbierał bardzo szybko, jak się potem okazało, uzbierał także na działo, potem było na czołg, a skończyło się na samolocie - zdradzał Wiesław Rola.

Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Warszawy, stamtąd przez Lublin dotarł do Węgier, a następnie do Jugosławii. Tam do 1941 pracował w Komitecie ds. Uchodźców Polskich. Po wojnie wrócił do Radia Katowice, ale już na krótko.

Od 1977 roku Stanisław Ligoń jest patronem Radia Katowice. 

mb

Włada Majewska przed wojną zasłynęła jako gwiazda "Wesołej Lwowskiej Fali" - audycji Polskiego Radia we Lwowie. W czasie II wojny światowej wraz z zespołem "Lwowska Fala" występowała przed polskimi żołnierzami, którzy walczyli na frontach w Rumunii, Francji i Wielkiej Brytanii. Dała wówczas prawie tysiąc występów.

Po zakończeniu wojny została dziennikarką i kierowniczką londyńskiego biura Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Opiekowała się dorobkiem twórczym poety i autora tekstów piosenek Mariana Hemara.

Praca w lwowskiej rozgłośni Polskiego Radia

Włada (Władysława) Majewska urodziła się 19 marca 1911 roku we Lwowie. Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie oraz wydział prawa administracyjnego Uniwersytetu w Edynburgu. W 1930 roku podjęła pracę we lwowskiej rozgłośni Polskiego Radia. Występowała jako piosenkarka i parodystka wraz z zespołem Szczepka i Tońka w audycji "Wesoła Lwowska Fala" Wiktora Budzyńskiego.

Wojna i emigracja

Po wybuchu II wojny światowej wyjechała ze Lwowa. Jako członek zespołu artystycznego występowała w Rumunii. 8 marca 1940 roku zespół "Lwowska Fali" opuścił Rumunię i przez Jugosławię i Włochy pojechał do Francji. 22 czerwca 1940 roku - po agresji Hitlera na Francję - na małym angielskim frachtowcu zespół ewakuował się do Szkocji, gdzie dwa dni później odbył się jego pierwszy występ.

Zespół Majewskiej wchodził w skład 10. Brygady Kawalerii Pancernej gen. Stanisława Maczka. "Fala" wystąpiła dla polskiego wojska, dając spektakle na platformach ciężarówek, w barakach żołnierskich, a nawet w bunkrach.

Po wojnie Włada Majewska pozostała na emigracji w Wielkiej Brytanii. Została producentem kabaretów literackich Mariana Hemara oraz aktorką w jego teatrze w Londynie.

W Radiu Wolna Europa

Wraz z Leopoldem Kielanowskim, a następnie Tadeuszem Kryska-Karskim przez ponad trzydzieści lat prowadziła londyńskie biuro Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa, nagrywając programy artystyczne, wywiady i codzienne korespondencje.

W 1994 roku przekazała Polskiemu Radiu londyńskie archiwa Rozgłośni Polskiej RWE z dźwiękowym zapisem twórczości Mariana Hemara, które zachowały się dzięki jej staraniom. Jej własne archiwum znajduje się w Kolekcji Leopolis Muzeum Niepodległości w Warszawie.

Majewska została odznaczona m.in.: Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Dyplomem-Odznaką 307. Nocnego Dywizjonu Myśliwskiego Lwowskiego, Złotym Krzyżem Zasługi, Nagrodą Teatralną "Dziennika Polskiego" za 1967 rok, Honorową Złotą Odznaką Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Honorową Złotą Odznaką Stowarzyszenia Lotników Polskich i Krzyżem Dywizji Pancernej.

Diamentowy mikrofon

Z okazji 80-lecia Polskiego Radia w 2005 roku za wkład w rozwój polskiej radiofonii Polskie Radio przyznało Władzie Majewskiej Diamentowy Mikrofon. Została też odznaczona odznaką honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" oraz medalem "Zasłużony Kulturze - Gloria Artis".

W 2006 roku ukazały się Jej wspomnienia "Z Lwowskiej Fali do Radia Wolna Europa". Wraz z Anną Mieszkowską opracowała album Mariana Hemara zatytułowany "Za dawno, za dobrze się znamy... Piosenki i skecze". Była członkinią Stowarzyszenia Pracowników, Współpracowników i Przyjaciół Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego.

Artystka zmarła 18 maja 2011 w Domu Polskim "Antokol" w Chislehurst niedaleko Londynu.

Zobacz serwis: Radia Wolności

rr/mjm/IAR