Izabela Kastylijska przyszła na świat 22 kwietnia 1451 roku, w Wielki Czwartek, w Madrigal de las Altas Torres – kiedyś solidnym królewskim grodzie, dziś małej miejscowości położonej w prowincji Ávila, na północy wschód od Salamanki.
740 lat wcześniej - na południu, daleko od miejsca narodzin przyszłej królowej Hiszpanii - miały miejsce wydarzenia, które na całe wieki zdeterminowały historię hiszpańskiej ziemi i życie jej mieszkańców. Życie Izabeli również.
Osiem wieków walki
29 kwietnia 711 pojawiły się na dzisiejszym Gibraltarze, przeprawiwszy się przez cieśninę, muzułmańskie wojska pod wodzą Tarika ibn Zijada. Rozpoczął się islamski podbój Półwyspu Iberyjskiego – w przeciągu niecałych dziesięciu lat oddziały muzułmańskie opanowały ten teren prawie w całości.
Poza władaniem najeźdźców (Maurów, jak ich w Hiszpanii określano) pozostały jedynie górzyste miejsca na północy, w Asturii. I to tam miała swój początek rekonkwista – stopniowe, trwające prawie osiemset lat odbijanie chrześcijańskich ziem z rąk wyznawców Allaha.
W połowie XV w., za czasów młodości Izabeli, proces ten wciąż nie był zakończony: muzułmanie trwali w południowej części dzisiejszej Hiszpanii – w Emiracie Grenady (od Gibraltaru, przez Malagę, po ziemie na wschód od Almerii).
To właśnie Izabela Kastylijska oraz jej mąż Ferdynand Aragoński byli tymi władcami, którzy patronowali ostatniemu aktowi rekonkwisty – zdobyciu Grenady w 1492 roku.
09:57 półwysep pod władzą muzułmańską ___56_02_iv_tr_0-0_103101213c7bc1db[00].mp3 "Półwysep pod władzą muzułmańską". Audycja Agnieszki Steckiej z cyklu "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej" z udziałem historyk dr Małgorzaty Nalewajko (PR, 2002)
Hiszpańska mozaika
Asturia, Kastylia, León, Aragonia – jak uporządkować, na geograficznej i historycznej mapie Hiszpanii, te towarzyszące biografii Izabeli nazwy? Dlaczego przyszło jej żyć wśród tak podzielonych chrześcijańskich królestw?
Odpowiedź na te pytania kryje się w dziejach rekonkwisty.
- Zaczęło się od Asturii, w której kształtowało się państwo, to stamtąd dokonywane były wypady na południe. I ta granica powoli się przesuwała – tłumaczyła w Polskim Radiu dr Małgorzata Nalewajko. - W X wieku to rozwijające się państwo przeniosło swoją stolicę z Oviedo do Leónu. Od tego momentu możemy mówić, że mamy do czynienia z Królestwem Leónu, a nie z Asturią.
Królestwo to (północna część dzisiejszej Hiszpanii) wyrosłe z asturiańskiego stało się jednym z zalążków państwowości chrześcijańskiej Półwyspu.
Drugim była Kastylia (nazwana od licznych zamków wyrosłych na jej terenach).
- Początkowo był teren na północ od Burgos. W połowie X wieku już funkcjonowało hrabstwo Kastylii niezależne od Leónu, a później te dwa państewka: León i Kastylia, współdziałały ze sobą, wchodziły sojusze – opowiadała dr Małgorzata Nalewajko.
Kolejnymi ogniwami w tej politycznej układance były tzw. Marchia Hiszpańska ze stolicą w Barcelonie, ośrodek zbudowany przez Basków oraz – w północno-wschodniej części Półwyspu – Aragonia. Ta ostatnia jako hrabstwo wymieniana była już od końca VIII w.
– Wcześniej były to domeny potężnych rodzin, lokalnych możnych. Zaczęły się jednak kształtować z nich się monarchie, państwa chrześcijańskie, które się rozbudowywały i instytucjonalizowały – mówiła dr Małgorzata Nalewajko.
– Między XI a XIII wiekiem były już dwa wyraźnie dominujące ośrodki na terenie chrześcijańskiej Hiszpanii. Z jednej strony Kastylia, od 1230 roku połączona z Leónem w jeden organizm państwowy, zorientowana na Atlantyk, szukająca możliwości ekspansji w tamtym kierunku. Z drugiej strony: Aragonia, od 1138 połączona z Katalonią, kierująca swoje zainteresowania w stronę Morza Śródziemnego.
Połączenie tych dwóch głównych organizmów państwowych, a tym samym zapoczątkowanie Królestwa Hiszpanii – to wszystko stało się dzięki Izabeli Kastylijskiej i jej małżeństwu z Ferdynandem II Aragońskim.
Gry o tron
Izabela (w serialu "Izabela, królowa Hiszpanii" gra ją Michelle Jenner) była córką króla Jana II Kastylijskiego i jego drugiej żony – Izabeli Portugalskiej (w tej roli Clara Sanchís), wnuczki króla Portugalii. Ponieważ ojciec Izabeli miał z pierwszego małżeństwa syna Henryka (Pablo Derqui) – ten to właśnie był następcą tronu Kastylii i Leónu. Co więcej, w kolejce do sukcesji był jeszcze Alfons, młodszy o dwa lata brat Izabeli.
Jakby nie było dość komplikacji: Henryk, przyrodni brat Izabeli, nie miał dziedzica. Jego pierwsze małżeństwo z Blanką z Nawarry, bezdzietne, zostało unieważnione. Ożenił się po raz drugi, z księżniczką portugalską Joanną (w serialu: Bárbara Lennie). Upłynęło kolejnych siedem lat, nim doczekał się dziecka: na świat przyszła Joanna. Pogłoski o romansie królowej spowodowały jednak, że polityczni przeciwnicy Henryka nazywali jego córę Joanna la Beltraneja (od nazwiska domniemanego kochanka królowej).
A niechętnych władaniu Henryka było wśród kastylijskiej arystokracji dużo. Dlatego, ten, gdy tylko dowiedział się o przyjściu na świat upragnionego potomka, sprowadził do siebie potencjalnych konkurentów jego dziecka w walce o tron: Alfonsa i Izabelę. Dzieci Jana II Kastylijskiego, żyjące dotychczas wraz z matką na uboczu kastylijskiej polityki, mogłyby stać w rękach możnowładców ważnymi figurami. Stąd król Henryk chciał je mieć przy sobie.
Intrygi i nieoczekiwane zwroty akcji
Na tej splątanej politycznej scenie byli jeszcze m.in. Juan de Pacheco (w tej roli Ginés García Millán), przebiegły dworzanin, faworyt króla Henryka IV, oraz Beltrán de la Cueva (William Miller), szambelan dworu, obsypany przez króla zaszczytami, ku oburzeniu części kastylijskiej szlachty (to ten sam człowiek, którego podejrzewano, że jest prawdziwym ojcem Joanny).
Arystokracja Kastylii podniosła przeciwko swojemu królowi bunt, ogłaszając, że to Alfons (brat Izabeli) powinien zastąpić Henryka na tronie. Wybuchła wojna domowa – jednym z jej aktów była zwycięska dla Henryka bitwa pod Olmedo (1467). Na domiar złego niespodziewanie zmarł ukochany brat Izabeli, Alfons.
***
Czytaj także:
***
17-letnia Izabela w tych rozgrywkach o władzę zaczynała być coraz ważniejszą postacią. Zwłaszcza że nie należała do osób bezwolnych, biernych pionków w politycznych grach. Wręcz przeciwnie: zamierzała zastąpić godnie brata i walczyć o tytuł dziedziczki tronu Kastylii.
Czas miał pokazać, że osiągnęła znacznie więcej.
jp
Źródła: Warren H. Carroll, "Izabela Katolicka. Królowa Hiszpanii", Warszawa 2007; Manuel Fernández Álvarez, "Izabela Katolicka", 2012; Simon Barton, "Historia Hiszpanii", Warszawa 2011.
