Konkurs architektoniczno-urbanistyczny na opracowanie koncepcji odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz trzech kamienic przy ul. Królewskiej 6, 8 i 10/12 w Warszawie został rozstrzygnięty. Wyniki ogłoszono w warszawskiej siedzibie Stowarzyszenia Architektów Polskich w obecności prezydenta RP Andrzeja Dudy. Zwycięzcą została pracownia architektoniczna WXCA Group sp. z o.o.
O zwycięskim projekcie odbudowy zabytkowych budynków porozmawialiśmy ze Sławomirem Kulińskim, rzecznikiem prasowym spółki Pałac Saski Sp. z.o.o.
Jak wyglądał przebieg konkursu i co zadecydowało o ostatecznych wynikach? Czy zgłoszone projekty mocno się od siebie różniły?
Międzynarodowy konkurs został ogłoszony w marcu 2023 roku. Udział mogła wziąć w nim każda pracownia z Unii Europejskiej. W pierwszym etapie wpłynęło do nas 13 prac, 11 przeszło do kolejnego etapu, wśród nich były również pracownie z zagranicy. Natomiast do finałowego etapu przeszło już 5 pracowni, które otrzymały od spółki Pałac Saski model pałacu z całym otoczeniem, na podstawie którego mogły przystąpić do prac.
Muszę przyznać, że poziom wszystkich prac nas zaskoczył, ponieważ był bardzo wysoki i bardzo różnorodny. Jedna z prac zakładała nawet odtworzenie Pałacu Saskiego z drewna, co miało nawiązywać do pierwszego pałacu za czasów Jana Andrzeja Morsztyna. Także tych pomysłów było niesamowicie dużo.
I mimo że ustawa nakazywała architektom skupienie się na odwzorowaniu budynków w formie zewnętrznej z 31 sierpnia 1939 roku, to przewidywała kilka odstępstw, które mogli tam dołożyć. Chociażby kamienica przy ulicy Królewskiej 8, która jest o jedno piętro niższa od pozostałych. Dzięki temu każda praca tak naprawdę się od siebie różniła. Niesamowicie ciężkie zadanie stało przed sądem konkursowym, który obradował przez kilka dni i który podjął decyzję o wyborze pracowni WXCA jako zwycięskiej koncepcji.
Należy podkreślić, że to jest koncepcja projektu. Najprawdopodobniej znajdą się w niej jeszcze małe zmiany, ponieważ sąd konkursowy w swoich zaleceniach umieścił kilka wskazówek dla pracowni, co powinna zmienić w swoim projekcie, aby był on jeszcze lepszy.
Jak głęboko w historii osadzony będzie nowy projekt?
Ustawa z 15 sierpnia 2021 roku bardzo precyzyjnie opisywała nam to, co architekci muszą osiągnąć w swojej pracy, czyli odwzorować wygląd zewnętrzny budynków z 31 sierpnia 1939 roku.
Tak jak mówiłem, mieli oni kilka elementów, gdzie mogli wykazać się swoją architektoniczną inwencją twórczą i zaproponować nowe rozwiązania. Na przykład kamienica przy ulicy Królewskiej 8, która przed wybuchem II wojny światowej była niższa o jedno piętro. Należy jednak pamiętać, że w lipcu 1939 roku właściciele tej kamienicy otrzymali pozwolenie na jej podwyższenie, ponieważ stanowiła taki, można to kolokwialnie nazwać, "wybity ząb" od strony ulicy Królewskiej.
Niektóre pracownie podwyższyły tę kamienicę w tym samym stylu, w jakim została zbudowana, wprowadziły rozwiązania szklane, a jeszcze inne, jak chociażby WXCA, zaproponowały bardzo sprytne połączenie nowoczesnej architektury z tą historyczną.
Czy przed Pałac Saski wróci pomnik księcia Józefa Poniatowskiego?
Prawo, które nas obowiązuje, mocno ogranicza wszystkie działania na placu Piłsudskiego. Ustawa zakłada, że wszystkie obiekty, które znajdują się na placu Piłsudskiego, czyli Grób Nieznanego Żołnierza, Krzyż Papieski i pomnik ofiar katastrofy smoleńskiej są nienaruszalne.
Oczywiście uważam, że powrót pomnika księcia Poniatowskiego przed Pałac Saski wyglądałby niesamowicie i faktycznie nawiązywałby do tego przedwojennego wyglądu.
Na podstawie jakich źródeł historycznych przygotowywane były projekty odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej?
Pracownie, które wzięły udział w konkursie, otrzymały od nas bardzo precyzyjny model, zawierający dokładne umiejscowienie wszystkich budynków, ich układ zewnętrzny oraz układ elewacji.
Przez pół roku nasi eksperci na podstawie rysunków, zdjęć, ilustracji odtwarzali centymetr po centymetrze całą elewację, cały układ budynków. Korzystaliśmy także z niemieckich kronik filmowych, chociażby z czasu, kiedy po 1939 roku sami Niemcy dokumentowali zniszczenia Warszawy po bombardowaniach.
Rozrysowywanie wszystkich budynków rozpoczęliśmy od Grobu Nieznanego Żołnierza, czyli od tej jedynej formy, która przetrwała zniszczenia wojenne. Nasz wewnętrzny zespół architektów przygotował pewne materiały odpowiednio wcześniej, tak, aby pracownie nie musiały później prostować pewnych nieścisłości czy wręcz pomyłek, jeżeli chodzi o np. układ fasad, okien czy balkonów.
Czy możliwym jest zrekonstruowanie w całości wnętrza tych budynków? Czy zwycięski projekt zakłada dokładne odtworzenie układu i wyglądu pomieszczeń?
Jeżeli mówimy o wewnętrznym wyglądzie budynków, to musimy pamiętać, że w Pałacu Saskim mieścił się Sztab Generalny Wojska Polskiego. To były tajne pomieszczenia, ale także niesamowicie nudne, taki typowy biurowiec, mówiąc dzisiejszym językiem. Był to gmach tysiąca pokoi, miliona korytarzy, wąskich przejść. W obecnych czasach po prostu byłby zupełnie niemożliwy do wykorzystania.
Jeśli chodzi o pałac Brühla, jednym z założeń konkursowych było odtworzenie głównej klatki schodowej i głównych ciągów komunikacyjnych budynku. Cały pałac Brühla i cała jego wewnętrzna architektura musi nawiązywać do modernizmu, czyli stylu w którym budynek został przebudowany w 1937 roku według projektu wybitnego architekta Bohdana Pniewskiego.
Cieszę się, że architekci podeszli do tego bardzo poważnie. Na wizualizacjach widzimy np. jak prezentuje się przyszła sala obrad senackich. To rzeczywiście wygląda, jakby zostało zaprojektowane ręką młodego Pniewskiego.
Rozmawiał Tomasz Horsztyński
***
Obiekty, które powstaną w wyniku inwestycji zostaną przeznaczone na potrzeby Kancelarii Senatu i Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie oraz innych podmiotów prowadzących działalność kulturalną, edukacyjną lub społeczną. Oddanie do użytku gmachów Pałacu Brühla, Pałacu Saskiego i kamienic planowane jest w 2030 roku.
Polskie Radio we współpracy ze Spółką Celową Pałac Saski przygotowało multimedialną i interaktywną platformę wiedzy na temat utraconych skarbów Warszawy – Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ul. Królewskiej. Zobacz stronę odkryjpalacsaski.pl
th
