Historia

Powstanie Warszawskie. Powstańcy zdobywają PAST-ę

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2024 06:00
W nocy z 19 na 20 sierpnia 1944 roku w ręce powstańców przechodzi ośmiopiętrowy budynek PAST-y. W akcji brało udział 250 powstańców, którzy atakowali z trzech stron.
Płonący gmach PAST widziany ze stanowiska obserwacyjnego w budynku przy ul. Zielnej 30.
Płonący gmach PAST widziany ze stanowiska obserwacyjnego w budynku przy ul. Zielnej 30. Foto: Eugeniusz Lokajski "Brok"/ Muzeum Powstania Warszawskiego

Od początku Powstania Warszawskiego żołnierze AK podejmowali próby zdobycia gmachu PAST-y (Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej), obsadzonego przez niemieckich snajperów. PAST-a była przed wojną drugim po Prudentialu najwyższym budynkiem w Warszawie. Aby pokonać niemiecką załogę, powstańcy podpalali budynek za pomocą miotaczy ognia zrobionych ze strażackich motopomp. Ostatecznie gmach zdobyto 20 sierpnia 1944 roku. 

Kliknij w obrazek i wejdź na strony serwisu specjalnego:

src=" //static.prsa.pl/3381df95-82b2-4b5e-b113-bab2d9f0b969.file"

W walce i zdobyciu budynku wzięły udział oddziały batalionu AK "Kiliński" pod dowództwem rtm. Henryka Roycewicz ps. Leliwa, pluton kompanii kpt. Stefana Micha ps. Kmita, grupy saperskie Okręgu Warszawskiego AK pod dowództwem kpt. Jerzego Skupieńskiego ps. Jotes i kpt. Józefa Pszennego ps. Chwacki. W akcji wzięła udział minerska drużyna żeńska pod dowództwem Zofii Franio.

Dlaczego zdobycie budynku przedwojennej Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej miała być - z punktu widzenia powstańców - kluczowe dla dalszych losów Powstania? Zobacz i posłuchaj:

Powstańcy, by zdobyć budynek, musieli go wcześniej podpalić. Do szturmu użyto strażackiej motopompy - przy jej pomocy do budynku wtłoczono mieszankę paliw. Szalejący w gmachu pożar przesądził o zwycięstwie Polaków.

Budynek pozostał w polskich rękach do końca zrywu. Z PAST-y wyprowadzono 115 jeńców, w tym 7 oficerów oraz 6 rannych żołnierzy. Zmarło 36 Niemców. W wyniku walk o PAST-ę po stronie polskiej poległo 38 osób, a ranne zostały 63 osoby. Dane te nie obejmują osób cywilnych i strat innych placówek zlokalizowanych wokół PAST-y, na przykład placówki przy ulicy Królewskiej 16 i żołnierzy innych oddziałów, którzy samorzutnie ochotniczo włączyli się do walki.


Posłuchaj
02:13 A45542 20.08 Powstancze kalendarium_1252794_1.mp3 - Walki rozpoczęły się o 2.00 w nocy. Budynek atakowało 250 powstańców. Po kilkunastu godzinach walki zdobywają budynek "PASTy". (PR, 2014)

 

Wieczorem nad gmachem powiewała polska flaga. Budynek PASTy w polskich rękach był do końca powstania. Było to ważne zwycięstwo, ponieważ Niemcy ze stanowisk strzelniczych na piętrach budynku nękali - zarówno powstańców jak i ludność cywilną - ogniem z karabinów maszynowych.


Posłuchaj
02:49 20 sierpnia Ataki na budynek PASTy rozpoczęły się już w pierwszych dniach powstania – mówił Zbigniew Dębski ps. Zbych.

 

Tego dnia prezydent Stanów Zjednoczonych Franklin D. Roosevelt i premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill wysyłali depesze do Józefa Stalina:

"Zastanawiamy się, jaka będzie reakcja światowej opinii publicznej, jeśli antyfaszyści w Warszawie zostaną rzeczywiście opuszczeni. Uważamy, że my wszyscy trzej powinniśmy uczynić wszystko, co tylko możemy, aby ocalić możliwie najwięcej znajdujących się tam patriotów. Mamy nadzieje, że zrzucicie Polakom – patriotom warszawskim – najbardziej niezbędne zaopatrzenie i uzbrojenie lub może zgodzi się Pan pomóc naszym samolotom, by uczyniły to bardzo szybko? Mamy nadzieję, że zgodzi się Pan na to. Czynnik czasu ma wyjątkowo duże znaczenie".

im


Czytaj także

Antoni Zębik. Twórca radiostacji "Błyskawica"

Ostatnia aktualizacja: 13.01.2024 05:45
- Decyzję o budowie "Błyskawicy" uważałem za swój obowiązek. Kiedy przez całą okupację hitlerowską zbierałem części na przyszłą radiostację, przyszło mi do głowy, że tylko ja dysponuję czymś takim, chyba jako jedyny w całej Generalnej Guberni - wspominał Antoni Zębik.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. 79 lat temu gen. Tadeusz Komorowski wydał decyzję

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2023 06:00
31 lipca 1944 roku, gen. Tadeusz Komorowski "Bór", dowódca Armii Krajowej, wydał komendantowi Okręgu AK Warszawa-Miasto płk. Antoniemu Chruścielowi "Monterowi" decyzję o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Wybuch pojazdu pułapki na Podwalu. "Jak opadł kurz, zobaczyłem jatkę z ludzkich ciał"

Ostatnia aktualizacja: 13.08.2024 06:00
13 sierpnia 1944 roku wycofujący się Niemcy pozostawili w okolicach pl. Zamkowego opancerzony pojazd transportowy wypełniony ładunkami wybuchowymi. Kiedy żołnierze Batalionu "Gustaw" zdobytym pojazdem wjechali w ul. Kilińskiego przy Podwalu, nastąpiła ogromna eksplozja. Śmierć poniosło co najmniej 300 osób, wśród nich 67 żołnierzy Batalionu "Gustaw".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Rzeź Woli - nierozliczone ludobójstwo

Ostatnia aktualizacja: 05.08.2024 14:00
"Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy" – brzmiał rozkaz wydany przez Hitlera po wybuchu Powstania Warszawskiego.
rozwiń zwiń