Dlaczego Rosjanie świętują zakończenie II wojny światowej 9 maja?

Akt bezwarunkowej kapitulacji Niemiec wszedł w życie 8 maja o godzinie 23:01. Według czasu moskiewskiego był to już kolejny dzień – 9 maja. Dlatego też Rosja (a do czasu rozpadu bloku sowieckiego również i kraje wchodzące w jego skład) świętuje zakończenie II wojny światowej 9 maja. 

Feldmarszałek Wilhelm Keitel podpisuje bezwarunkową kapitulację III Rzeszy 8 maja 1945 roku w Karlshorst

Foto: NAID/Wikimedia commons/DP

Stroszenie piórek

7 maja delegaci III Rzeszy po raz pierwszy podpisali akt kapitulacji we francuskim Reims. Aliantów reprezentowali: Amerykanin, generał Walter Bedell Smith z Naczelnego Dowództwa Alianckich Sił Ekspedycyjnych, oraz generał-major Iwan Susłoparow z sowieckiej Stawki Najwyższego Naczelnego Dowództwa. W spotkaniu - w roli obserwatora - brał również udział przedstawiciel Francji. 

- Stalin miał za mocną pozycję, aby pogodzić się z wydarzeniami z 7 maja. Odebrał je jako afront - opowiadał historyk profesor Adam Dobroński na antenie Polskiego Radia.

Posłuchaj

01:55 z kraju i ze świata [12_05]___8_ 1945 - rok wojny, rok pokoju ___1450_10_i_tr_0-0_9985275930a79c2[00].mp3 Historyk prof. Adam Dobroński mówi o końcowym etapie II wojny światowej. Fragment audycji "1945 - rok wojny, rok pokoju". (PR, 07.05.2010)

Dla dyktatora było jasne, że Niemcy ponownie muszą podpisać kapitulację. W końcu to jemu Europa zawdzięczała zakończenie wojny na jej terenach i to Związek Radziecki był państwem dominującym w koalicji antyhitlerowskiej - przynajmniej tak uważał Stalin. Nowy dokument miał zostać zatwierdzony w Berlinie, najlepiej w jednej z dzielnic miasta, które na mocy ustaleń m.in. z Jałty i Teheranu miały po wojnie znajdować się w strefie wpływów ZSRR.  

Państwa alianckie zgodziły się na rosyjskie wymagania - spotkanie z przedstawicielami III Rzeszy odbyło się w berlińskim Karlshorst. Niemcy były reprezentowane przez szefa Oberkommando der Wehrmacht (Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu) oraz Oberkommando des Heeres (Naczelnego Dowództwa Sił Lądowych) feldmarszałka Wilhelma Keitela, szefa Oberkommando der Marine (Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej) admirała Hansa-Georga von Friedeburga oraz przedstawiciela Oberkommando der Luftwaffe (Wyższego Dowództwa Sił Lotniczych) generała-pułkownika Hansa-Jürgena Stumpffa.

W imieniu sił alianckich akt podpisał przedstawiciel ZSRR marszałek Georgij Żukow, reprezentant Wielkiej Brytanii marszałek RAF-u Arthur Tedder, wysłannik Stanów Zjednoczonych generał Carl Andrew Spaatz oraz delegat Republiki Francuskiej generał armii Jean de Lattre de Tassigny. Francuski przedstawiciel został wysłany osobiście przez generała Charlesa de Gaulle’a. De Tassigny od swojego przełożonego dostał polecenie, że ma zagrozić, iż popełni samobójstwo, gdyby delegaci pozostałych państw nie pozwolili mu podpisać dokumentu w imieniu swojego kraju. Po wielu dyskusjach dyplomata został dopuszczony do aktywnego udziału w zgromadzeniu. 

Akt wszedł w życie 8 maja o godzinie 23:01. Według czasu moskiewskiego był to już kolejny dzień - 9 maja. Dlatego też Rosja (a do czasu rozpadu bloku sowieckiego również i kraje wchodzące w jego skład) świętuje zakończenie II wojny światowej 9 maja. Zachód natomiast - w tym od 2015 roku Polska - celebruje zwycięstwo nad nazistowskimi Niemcami dzień wcześniej.

Powojenne ustalenia 

Skutki wydarzeń z 8 maja były kluczowe dla późniejszego wyglądu i funkcjonowania Europy. Kapitulacja Niemiec była całkowita i bezwarunkowa, co sprawiało, że państwo było skazane na łaskę i niełaskę aliantów. III Rzesza i jej stolica zostały podzielone na cztery strefy wpływów: brytyjską (obejmującą między innymi Szlezwik-Holsztyn, Hanower, Westfalię i zachodni Berlin), amerykańską (w jej skład wchodziło m.in. Wolne Państwo Bawaria, Hesja-Nassau, północna część Wolnego Państwa Badenia oraz południowy fragment Berlina), radziecką (zawierająca m.in. Brandenburgię, Meklemburgię, Saksonię oraz rozległą wschodnią część Berlina), a także francuską (składająca się m.in. z Nadrenii, południowej część Wirtembergii, Palatynatu oraz kawałka północnego Berlina).

- Francja, nieobecna w Teheranie i Jałcie (czyli na dwóch niezwykle ważnych konferencjach, na których Wielka Brytania, USA i ZSRR ustalały powojenny wygląd Europy), 8 maja wiele zyskała: została uznana za jedną z sił, które wygrały wojnę. Można by w tym momencie smętnie westchnąć, że to przecież Polacy, a nie Francuzi, byli wówczas czwartą pod względem liczebności siłą militarną wśród aliantów i to oni powinni byli zostać dopuszczeni do ustaleń - mówił profesor Adam Dobroński.

Czytaj także:

Wielka Trójka w Teheranie. Faktyczny koniec II Rzeczypospolitej

77 lat temu w Jałcie Stalin wziął wszystko

Krok ku zimnej wojnie

Jednym z celów aliantów było wyplenienie ideologii nazistowskiej z niemieckiego społeczeństwa. Ponadto kraj - zniszczony walkami i wykończony wieloletnim wyścigiem zbrojnym - musiał całkowicie odbudować swoją gospodarkę. Działaniami tymi kierowały właśnie zarządy wojskowe podlegające Francji, Związkowi Sowieckiemu, Wielkiej Brytanii i Stanom Zjednoczonym.

W 1947 roku powstała tak zwana "bizonia", czyli nowa strefa utworzona z połączonych rejonów podlegających wpływom amerykańskim i brytyjskim. Dwa lata później obszar ten powiększył się o ziemię okupowane przez Francuzów - tak uformowała się "trizonia", która 4 września 1949 roku przekształciła się w Republikę Federalną Niemiec (RFN). Trzy tygodnie później Sowieci powołali do życia Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD).

W tym czasie koalicja antyhitlerowska już nie istniała, a świat pochłonięty był nowym konfliktem - zimną wojną, która toczyła się pomiędzy blokiem wschodnim (w składzie: ZSRR i państwa Układu Warszawskiego) a zachodnim (składającym się m.in. ze Stanów Zjednoczonych, Francji i Wielkiej Brytanii). Spór rozpoczęła agresywna polityka Związku Radzieckiego, który dążył do ekspansji terytorialnej i narzucenia komunizmu krajom Europy Środkowo-Wschodniej.

Podział państwa niemieckiego utrzymał się aż do 1990 roku.

Jb

Bibliografia:
1. Paweł Cichocki, W Karlhorst powtórzono kapitulację Niemiec przed Żukowem, https://muzhp.pl/pl/e/1934/w-karlhorst-powtorzono-kapitulacje-niemiec-przed-zukowem.