Leon Chwistek urodził się i przez wiele lat mieszkał w Krakowie ale często w latach młodzieńczych przebywał w Zakopanem, gdzie jego ojciec prowadził uzdrowisko w willi "Adasiówka". Zbierała się tam, poza pensjonariuszami, artystyczna śmietanka tego niezwykłego miasta. Tam Chwistek poznał wieloletnich przyjaciół i swoich rówieśników Stanisława Witkiewicza "Witkacego" i Bronisława Malinowskiego – późniejszego światowej sławy antropologa. Tam też miał okazje rozmawiać z młodym Feliksem Dzierżyńskim, który zaszczepił mu pociąg do idei socjalistycznych.
19:16 Chwistek.mp3 "Leon Chwistek". Audycja Doroty Truszczak z cyklu "Eureka". (PR, 15.10.2019)
Kraków
Chwistek studiował filozofię, psychologię i matematykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Przez pewien czas był też uczniem Józefa Mehoffera w jego pracowni malarskiej, z czego jednak szybko zrezygnował. W 1906 roku Chwistek uzyskał tytuł doktora filozofii. Od tego momentu przez 20 lat z przerwami był nauczycielem matematyki w gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie.
Getynga
W latach 1908 – 1909 kontynuował studia matematyczne w Getyndze. Tutaj zetknął się wielkim niemieckim matematykiem Davidem Hilbertem, a także chodził na wykłady innej znakomitości Heinriego Poincarego. W Getyndze poznał również młodego polskiego matematyka Hugona Steinhausa, ale przede wszystkim jego piękną siostrę Olgę Steinhaus, która okazała się być miłością jego życia.
Paryż
Z kolei w latach 1913 – 1914 studiował w Paryżu rysunek i zetknął się z twórczością kubistów. Tutaj też stoczył słynny pojedynek w obronie czci swojej narzeczonej, którą obraził malarz Władysław Dunin – Borkowski. Pojedynek, który odbywał się na Placu Zgody wygrał Chwistek, który ranił adwersarza w ucho. Następnego dnia w paryskich gazetach ukazał się artykuł donoszący, że Polacy chyba zupełnie zwariowali, bo w Paryżu urządzają między sobą jakieś pojedynki.
Legiony
Sekundantem Chwistka był Bolesław Wieniawa – Długoszowski, poprzez którego Chwistek miał okazje poznać przebywającego akurat w Paryżu Józefa Piłsudskiego. Następnie Chwistek powrócił do kraju, gdzie w latach 1914 – 1916 walczył w Pierwszej Brygadzie Legionów, za co został odznaczony Krzyżem Niepodległości.
Formizm
W 1917 roku Chwistek był współzałożycielem grupy "Ekspresjoniści Polscy", którą w 1919 roku przemianowano na Formistów. Chwistek został jej czołowym teoretykiem ale także twórcą, chociaż uważał, że jego prace plastyczne zaliczyć należy do Strefizmu, nurtu, który sam stworzył.
Najsławniejszy obraz Chwistka pod tytułem "Szermierka" z 1920 roku jest też jednym z najważniejszych dzieł formizmu. Artysta w nowatorskiej, awangardowej formie przedstawił na nim dwie pojedynkujące się postaci, czerpiąc inspirację z własnych paryskich przygód.
Leon Chwistek był zwolennikiem pluralizmu estetycznego, czemu dał wyraz w swoich traktatach pod tytułem "Wielość rzeczywistości w sztuce" (1918) i "Wielość rzeczywistości" (1921).
Kariera naukowa
W 1919 roku, razem z Hugonem Steinhausem i Stefanem Banachem był jednym z założycieli Polskiego Towarzystwa Matematycznego. Od 1922 roku Chwistek wykładał matematykę dla przyrodników na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego kariera naukowa napotykała jednak na przeszkody w związku z dziwnym statusem jego osoby – niby naukowiec, ale jednocześnie awangardowy artysta – w konserwatywnym Krakowie budziło to kontrowersje. Pozwolono mu wprawdzie zrobić w 1928 roku habilitację ale pod warunkiem, że nie będzie ubiegał się o katedrę w Krakowie.
Logik
Chwistek był jednak naukowcem dużego kalibru, zwłaszcza w dziedzinie logiki. Cieszył się uznaniem między innymi wielkiego autorytetu w tej dziedzinie Anglika Bertranda Russella. To jego poparcie oraz Stefana Banacha pozwoliło mu objąć w 1930 roku katedrę logiki na Uniwersytecie im. Jana Kazimierza we Lwowie, co nie było oczywiste, ponieważ o stanowisko to walczył z wybitnym, choć wtedy jeszcze dość młodym Alfredem Tarskim.
Lwów
We Lwowie czuł się świetnie. Miał tu bowiem doskonałe towarzystwo wybitnych naukowców o otwartych umysłach w osobach Stefana Banacha, Włodzimierza Stożka, Stanisława Ulama czy Stanisława Mazura, z którymi spotykał się często w kawiarni "Szkocka".
Natomiast zawsze trudna przyjaźń z Witkacym rozpadła się głównie z powodu coraz bardziej rozbieżnych poglądów obu panów, zwłaszcza na politykę. Chwistek z latami coraz silniej sympatyzował bowiem z socjalizmem, a nawet komunizmem, czego Witkacy, który na własne oczy w Moskwie widział rewolucję bolszewicką, zupełnie nie mógł zrozumieć.
Komunista
W 1938 roku Chwistek został mianowany profesorem zwyczajnym, jednak wkrótce jego plany naukowe pokrzyżował wybuch II wojny światowej. Co prawda sowiecka okupacja Lwowa, dla samego Chwistka, w związku z jego poglądami, nie była specjalnie dotkliwa, ale gdy Lwów odbili Niemcy postanowił ewakuować się w głąb ZSRR. W tym momencie został rozłączony ze swoją żoną Olgą, która nie chciała jechać z nim. Nigdy więcej się nie spotkali.
Moskwa
Chwistek wykładał przez dwa lata na uniwersytecie w Tibilisi, a następnie został sprowadzony do Moskwy, gdzie aktywnie wspierał komunistyczny Związek Patriotów Polskich. Proponowano mu nawet tekę ministerialną w planowanym przyszłym rządzie, ale odmówił. Miesiąc później już nie żył, choć możliwe, że powodem śmierci był faktycznie pogarszający się stan zdrowia.
Nie wiadomo, czy Leon Chwistek zdążył przed śmiercią otrząsnąć się z komunistycznego odurzenia. Bez względu jednak na kontrowersyjne wybory polityczne Leon Chwistek jest ważną postacią dla polskiej sztuki i nauki, ale jego osiągnięcia w dziedzinie logiki są istotne dla badaczy na całym świecie.
az
