Dom rodzinny
Władysław Bartoszewski przyszedł na świat 19 lutego 1922 roku w Warszawie. Jego ojciec był jednym z dyrektorów Narodowego Banku Polskiego, matka – urzędniczką miejską.
- W naszym domu bywali ludzie bardzo różni pod względem poglądów politycznych. Od socjalistów do endeków, poprzez piłsudczyków oczywiście (mój ojciec chrzestny był żołnierzem I Brygady Legionów). Moi rodzice byli niepolitycznymi ludźmi - wspominał Bartoszewski w audycji Joanny Szewdowskiej z cyklu "Głosy przeszłości".
12:18 Dwójka Głosy z przeszłości 3.11.2015.mp3 Prof. Bartoszewski mówi m.in. o polityce w swoim domu rodzinnym (Głosy z przeszłości/Dwójka)
13:04 Dwójka Głosy z przeszłości 2.11.2015.mp3 Władysław Bartoszewski o okolicznościach w jakich dorastało jego pokolenie (Głosy z przeszłości/Dwójka)
W wieku ośmiu lat rozpoczął naukę w prywatnym katolickim Gimnazjum im. św. Stanisława Kostki. W 1937 roku uzyskał tzw. małą maturę i przeniósł się do Liceum Towarzystwa Wychowawczo-Oświatowego.
- Szkoła ta była dość demokratyczna. Szeroki wachlarz stypendiów i publicznych, i prywatnych, powodował, że chodzili tam i synowie robotników, woźnych, drobnych rzemieślników, obok synów znanych adwokatów, inżynierów, profesorów, dyrektorów instytucji - wspominał na antenie Polskiego Radia. - Mój kolega z klasy miał ojca-dyrektora zoo, Jana Żabińskiego, w związku z czym chodziliśmy do ogrodu zoologicznego po godzinach zamknięcia.
Więzień Auschwitz
Niedługo przed wybuchem II wojny światowej zdał maturę (maj 1939). Po rozpoczęciu konfliktu został pracownikiem Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie. Podczas walk o stolicę nosił rannych na noszach.
Od 22 września 1940 r. do 8 kwietnia 1941 r. Bartoszewski był więźniem KL Auschwitz (numer obozowy 4427); został uwolniony z obozu w wyniku zabiegów PCK w Międzynarodowym Czerwonym Krzyżu.
BIP i Żegota
W 1942 roku zaczął działalność w Armii Krajowej. Trafił do Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej.
- Byłem w elitarnej grupie, obejmującej w sumie kilkaset osób. Wśród nich nie było osoby młodszej ode mnie - wspominał. - Była to praca, mówiąc dzisiejszymi kategoriami, typu białego wywiadu. Była to analiza dostępnych źródeł drukowanych, pisanych i mówionych.
14:04 Dwójka Głosy z przeszłości 4.11.2015.mp3 Władysław Bartoszewski o Armii Krajowej i czasach II wojny światowej (Głosy z przeszłości/Dwójka)
W latach 1942-1944 współorganizował tajną Radę Pomocy Żydom "Żegota". Organizował pomoc dla Żydów zamkniętych w getcie warszawskim.
- Po doświadczeniach oświęcimskich zbrodniczość zamiarów niemieckich była nie ulegała żadnej wątpliwości. Zofię Kossak-Szczucką, założycielkę "Żegoty", poznałem za pośrednictwem pracującego w Biurze Informacji i Propagandy Jana Karskiego. Ta rozmowa miała miejsce, kiedy ona miała ze sobą pierwsze egzemplarze "Protestu" (ulotkę wyrażającą sprzeciw wobec wielkiej akcji likwidacyjnej getta - przyp. red.). To były pierwsze dni sierpnia 1942 roku. Od kilku dni biegła już akcja Zagłady Żydów warszawskich - mówił na antenie Polskiego Radia.
23:55 Żegota_Bartoszewski.mp3 Władysław Bartoszewski opowiada o Zofii Kossak-Szczuckiej, założycielce Rady Pomocy Żydom "Żegota" oraz o funkcjonowaniu samej organizacji, aud. Andrzeja Sowy. (PR, 5.12.2002)
Założycielka "Żegoty" była też organizatorką tajnej organizacji katolickiej – Frontu Odrodzenia Polski. Ona też wyznaczyła Bartoszewskiego na redaktora naczelnego czasopisma wydawanego przez FOP "Prawda Młodych"
Ponadto Bartoszewski od 1942 roku działał komórce więzienna Delegatury Rządu. Przez jego ręce przechodziły grypsy pisane przez więźniów Pawiaka i przez rodziny pragnące skontaktować się z osadzonymi.
Powstanie Warszawskie
W Powstaniu Warszawskim służył jako adiutant dowódcy placówki informacyjno-radiowej "Anna" Kazimierza Ostrowskiego i redaktor naczelny czasopisma "Wiadomości z Miasta i Wiadomości Radiowe". Jako świadek tamtych wydarzeń pozostawił po sobie m.in. cykl audycji "Dni walczącej stolicy" emitowanych w Programie Trzecim Polskiego Radia latem 1981 roku, a następnie Rozgłośnię Polską Radia Wolna Europa w 1984 roku.
Władysław Bartoszewski (1922-2015), ps. Teofil, pracownik Biura Informacji i Propagandy Komendy Głównej AK, w 2011 roku opowiadał portalowi PolskieRadio.pl o pracy w 1981 roku nad cyklem audycji radiowych poświęconych Powstaniu Warszawskiemu.
Za udział w Powstaniu został odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami oraz Krzyżem Walecznych. - Z mojej klasy maturalnej, z maja 1939 roku, cztery piąte z nas nie przeżyło wojny. Jest to we mnie tkwiącym ziarnem goryczy – wspominał na antenie Dwójki w 2002 roku.
Prześladowany przez reżim
Po wojnie Bartoszewski był współpracownikiem Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, a także członkiem PSL (w okresie, gdy na jego czele stał Stanisław Mikołajczyk).
Po ugruntowaniu narzuconego przez Moskwę reżimu był więziony przez władze komunistyczne pod zarzutem szpiegostwa łącznie sześć i pół roku (1946-48 i 1949-54). Został zrehabilitowany w 1955 roku. W 1970-tym w związku z aktywną działalnością opozycyjną i licznymi kontaktami w krajach zachodnich, został objęty zakazem druku w Polsce (do jesieni 1974) oraz poddany innym represjom, jak: rewizje, odmowy wydania paszportu, rozpowszechnianie fałszywych informacji.
12:37 Dwójka Głosy z przeszłości 5.11.2015.mp3 Władysław Bartoszewski o swojej postawie względem nowej władzy w Polsce po 1945 r. (Głosy z przeszłości/Dwójka)
Od 1957 roku współpracował z "Tygodnikiem Powszechnym". W 1963 roku został odznaczony Orderem Odrodzenia Polski za pomoc udzielaną Żydom w czasie okupacji, w tym samym roku odbierał w imieniu środowiska "Żegoty" medal Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Trzy lata później otrzymał to wyróżnienie za swoje indywidualne działanie.
Na początku lat 60. nawiązał współpracę z Rozgłośnią Polską Radia Wolna Europa. Został w związku z tym objęty zakazem druku.
Audycje z udziałem Władysława Bartoszewskiego można wysłuchać TUTAJ.
Był zaangażowany w liczne inicjatywy opozycyjne, m.in. był współzałożycielem Towarzystwa Kursów Naukowych i wykładowcą "Uniwersytetu Latającego", w latach 1974-1985 wykładał historię Polski na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Aktywny w okresie tworzenia NSZZ "Solidarność", internowany od 13 grudnia 1981 do 28 kwietnia 1982 roku.
Ostatnie lata
W latach 1990-1995 Bartoszewski był ambasadorem RP w Austrii. Dwukrotnie był ministrem spraw zagranicznych: w 1995 w rządzie Józefa Oleksego, jako minister prezydencki nominowany przez prezydenta Lecha Wałęsę, i od czerwca 2000 do października 2001 w gabinecie Jerzego Buzka. W ostatnich latach był związany z Platformą Obywatelską - do śmierci pełnił funkcję sekretarza stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i pełnomocnika Prezesa Rady Ministrów do spraw dialogu międzynarodowego w rządach Donalda Tuska i Ewy Kopacz.
Był przewodniczącym Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, a także prezesem Polskiego PEN Clubu. Był autorem 40 książek. Zmarł 24 kwietnia 2015 roku.
bm/IAR
