Historia

Adolphe Sax. To on wymyślił saksofon

Ostatnia aktualizacja: 06.11.2020 05:35
6 listopada 1814 roku urodził się Adolphe Sax, belgijski konstruktor instrumentów muzycznych. Zasłynął fantastycznymi umiejętnościami budowania instrumentów muzycznych, głównie dętych, wiele z nich udoskonalając. W historii zapisał się jako pomysłodawca i konstruktor pierwszych saksofonów.
Adolphe Sax, Belg, który wymyślił saksofon
Adolphe Sax, Belg, który wymyślił saksofonFoto: Wikipedia/domena publiczna

Są w naszym życiu takie daty, o których często myślimy... i nie wiemy, że ten dzień właśnie nadszedł. Na przykład dzisiaj mija 206. rocznica urodzin wybitnego konstruktora i dobrego muzyka Antoine’a Josepha Saxa, którego nazwisko nierozerwalnie wiąże się z saksofonem. Najczęściej w życiu określany imieniem Adolphe, Sax urodził się 6 listopada 1814 roku w Dinant, mieście na południu Belgii, nieopodal granicy z Francją. Zasłynął fantastycznymi umiejętnościami budowania instrumentów muzycznych, głównie dętych, wiele z nich udoskonalając. W historii zapisał się jako pomysłodawca i konstruktor pierwszych saksofonów.

Dźwięk najbardziej romantyczny


Często widzimy jakieś "magiczne" przedmioty i zadajemy sobie pytanie, kto je stworzył, jak powstały. Nie inaczej jest w przypadku saksofonu. Jego dźwięk określa się mianem najbardziej romantycznego instrumentu wszech czasów..., a przynajmniej tak twierdzi Jacek Salata na stronach portalu "czasnamuzykę.pl". Ze znawstwem opisuje istotę historii tego instrumentu i implikacje niesione przez jego dźwięk. Czytamy we wstępie:

"Aspekt bliżej nieokreślonego romantyzmu w muzyce rozrywkowej jest tak stary jak ona sama. Przywołując w myślach pewien obraz zestawienia wszystkich znanych nam instrumentów muzycznych, z łatwością dostrzeżemy wyraźne parantele pomiędzy narzędziem uprawiania muzyki – inaczej mówiąc sposobu, w jaki instrument wytwarza dźwięk – a stopniem skoncentrowania emocji, jakie wnosi on do całości utworu (...) będącego nośnikiem odczuć i wrażeń przekazywanych odbiorcom. (...) Czy zatem ten zimny, blaszany i pusty w środku gentleman pośród całej orkiestry innych instrumentów muzycznych może mieć serce?".

Do istoty brzmienia saksofonu - nikogo nie trzeba przekonywać do jego magicznych dźwięków - jeszcze powrócimy. Najpierw spójrzmy w głąb historii, by zrozumieć geniusz jego konstruktora. Adolphe, jak we wczesnych latach na niego wołano i ten przydomek upowszechnił się na resztę życia, urodził się w dość zamożnej rodzinie Charlesa Josepha, Saxa właściciela fabryki instrumentów dętych, królewskiego dostawcy instrumentów dla odradzającej się armii po roku 1816.

Adolphe, pierwszy z jedenaściorga rodzeństwa, już od najmłodszych lat poznawał tajniki budowy instrumentów w warsztatach prowadzonych przez ojca, dla których głównym tworzywem były żółta miedź i mosiądz. Młody, jak podają źródła - już sześcioletni chłopak, potrafił samodzielnie wytoczyć korpus klarnetu i roztrąb rogu. Od tych najmłodszych lat pobierał także lekcje gry na flecie i klarnecie w Brukselskim Konserwatorium. Młody Sax, wyraźnie uzdolniony muzycznie, potrafił powiązać konstrukcję instrumentu z wydobywającym się zeń dźwiękiem.

Instrumenty z kości słoniowej


Już jako nastolatek dał się poznać jako świetny konstruktor instrumentów - za świetne uznano jego dwa flety i klarnet z kości słoniowej, wykonane na wystawę w Paryżu w 1829 roku. Od tej pory młodemu konstruktorowi zaczęła towarzyszyć zawiść otoczenia, wynikająca z zazdrości o nieprzeciętne zdolności wprowadzania rożnych innowacji do funkcjonujących od lat rozwiązań. Zarówno konstruktorzy instrumentów jak i muzycy mieli problemy z pogodzeniem się, że instrumenty, które tworzyli wg opracowanych schematów od lat i na których grali mogą brzmieć jeszcze piękniej. Tak było choćby z udoskonaloną wersją klarnetu basowego.

Początek lat 40. XIX wieku jeszcze dobitniej pokazał te rozdźwięki w jego środowisku - uznanie mieszało się z zawiścią, oszczerstwami i nierzadko z procesami sądowymi. Tak było po przeniesieniu się do Paryża. Świadomość własnych wartości i umiejętności usposabiała młodego Saxa jako dość wyniosłego i aroganckiego człowieka, co było również przyczyną niechęci i wielu zatargów. Z drugiej strony taka atmosfera „napędzała“ młodego konstruktora do pracy nad poszukiwaniem pięknych, czystych dźwięków w drewnianych bądź metalowych konstrukcjach. Nie inaczej było z saksofonem.

Jacek Salata tak opisuje powstanie tej konstrukcji: "Historia tego instrumentu rozpoczyna się najprawdopodobniej w roku 1841, kiedy to pakunek przygotowany na wystawę instrumentów w Brukseli został przez kogoś uszkodzony w niewyjaśnionych okolicznościach. Pogięty i zniszczony instrument znajdujący się w pakunku nie nadawał się już rzecz jasna do prezentacji. Jak można sądzić z opisów, pakunek ów zawierał całkiem nowy, skonstruowany dopiero niedawno instrument – saksofon.

Pierwsza wzmianka o saksofonie, autorstwa Hektora Berlioza, ukazała się 12 czerwca 1842 roku w paryskim Journal des Debats i to właśnie ta data została przyjęta za metrykę powstania saksofonu. Najwierniejszym zwolennikiem saksofonu i talentu Saxa był wspomniany powyżej Hektor Berlioz – francuski kompozytor, twórca symfonii romantycznej".

Tuba wagnerowska i "szarlatański podstęp"


Uzdolniony muzycznie Adolphe jak mało kto potrafił w kilku kawałkach drewna i blachy znaleźć drogę dla najpiękniejszych dźwięków. Tak też postrzegali go wielcy kompozytorzy i muzycy. Jednym z nich był Hector Berlioz, słynny kompozytor i prywatnie przyjaciel Saxa, a także znany kompozytor operowany Daniel Auber czy w końcu Ryszard Wagner, dla którego Sax skonstruował tubę wagnerowską. Najwięksi dostrzegali niesamowity kunszt i wyobraźnię konstrukcyjną i muzyczną Saxa.

To, co wyróżniało dzieło jego życia od innych instrumentów dętych, było kompilacją różnych rozwiązań poszukujących dźwięków wspólnych, rozbudowanych o nowe gamy. Pierwsze saksofony posiadały dziewiętnaście klap osadzonych w metalowym korpusie... lecz z derwnianym stroikiem rodem z ustnika klarnetu basowego.

Jak można przypuszczać, pierwszy saksofon był barytonowy i jego skala była o siedem dźwięków większa od późniejszych modeli. Kolejnymi propozycjami konstrukcyjnymi były saksofony altowy, tenorowy i sopranowy. Pierwsze patenty nowych instrumentów Sax otrzymał 17 i 21 czerwca 1942 roku. Stałą produkcję ulepszonych saksofonów, z mechanizmem obrotowym zamiast tłokowego, Sax rozpoczął juź w początkach 1843 roku. Co ciekawe, przeciwnicy Saxa, zgromadzeni w specjalnym stowarzyszeniu w batalii o anulowanie patentów, ustami swojego prawnika stwierdzali "zacietrzewione" pretensje, że "saksofon nigdy nie istniał, nie mógłby istnieć i miał być uznany za zwykły szarlatański podstęp".

Instrument ten, nazwany od nazwiska swojego konstruktora, był drewnianym instrumentem dętym, całkiem słusznie umieszczonym w grupie aerofonów stroikowych. Wielu może zmylić jego metalowy korpus... jednak podobnie jak klarnet posiadał drewniany stroik i dźwięk wydobyła się jak w klarnecie z czary. Większość zna go w czterech odmianach - jednak właściwiej było ich aż dziewięć. W Polsce rozróżniany jest w czternastu wersjach - od najmniejszych soprillo po największe subkontrabasowe.

Mimo, że dzieło życia Adolphe’a Saxa okazało się nieśmiertelne, jego konstruktor zmarł w biedzie i zapomnieniu, 4 lutego 1894 roku w Paryżu. Pochowano go w rodzinnym grobowcu na słynnym cmentarzu Montmartre.

PP

Czytaj także

Jan Szczepanik. Wynalazca zwany "polskim Edisonem"

Ostatnia aktualizacja: 13.06.2024 05:50
- Była to postać na tyle nietuzinkowa i tak znana na świecie, że Mark Twain poświęcił Janowi Szczepanikowi jedno ze swoich opowiadań, a Gabriela Zapolska czy Jan Kasprowicz dedykowali mu swoje utwory - mówił Piotr Zarzycki z Muzeum Techniki w Warszawie.
rozwiń zwiń
Czytaj także

W 1925 roku wynalazł telewizor, ale nikt mu nie uwierzył

Ostatnia aktualizacja: 26.01.2021 05:30
"Może mieć przy sobie brzytwę". Kto taki był postrachem redaktora wiadomości w gazecie Daily Express, 2 października 1925 roku? Był to John Logie Baird, szkocki wynalazca, który przyszedł do gazety poinformować, że wynalazł telewizor. Oficjalna prezentacja pierwszego telewizora odbyła się 26 stycznie 1926 roku, 95 lata temu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Thomas Alva Edison – człowiek, który opatentował współczesność

Ostatnia aktualizacja: 19.02.2021 05:50
Ten tytuł może wielu osobom wydawać się dziwny... ale wyobraźmy sobie samouka, z małej wsi w stanie Ohio (USA), który w samych Stanach Zjednoczonych posiadał 1093 patenty, a poza Stanami jeszcze więcej – 1239 (w sporej części pokrywających się). Nie ma dnia byśmy nie używali choćby jednego z jego wynalazków. Niektórzy uważają wręcz, że cała obecna nowoczesność jest jego dziełem – oczywiście rozwijanym przez wielu innych światłych naukowców, wynalazców, innowatorów. Fundamenty natomiast są Edisona.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Józef Bożek. Konstruktor prototypu samochodu

Ostatnia aktualizacja: 28.02.2024 05:50
Był jednym z największych wynalazców w Europie na początku XIX wieku. Budował spektakularne maszyny napędzane energią pary, między innymi pojazd kołowy oraz łódź.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozmowa z prędkością światła. Aleksander Bell i fototelefon

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2024 05:45
3 czerwca 1880 roku Aleksander Graham Bell przeprowadził pierwszą transmisję telefoniczną bez użycia kabla. Zaledwie cztery lata po opatentowaniu telefonu powstało urządzenie, które przesyłało dźwięk za pośrednictwem wiązki światła. Wynaleziona przez Bella technologia do dziś jest w użyciu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odkrywczy James Watt i jego wynalazek!

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2020 11:00
Jakie były kulisy wynalezienia maszyny parowej, czyli urządzenia, które przyśpieszyło świat? Opowiedział nam o tym Marcin Jamkowski, pisarz, dziennikarz i podróżnik, który pojawił się w Zagadkowym Studiu z książką swojego autorstwa "Wielcy odkrywcy".
rozwiń zwiń