Historia

Bolesław Kontrym "Żmudzin" - kręte ścieżki cichociemnego

Ostatnia aktualizacja: 27.08.2024 05:55
W życiorysie Bolesława Kontryma znalazło się miejsce na walkę w Armii Czerwonej i służbę w charakterze cichociemnego. Jego historia to gotowy materiał na film sensacyjny. Niestety bez szczęśliwego zakończenia.
Bolesław Kontrym
Bolesław KontrymFoto: Wikimedia Commons/dp

126 lat temu, 27 sierpnia 1898 roku, przyszedł na świat Bolesław Kontrym, oficer armii carskiej, Armii Czerwonej, policji II RP, major Wojska Polskiego, cichociemny i żołnierz AK.

Cichociemni-zobacz serwis specjalny

Dlaczego służył w Armii Czerwonej? Co spowodowało, że porzucił bolszewicki mundur? Posłuchaj audycji

Pochodził ze żmudzińskiej rodziny o tradycjach wojskowych: jego przodkowie walczyli w powstaniach narodowych po polskiej stronie, a później w wojsku carskim. Bolesław Kontrym poszedł w ich ślady: gdy tylko osiągnął odpowiedni wiek, zaciągnął się do armii carskiej, po czym przeszedł pod komendę gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, służąc w II Korpusie Polskim w Rosji. Gdy wojna się skończyła, nie wrócił do Polski.

- Człowiek w wieku 17 lat nie kieruje się kryteriami, które pozwalają mu dobrze wypaść w podręczniku historii – przekonywał znawca historii Kontryma Witold Pasek w audycji Michała Nowaka z cyklu "Sezon na Dwójkę". – Być może chciał sprawdzić, czy matce i siostrom nie grozi niebezpieczeństwo? Trzeba pamiętać, że Rosją targała rewolucja, a jego rodzina była rodziną carskiego pułkownika. Miał podstawy, żeby się martwić.


Posłuchaj
59:00 kontrym - bolesław kontrym___v2011000841_tr_0-0_101882049e188506[00].mp3 Bolesław Kontrym - audycja Michała Nowaka z cyklu "Sezon na Dwójkę". (PR, 19.08.2011)

 

Faktem jest, że Kontrym został wcielony do Armii Czerwonej. Okazał się skutecznym dowódcą, o czym świadczą trzy Ordery Czerwonego Sztandaru. Jeden z nich zdobył, podczas wojny polsko-bolszewickiej, za osłanianie odwrotu wojsk Michaiła Tuchaczewskiego spod Warszawy.

Przejście na polską stronę

W 1921 roku otrzymał przydział na studia do Akademii Sztabu Generalnego w Moskwie. W lutym następnego roku nawiązał kontakt z attaché wojskowym przy Poselstwie RP, płk. Romualdem Wolikowskim. Tak rozpoczęła się współpraca Kontryma na rzecz polskiego wywiadu.

Pod koniec roku przyszły cichociemny powrócił do Polski. Znalazł zatrudnienie w Straży Granicznej, a następnie w policji, w której zajmował się między innymi…rozpracowywaniem organizacji komunistycznych.

Po wybuchu II wojny światowej został internowany na Litwie, ale udało mu się zbiec z obozu. Przez Skandynawię przedostał się na Zachód, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Walczył m.in. w Samodzielnej Brygadzie Strzelców Podhalańskich, w szeregach której uczestniczył w bitwie o Narwik. Wojenny szlak zaprowadził go w końcu do szeregów Samodzielnej Brygady Spadochronowej, a stamtąd na szkolenie cichociemnych.

Powrót do kraju

Po ukończeniu kursu, został zrzucony do kraju w nocy z 1 na 2 września 1942 roku. Otrzymał przydział do "Wachlarza" - organizacji dywersyjnej Armii Krajowej, której zadaniem było atakowanie szlaków zaopatrzeniowych Wehrmachtu. 

- Miał bardzo duże poczucie samodzielności i potrzebę mówienia prawdy przełożonym - podkreślał Witold Pasek.

Ta problematyczna dla jego dowódców niezależność i przedwojenne doświadczenie policyjne spowodowały, że został oddelegowany na stanowisko zastępcy szefa Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa, odpowiednika policji, formacji podległej Delegaturze Rządu na Kraj. Wkrótce wybuchło Powstanie Warszawskie, w którym Kontrym wziął udział.

- Był surowy, ale był dla nas też jak najlepszy ojciec – mówiła Irena Makowska, podkomendna Kontryma podczas Powstania Warszawskiego.

Po upadku zrywu dostał się do niemieckiej niewoli, z której zbiegł i przyłączył sie do Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. W 1947 roku na wieść o tym, że jego brat, generał w armii Berlinga, przebywa w Polsce, postanowił wrócić do kraju. Decyzja okazała się zgubna. Rok po powrocie został aresztowany i po czterech latach pełnego tortur śledztwa skazany na śmierć. Wyrok wykonano 2 stycznia 1953 roku.

bm

Czytaj także

Niemcy bali się Ponurego jak ognia

Ostatnia aktualizacja: 16.06.2023 05:55
Ponury rozgromił batalion SS, Ponury zdobył transport z amunicją, Ponury z pięćsetką partyzantów wyszedł cało z obławy w Kieleckiem – o poruczniku Janie Piwniku, dowódcy niewielkiego oddziału partyzanckiego Armii Krajowej krążyły legendy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Elżbieta Zawacka - jedyna kobieta wśród cichociemnych

Ostatnia aktualizacja: 07.04.2016 13:20
Spośród kilkunastu ochotniczek, które rozpoczęły kurs przygotowujący do służby w szeregach cichociemnych jedyną, która go ukończyła była Elżbieta Zawacka ps. "Zo".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Maciej Kalenkiewicz. Inicjator powstania cichociemnych

Ostatnia aktualizacja: 01.07.2024 05:50
"Być może jedynym czynnikiem, który rolę naszą wydźwignie w górę (...) jest przedstawienie Anglikom konkretnie opracowanego planu przygotowania, organizacji i przeprowadzenia na tyłach Niemiec ruchów zbrojnych ludów im wrogich" - pisał w 1940 roku Maciej Kalenkiewicz.
rozwiń zwiń