Historia

Szczątki żołnierza wyklętego Józefa Orkisza "Lotnego" spoczęły w Krościenku n. Dunajcem

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2024 05:40
Odnalezione przez Instytut Pamięci Narodowej szczątki żołnierza wyklętego Józefa Orkisza "Lotnego" zostały w środę (6.03) w asyście wojskowej pochowane na cmentarzu w Krościenku nad Dunajcem.  
Uroczystości pogrzebowe żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej Józefa Orkisza ps. Lotny w kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, 6.03.2024 r.
Uroczystości pogrzebowe żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej Józefa Orkisza ps. "Lotny" w kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, 6.03.2024 r. Foto: PAP/Grzegorz Momot

"Pamięć tworzy naszą tożsamość"

– Patrząc na Józefa Orkisza "Lotnego" widzimy w jego postaci tysiące podobnych mu mężczyzn z polskich miasteczek i wsi, bo to oni tworzyli oddziały zbrojnego podziemia – mówił podczas uroczystości pogrzebowych dyrektor oddziału Instytutu Pamięci Narodowej w Krakowie dr hab. Filip Musiał. – Oddając mu hołd, honorujemy tysiące ludzi, którzy wspierali oddziały niepodległościowe tam, gdzie one operowały: w polskich wsiach, polskich miasteczkach, w pobliżu lasów i gór. Dzisiaj oddajemy cześć przede wszystkim tym, którzy wspierali i zgrupowanie partyzanckie "Błyskawica" i oddział "Wiarusy".

Jak przypomniał dr hab. Filip Musiał, "pamięć tworzy naszą tożsamość". – Ci, którzy walczyli o niepodległą Polskę, mieli nadzieję, że chociaż zwycięstwo wówczas nie było im dane, to kiedyś przyjdzie taki czas, kiedy Polska będzie niepodległa i kiedyś ta niepodległa Polska o nich się upomni. Dziś, 76 lat po śmierci "Lotnego", Rzeczpospolita się o niego upomina – podkreślał historyk.

****

Kim byli Żołnierze Wyklęci? Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia poświęcony polskim żołnierzom podziemia antykomunistycznego:

src="https:\/\/static.prsa.pl/ef77c352-0fba-471b-807a-cba8cffb3334.file"


Bohaterski 25-latek

Józef Orkisz urodził się 7 marca 1923 roku w Krościenku nad Dunajcem. Prawdopodobnie w roku 1946 dołączył do Zgrupowania Partyzanckiego "Błyskawica" Józefa Kurasia "Ognia", w którym działał pod pseudonimem "Lotny". Został w nim przydzielony do 2 kompanii działającej w Tatrach, na Podhalu, oraz na pograniczu polsko-słowackim. Na początku 1947 roku ujawnił się w ramach amnestii.

Latem 1947 roku Józef Orkisz wspólnie z dwójką kolegów – sąsiadów z Krościenka nad Dunajcem: Henrykiem Machałą i Marianem Kozłeckim – wstąpił do oddziału partyzanckiego "Wiarusy". W oddziale otrzymał broń – pistolet oraz pepeszę – uczestniczył w akcjach, a także w ukrywaniu broni i wyposażenia, m.in. motocykla dobytego podczas jednej z akcji.


Uroczystości pogrzebowe żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej Józefa Orkisza ps. "Lotny" w kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, 6.03.2024 r.  Fot. PAP/Grzegorz Momot Uroczystości pogrzebowe żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej Józefa Orkisza ps. "Lotny" w kościele Wszystkich Świętych w Krościenku nad Dunajcem, 6.03.2024 r. Fot. PAP/Grzegorz Momot

Brał też udział w starciu z funkcjonariuszami Milicji Obywatelskiej w Szczawnicy 21 października 1947 roku (jeden milicjant wówczas zginął, drugi został ranny) oraz w walce z obławą w górach nad Harklową 19 lutego 1948.

30 maja 1948 roku podczas strzelaniny z funkcjonariuszami Urzędu Bezpieczeńśtwa oraz Straży Więziennej w jednym z gospodarstw przysiółka Siodełko koło Tylmanowej Orkisz został ranny. Wkrótce potem zmarł.

Pochowano go na cmentarzu w Nowym Targu koło cmentarnego muru.

***

Czytaj także:

***

Jego szczątki odnaleziono podczas prac poszukiwawczych prowadzonych przez Instytut Pamięci Narodowej w 2021 r. Przy szczątkach archeolodzy natrafili na fragmenty tkaniny mundurowej oraz fragmenty wykonanego z cynku ryngrafu.

PAP/Szymon Bafia/jp

Czytaj także

Hieronim Dekutowski ps. Zapora. Bohater, o którym historia nie zapomni

Ostatnia aktualizacja: 07.03.2024 05:40
Był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, oficerem Armii Krajowej, członkiem Delegatury Sił Zbrojnych i Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość", cichociemnym, kawalerem orderu Virtuti Militari. Hieronim Dekutowski ps. Zapora został zamordowany w więzieniu mokotowskim 75 lat temu, 7 marca 1949.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Katownia w podziemiach MBP. "Tu działo się piekło"

Ostatnia aktualizacja: 01.03.2024 05:50
Podziemia budynku obecnego Ministerstwa Sprawiedliwości kryją mroczną tajemnicę. Na przełomie lat 40. i 50. były świadkami okrutnego losu, jaki został zgotowany żołnierzom podziemia antykomunistycznego przez stalinowskich oprawców. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Żołnierze Wyklęci. Jak rozbito Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość?

Ostatnia aktualizacja: 01.03.2024 05:50
- Wyrok ten przeto powinien stanowić przestrogę dla każdego, kto ośmieliłby się podnieść rękę na władzę ludową w Polsce i zdobycze mas pracujących – napisał płk Aleksander Warecki, sędzia Wojskowego Sądu Rejonowego w Warszawie w uzasadnieniu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wydarzenia w Muzeum Żołnierzy Wyklętych. "Pokażemy, co naprawdę robili Niezłomni"

Ostatnia aktualizacja: 02.03.2024 07:30
Zwiedzanie cel, w których osadzeni byli żołnierze antykomunistycznego podziemia, obozowisko partyzantów czy inscenizacja odbicia więźniów z ubeckiego więzienia - to wydarzenia, które obywać się będą w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. 
rozwiń zwiń