Historia

Leopold Staff. Wciąż inny, zawsze aktualny. Archiwalne nagrania poety [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2024 05:50
Jeden z najwybitniejszych poetów XX wieku zmarł 31 maja 1957 roku. Należał aż do trzech epok polskiej literatury. "Zmienność Staffa wprawiała współczesnych w zakłopotanie, ponieważ prawie zawsze był aktualny; a przy samym końcu życia, po drugiej wojnie światowej, znalazł się pod wpływem bardzo młodych poetów" - pisał o poecie Czesław Miłosz.
Leopold Staff
Leopold StaffFoto: Wikimedia/domena publiczna

Antydekadent

Leopold, syn Františka Staffa, lwowskiego cukiernika, urodził się 14 listopada 1878 roku. Ukończył C. K. V Gimnazjum we Lwowie, a w latach 1897-1901 studiował prawo, filozofię i romanistykę na Uniwersytecie Lwowskim. Pierwszy tom poezji wydał na samym początku XX wieku. "Sny o potędze" ukazały się w 1901 roku, w szczytowym okresie rozwoju Młodej Polski.

Posłuchaj
02:53 wywiad z leopoldem staffem.mp3 Leopold Staff mówi o swojej twórczości w wywiadzie dla Polskiego Radia (PR, 13.11.1954) 

Czerpiąc obficie z tradycji kierunku, 23-letni artysta stał się zarazem krytykiem jego dekadenckiego nurtu. Przełamał młodopolski pesymizm i skierował się w stronę afirmacji życia w jego złożoności i bogactwie.

Był to wynik poszukiwań literackich prowadzonych już od pewnego czasu. Jeszcze jako student wygłosił w 1900 roku odczyt "Rekonwalescencja końca wieku", w którym postulował m.in., aby "znaleźć upodobanie w życiu, nauczyć się je cenić, nauczyć się czuć jego rozkosze, jego piękno, to, co w nim jest dobre".

Posłuchaj
02:15 2. swoje wiersze czyta Leopold Staff__1955.mp3 Leopold Staff czyta swoje wiersze: "Znad ciemnej rzeki" i "Po złotej pogodzie majowej" (PR, 29.01.1955) 

Kameleon

Kolejnymi książkami dawał wyraz swojemu przywiązaniu do idei przezwyciężenia egzystencjalnej nudy. W nastrojowym "Dniu duszy" z 1903 roku (ze słynnym lirykiem "Deszcz jesienny") i innych tomikach coraz silniej objawiała się chęć wyrażenia (w duchu nie tylko franciszkańskim) harmonii świata i aktywnej zgody na życie.

Kształtowana wówczas "poezja zwyczajności" splatała się, wraz z kolejnymi zbiorami wierszy, z filozofią czerpiącą wiele z idei epikurejskich czy stoickich. Pod wpływem twórców francuskich Staff przeszedł przez okres poetyki klasycyzmu, a po I wojnie światowej zrewolucjonizował polską literaturę tomem poezji awangardowej "Ścieżki polne" (1919). W kolejnych tomach poświęcił się liryce miłosnej, doświadczeniom religijnym i zachwytom nad majestatem przyrody.

"Zmienność Staffa wprawiała współczesnych w zakłopotanie, ponieważ prawie zawsze był aktualny; a przy samym końcu życia, po drugiej wojnie światowej, znalazł się pod wpływem bardzo młodych poetów" - pisał o poecie Czesław Miłosz.

Posłuchaj
00:54 Wierzyński - Uważałem Staffa za półboga 42s.mp3 Kazimierz Wierzyński: uważałem Staffa za półboga (PR) 

Poeta - mędrzec, poeta - uczeń

W okresie międzywojennym, gdy Staff przekroczył czterdziestkę, młodsi koledzy z grupy poetyckiej Skamander obrali go na swego duchowego przywódcę. Jego twórczość była wzorem dla poetów z kawiarni Pod Picadorem, którzy chcieli wyrazić zarówno zachwyt nad życiem i codziennością, jak i przywiązanie do dawniejszych tradycji literackich.

Sam Leopold Staff, zawsze aktywnie uczestnicząc w życiu literackim, również od strony instytucjonalnej (był m.in. prezesem Polskiej Akademii Literatury), inspirował się młodymi artystami, nawet jako 70-latek.

"Staff był przyjazny młodym, cenił ich i obserwował ich twórczość" - pisze Irena Maciejewska w książce "Leopold Staff". "W dwudziestoleciu łączyła go przyjaźń z młodszym o pokolenie Tuwimem. Po wojnie (...) zaprzyjaźnił się z debiutującym wówczas Różewiczem, którego poezję, tak niepodobną do własnej, wysoko cenił. Przez kontakt ze współczesnością odnawiał własną poezję. Pozostał do końca otwarty na coraz to nowe formy życia i sztuki" - dodaje.

Posłuchaj
24:42 Dwójka Spotkania po zmroku 30.05.2017.mp3 Prof. literatury Anna Czabanowska-Wróbel i poeta Piotr Matywiecki opowiadali o życiu i twórczości poety w audycji Doroty Gacek pt. "Spotkania po zmroku". (PR, 30.05.2017) 

"Zostanie po mnie pusty pokój"

W połowie lat 50. dobiegający osiemdziesiątki Leopold Staff rozpoczął przygotowania do zamknięcia swojej biografii. Pracował nad odtworzeniem pamiętników, które spłonęły podczas Powstania Warszawskiego (przedsięwzięcia tego nigdy nie ukończył). Wydał pięciotomowe "Wiersze zebrane", w których umieścił wszystkie książkowe wydania swojej poezji, z wyjątkiem "Dziewięciu muz" (tomik ukazał się rok po śmierci autora).

– Był jednym z pierwszych XX-wiecznych starych poetów. I umiał być starym poetą – mówiła w 2017 roku historyk literatury prof. Anna Czabanowska-Wróbel.

Posłuchaj
20:30 staff.mp3 "Leopolda Staffa poradnik duchowy dla poetów" (PR, 30.05.2012)

W jednym z ostatnich wierszy Leopolda Staffa czytamy: "Zostanie po mnie pusty pokój / I małomówna, cicha sława". – To jedna z najlepszych autocharakterystyk Staffa. W ciągu swego długiego artystycznego życia zaproponował sporo formuł, które wyrażały jego twórczość, niewiele zaś znajdziemy u niego wypowiedzi bezpośrednio odnoszących się do jego biografii – powiedziała prof. Anna Czabanowska-Wróbel.

14 marca 1957 roku umarła żona Leopolda Staffa. Pod koniec maja tego roku poeta spalił papiery osobiste i wyjechał do Skarżyska-Kamiennej do swojego przyjaciela ks. Antoniego Boratyńskiego. Odszedł 31 maja. 3 czerwca pochowano go w Alei Zasłużonych na warszawskich Powązkach.

mc

Czytaj także

Jarosław Iwaszkiewicz umarł z tęsknoty za Hanią

Ostatnia aktualizacja: 12.05.2014 17:00
"Mam wrażenie, że to jedyny rozsądny krok, jaki w życiu zrobiłem, to ożenienie się z Hanią. Cierpiałem - i jak strasznie - ale tym bardziej byłem do niej przywiązany" – tak o żonie Annie napisał kiedyś Jarosław Iwaszkiewicz w swoim dzienniku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Wiersze Lechonia brzmiały jak dzwony rezurekcyjne"

Ostatnia aktualizacja: 06.06.2016 14:00
– Uderzyła mnie inteligencja Lechonia, pełna intuicji, dowcipu i blasku. Reszty dokonały wiersze – mówił w archiwalnym nagraniu Kazimierz Wierzyński, poeta ze Skamandra.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Poeta. Długie życie i "cicha sława" Leopolda Staffa

Ostatnia aktualizacja: 31.05.2017 15:40
– Był jednym z pierwszych XX-wiecznych starych poetów. I umiał być starym poetą – mówiła historyk literatury prof. Anna Czabanowska-Wróbel w 60. rocznicę śmierci Leopolda Staffa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wierzyński i Lechoń. Gorzkie listy poetów na emigracji

Ostatnia aktualizacja: 07.06.2017 18:00
- Ton tych listów jest depresyjny i pesymistyczny, ale jest też ogromna masa humoru, dowcipów językowych, absurdalnych sytuacji, w których bawili po skamandrycku - o korespondencji dwóch wielkich potetów, prowadzonej w latach 1941-1956 opowiadała w Dwójce Beata Dorosz.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Kazimierza Wierzyńskiego "Pamiętnik poety"

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2019 09:30
13 lutego 1969 roku w Londynie zmarł poeta, członek grupy poetyckiej "Skamander", prozaik, eseista, dziennikarz, autor książki biograficznej o Chopinie. W 50.rocznicę śmierci pisarza przypomnieliśmy fragmenty jego gawęd wygłaszanych na początku lat 60-tych w Radiu Wolna Europa.
rozwiń zwiń