Historia

Kedyw, czyli komandosi Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 22.01.2024 05:49
Akcja pod Arsenałem, likwidacja znienawidzonego Franza Kutschery, akcja "Góral". Szereg brawurowych akcji przeprowadzonych przez elitarne oddziały AK przynosiły ulgę i dawały nadzieję polskiemu społeczeństwu.
Członkowie sztabu Kedywu w czasie Powstania Warszawskiego. Od lewej: Jan Mazurkiewicz Radosław, Wacław Chojna Horodyński, nieznany powstaniec, Stanisław Wierzyński Klara fot. Wikimedia Commonsdomena publiczna
Członkowie sztabu Kedywu w czasie Powstania Warszawskiego. Od lewej: Jan Mazurkiewicz "Radosław", Wacław Chojna "Horodyński", nieznany powstaniec, Stanisław Wierzyński "Klara" fot. Wikimedia Commons/domena publiczna

81 lat temu, 22 stycznia 1943 roku, gen. Stefan Rowecki wydał rozkaz o utworzeniu Kedywu AK, czyli Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej Armii Krajowej. Celem było "uporządkowanie odcinka walki czynnej". Kedyw, którego pierwszym dowódcą został gen. Emil Fieldorf "Nil", przejął wszystkie zadania walki bieżącej. Podporządkowano mu dotychczas istniejące organizacje, w tym dwie największe – Związek Odwetu i "Wachlarz".

Powstanie Warszawskie - zobacz serwis specjalny

Trzon Kedywu tworzyły Grupy Szturmowe, wywodzące się z harcerskich Szarych Szeregów. Wokół przeszkolonej kadry rosły i krzepły oddziały bojowe. W ich skład wchodziły między innymi bataliony "Parasol" i "Zośka", które chlubnie zapisały się w wielu akcjach bojowych w okresie konspiracji i w czasie Powstania Warszawskiego.


Posłuchaj
18:52 z kart historii_ organizacja kedywu___4749_03_i_tr_0-0_112827042714dc24[00].mp3 Kedyw - audycja Aliny Grabowskiej na podstawie archiwalnych nagrań. (RWE, 30.11.2003)

 

Sabotaż, odwet i samoobrona

Kedyw miał trzy główne zadania: sabotaż i dywersję, terror i odwet wobec okupanta oraz obronę społeczeństwa.

Z punktu widzenia szkód wyrządzonych Niemcom, największe znaczenie miały sabotaż i dywersja na szlakach komunikacyjnych i w przemyśle wojskowym. Dokumenty potwierdzają setki poważnych przerw w ruchu kolei, wysadzonych mostów i wykolejonych transportów. Odnotowano tysiące spalonych wagonów i cystern oraz uszkodzonych lokomotyw. Akcje były planowane i wykonywane w czasie i miejscu najbardziej dla wroga krytycznym. Do legendy przeszła akcja "Góral". 12 sierpnia 1943 roku oddziały Kedywu przejęły na Placu Zamkowym w Warszawie transport przewożący astronomiczną wówczas sumę 100 milionów złotych.

W ramach odwetu likwidowano jednostki szczególnie szkodliwe i uprzykrzające życie polskiemu społeczeństwu. Starano się zasiać strach i zamęt w szeregach okupanta i przynieść moralną ulgę terroryzowanym Polakom. 1 lutego 1944 roku w ramach akcji "Kutschera" przeprowadzono udany zamach na znienawidzonego dowódcę SS i policji w Warszawie.

Samoobrona obejmowała akcje odbijania więźniów, likwidacji karnych ekspedycji na prowincji, czy niszczenie biur urzędów niemieckiej administracji. Do samoobrony należało też likwidowanie zdrajców, niemieckich agentów oraz ochrona ludności przed bandytami. Odbicie z rąk Gestapo Jana Bytnara "Rudego" i 20 innych więźniów, czyli akcja pod Arsenałem, jest jedną z najbardziej znanych operacji polskiego Podziemia.

Posłuchaj wspomnień byłych żołnierzy Kedywu.

mjm

Czytaj także

Polskie Państwo Podziemne. Fenomen w skali Europy

Ostatnia aktualizacja: 27.09.2024 06:00
W nocy z 26 na 27 września 1939 roku, tuż przed kapitulacją Warszawy, grupa oficerów z gen. Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, zawiązała konspiracyjną organizację Służba Zwycięstwu Polski. Tak powstał zalążek Polskiego Państwa Podziemnego, które było ewenementem w skali okupowanej Europy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rzeź Woli - eksterminacja mieszkańców Warszawy

Ostatnia aktualizacja: 05.08.2020 06:00
"Każdego mieszkańca należy zabić, nie wolno brać żadnych jeńców. Warszawa ma być zrównana z ziemią i w ten sposób ma być stworzony zastraszający przykład dla całej Europy" – brzmiał rozkaz wydany przez Hitlera po wybuchu Powstania Warszawskiego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wyrok na Franza Bürkla, bestialskiego oprawcę z Pawiaka

Ostatnia aktualizacja: 07.09.2024 06:00
81 lat temu, 7 września 1943 roku, w Warszawie żołnierze Armii Krajowej zastrzelili SS-Oberscharführera Franza Bürkla, znanego z sadyzmu zastępcę komendanta więzienia na Pawiaku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Bytnar "Rudy". Bohater Szarych Szeregów. Wspomnienia matki [POSŁUCHAJ]

Ostatnia aktualizacja: 06.05.2024 05:55
- Chowałam go z wielką troskliwością, dbałam o jego bogactwo umysłowe, dbałam o to, żeby był godnym obywatelem tej Polski – mówiła o swoim synu na antenie Polskiego Radia Zdzisława Bytnar.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Alek Dawidowski - bohater akcji pod Arsenałem

Ostatnia aktualizacja: 30.03.2024 05:45
81 lat temu, 30 marca 1943 roku, zmarł Maciej Aleksy Dawidowski "Alek" - działacz konspiracyjny, podharcmistrz, żołnierz Armii Krajowej. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Akcja "Za Kotarą". AK wykonuje wyrok śmierci za zdradę

Ostatnia aktualizacja: 08.10.2024 05:55
Była to jedna z najbardziej znanych akcji Armii Krajowej w okupowanej Warszawie. Odbiła się szerokim echem w konspiracyjnej prasie i stała się znana wielu mieszkańcom miasta. 81 lat temu oddział AK zlikwidował Józefa Staszauera - niemieckiego agenta i właściciela restauracji "Za Kotarą".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Tadeusz Zawadzki ps. Zośka. Dowódca owiany legendą

Ostatnia aktualizacja: 20.08.2024 05:50
- Wszyscy chcieli mu dorównać, podciągnąć swe słabostki, podłości, tchórzostwo. Każdy z nas, żołnierzy batalionu chciał być do niego podobny - wspominał Stanisław Nowakowski, żołnierz batalionu "Zośka". 81 lat temu podczas ataku na niemiecką strażnicę graniczną we wsi Sieczychy koło Wyszkowa poległ Tadeusz Zawadzki ps. Zośka, harcmistrz, ppor. Armii Krajowej, bohater akcji pod Arsenałem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stanisław Broniewski "Orsza". Dowodził słynną Akcją pod Arsenałem

Ostatnia aktualizacja: 29.12.2023 05:51
- Po wojnie stał się symbolem szaroszeregowej legendy. Dźwigał ją przez długie lata, traktując jako odpowiedzialność wynikającą z faktu pełnienia funkcji naczelnika Szarych Szeregów - mówił Ryszard Kaczorowski, prezydent RP na Uchodźstwie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Rodowicz "Anoda". Najdzielniejszy z dzielnych w batalionie "Zośka"

Ostatnia aktualizacja: 07.01.2024 06:00
7 stycznia 1949 roku zginął Jan Rodowicz ps. Anoda, harcerz, żołnierz Szarych Szeregów i Armii Krajowej oraz Delegatury Sił Zbrojnych.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Szare Szeregi. Wychowanie przez walkę

Ostatnia aktualizacja: 17.01.2022 05:50
Ich program zawierał się w haśle "Dziś - jutro - pojutrze", oznaczał: "Dziś" - to okres okupacji i przygotowanie do powstania. "Jutro" - otwarta walka zbrojna z okupantem. "Pojutrze" - praca w wolnej Polsce. 
rozwiń zwiń