Historia

Alfred Nobel. Twórca dynamitu, fundator prestiżowej nagrody

Ostatnia aktualizacja: 10.12.2023 05:35
Nobel był wynalazcą środków śmiercionośnych, jednak dla niego najważniejszą sprawą było dobro ludzkości, a nie zagłada. Nade wszystko cenił prawa nauki, a jednocześnie w tajemnicy pisał poezje i dramaty.
Alfred Nobel
Alfred NobelFoto: PAP/picture-alliance/dpa

Alfred Nobel, szwedzki chemik, wynalazca oraz fundator nagrody swojego imienia, zmarł 10 grudnia 1896 roku.

Posłuchaj
13:30 Alfred Nobel i jego fundacja - aud. Krystyny Żebrowskiej.mp3 Alfred Nobel i jego fundacja - aud. Krystyny Żebrowskiej z cyklu "Kulisy historii". (PR, 4.06.1975)

Jego ojciec – Emanuel Nobel przez wiele lat mieszkał w Rosji. Bogaty właściciel kilku fabryk, wykonywał silniki dla statków parowych. Powszechne uznanie i sławę zdobył w latach wojny krymskiej. Zaprojektował wtedy i wykonał pole minowe, które skutecznie zamykało ujście Newy przed ewentualnymi atakami wroga.

Od nitrogliceryny do dynamitu

Młody Alfred, podobnie jak ojciec, pasjonował się pirotechniką. W roku 1867 Alfred Nobel przeżył wielki dzień: przebywając pewnego dnia w swoim laboratorium, zwrócił uwagę na sączenie się nitrogliceryny z uszkodzonego naczynia. Przeciekała ona do porowatej ziemi służącej jako osłona dla kruchych instrumentów naukowych. Porowata ziemia wchłaniała nitroglicerynę, tworząc miękką substancję.

W umyśle Nobla zrodziła się natychmiast idea, że zaobserwowane zjawisko może być podstawą formuły, której od dawna poszukiwał. W stanie najwyższego podekscytowania dokonał kilku prób. Nowa substancja nie eksplodowała przy wstrząsach, można ją było transportować bez ryzyka, które stwarzała dotychczas nitrogliceryna. W ten sposób Alfred Nobel odkrył to, co znamy jako dynamit.

Wybuchowa mieszanka

Jeszcze w 1867 roku Nobel opatentował tę technologię i zarejestrował znak towarowy "dynamit". Żeby detonacja lasek dynamitu stała się możliwa, wynalazł także detonator i zapalnik. Rynek na dynamit i detonatory rósł bardzo szybko. Fabryka Nobla w Krümmel koło Hamburga w Niemczech eksportowała nitroglicerynę do innych krajów Europy, Ameryki i Australii. Z biegiem czasu Alfred Nobel założył fabryki i laboratoria w około 90 różnych miejscach w ponad 20 krajach. Popularność dynamitu, oczywiście, uczyniła z Nobla bogacza. Victor Hugo pewnego razu opisał go jako "najbogatszego wagabundę Europy".

Co by tu jeszcze wynaleźć?

Przypadek zdecydował o następnym odkryciu Nobla. Był rok 1875. Pewnego dnia skaleczył się lekko w palec. Jak zwykle pokrył zranione miejsce warstewką kolodium. W nocy drobna ranka zaczęła mu tak dokuczać, że nie mógł spać. Wstał i o 2.00 w nocy poszedł do laboratorium. Przestawiając probówki i odczynniki, rzucił okiem na palec i nagle zrodziło się w nim pytanie: czy kolodium nie dałoby się nasycić nitrogliceryną. Już pierwsza próba pokazała, że oba materiały łączą się ze sobą. W ten sposób wynalazł żelatynę wybuchową, przewyższającą siłą swego działania zarówno dynamit, jak i nitroglicerynę. Przez lata wykorzystywano ten środek do wysadzania skał podczas budowy tuneli.

Kilka lat później, mieszając nitroglicerynę z większą ilością tzw. bawełny koloidalnej, wynalazł proch bezdymny, szczególnie przydatny do celów militarnych.

Nobel zmarł na atak serca w swoim domu w San Remo we Włoszech 10 grudnia 1896 roku. Kiedy otwarto jego testament, ku zaskoczeniu wielu okazało się, że jego fortuna ma zostać spożytkowana na Nagrody w dziedzinie Fizyki, Chemii, Fizjologii lub Medycyny, Literatury i Pokoju. Najbliżsi spadkobiercy z fortuny wartej 31 mln koron szwedzkich otrzymali zaledwie 1 mln.

im

Czytaj także

Zapomniani polscy twórcy znanych na świecie wynalazków

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2017 15:46
Najbardziej znanym przykładem zapomnianego na świecie wkładu Polaków w rozwój światowej techniki było złamanie kodu Enigmy - niemieckiej maszyny szyfrującej, używanej podczas II wojny światowej.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Wynalazki Polaków, które zmieniły świat na lepsze

Ostatnia aktualizacja: 26.04.2019 14:22
Wycieraczki samochodowe, biurowe spinacze, drabina strażacka, kamizelka kuloodporna, czy ręczna kamera filmowa to wynalazki naszych rodaków. W audycji "Cztery pory roku" mówiliśmy o polskich wynalazcach, odkrywcach, którzy zmienili świat na lepsze.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Rozmowa z prędkością światła. Aleksander Bell i fototelefon

Ostatnia aktualizacja: 03.06.2024 05:45
3 czerwca 1880 roku Aleksander Graham Bell przeprowadził pierwszą transmisję telefoniczną bez użycia kabla. Zaledwie cztery lata po opatentowaniu telefonu powstało urządzenie, które przesyłało dźwięk za pośrednictwem wiązki światła. Wynaleziona przez Bella technologia do dziś jest w użyciu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Odkrywczy James Watt i jego wynalazek!

Ostatnia aktualizacja: 12.07.2020 11:00
Jakie były kulisy wynalezienia maszyny parowej, czyli urządzenia, które przyśpieszyło świat? Opowiedział nam o tym Marcin Jamkowski, pisarz, dziennikarz i podróżnik, który pojawił się w Zagadkowym Studiu z książką swojego autorstwa "Wielcy odkrywcy".
rozwiń zwiń