Historia

Jarosław Iwaszkiewicz. Długie i barwne życie poety i prozaika

Ostatnia aktualizacja: 20.02.2024 05:48
- To jest człowiek, który właściwie nawet długie opowiadania całkowicie miał w głowie i sam proces pisania to już tylko wewnętrzne dyktando. Pierwszy brulion jest zarazem ostatnim - mówił o metodzie pracy Iwaszkiewicza poeta Roman Kołoniecki.
Jarosław Iwaszkiewicz
Jarosław IwaszkiewiczFoto: PAP/Cezary Langda

iwaszkiewiczowie 663.jpg
Jarosław Iwaszkiewicz umarł z tęsknoty za Hanią

130 lat temu, 20 lutego 1894 roku, urodził się Jarosław Iwaszkiewicz, poeta, prozaik, współtwórca grupy "Skamander", wieloletni redaktor naczelny "Twórczości".

Iwaszkiewicz przyszedł na świat na terenie obecnej Ukrainy, we wsi Kalnyk. Naukę rozpoczął w Warszawie, od 1909 uczył się i mieszkał w Kijowie, gdzie później rozpoczął naukę na Uniwersytecie Kijowskim. Podczas studiów udzielał korepetycji. To doświadczenie odbiło się echem i stało kanwą jego późniejszej twórczości, co ukazał Andrzej Wajda w swojej ekranizacji "Panien z Wilka", w której wystąpił sam autor. Film Wajdy to niejedyny przypadek ekranizacji dzieła Iwaszkiewicza. Adaptacji filmowej doczekały się m.in. "Matka Joanna od Aniołów" (1961) i "Tatarak" (dwukrotnie: 1965 i 2009).

Wśród skamandrytów

Do Warszawy z Kijowa przeniósł się w 1918 roku. Tutaj, wraz z grupą poetów natchnionych radością z odzyskanej niepodległości, sformował grupę poetycką "Skamander". Grupę tworzyli, prócz Iwaszkiewicza, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Julian Tuwim i Kazimierz Wierzyński.

Czytaj także:

Skamander - radość wolności, manifestacja młodości

Kazimierz Wierzyński: nie mam karabinów, mam tylko słowo. Posłuchaj głosu poety!

Literat. Jak Antoni Słonimski zaraził się poezją

Julian Tuwim. Książę poetów

"Pod Pikadorem". Warszawska kawiarnia poetów

"Pan Tadeusz" przywrócił wiarę w Polskę

Radość z odzyskanej niepodległości nie trwała długo. Przerwał ją brutalnie wybuch II wojny światowej. - Po wrześniu 1939 roku nic absolutnie nie mogłem czytać - wspominał Iwaszkiewicz na antenie Polskiego Radia w audycji Jerzego Pytlakowskiego z cyklu "Słuchamy razem". - Upadły same podstawy państwa polskiego. Trzeba było jakoś oprzytomnieć, uwierzyć w trwałość kultury polskiej, narodu polskiego. Wtedy, po jakimś miesiącu bardzo ciężkich przeżyć, pierwszą książką, jaką wziąłem do ręki, był "Pan Tadeusz". I faktycznie, to wielkie dzieło, ta epopeja, która jest jednocześnie rekapitulacją kultury polskiej, ożywiło we mnie wiarę w naród.

Willa Iwaszkiewiczów w Stawisku, autor: Marek i Ewa Wojciechowscy, źr. Wikimedia Commons/CC
Willa Iwaszkiewiczów w Stawisku, autor: Marek i Ewa Wojciechowscy, źr. Wikimedia Commons/CC

Być może lektura Mickiewiczowskiego klasyka zmotywowała Iwaszkiewicza do podjęcia działań w strukturach Polskiego Państwa Podziemnego. W szczytowym momencie działalności w jego majątku ukrywało się ok. 40 osób, w tym Żydzi - za swoje działania został uhonorowany później tytułem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.

- Cztery miesiące mieszkałem po powstaniu warszawskim i muszę powiedzieć, że jego sposób zachowania, aczkolwiek zdawało mi się, że go dobrze znam, był dla mnie zaskoczeniem: trudno było o człowieka bardziej opanowanego i bardziej wyrozumiałego - mówił Roman Jasiński w audycji Walentyny Toczyskiej.


Posłuchaj
11:38 jaroslaw iwaszkiewicz___pr iii.mp3 Audycja Walentyny Toczyski na temat Jarosława Iwaszkiewicza zawierająca wypowiedzi bohatera i wspomnienia o pisarzu. (PR, 23.02.1979)

 

Po wojnie

Po wojnie stanął na czele "Związku Literatów Polskich". Był też posłem na Sejm PRL siedmiu kadencji. Aktywny twórczo był niemal do końca swych dni. - Zawsze boję się zaczynać coś większego, bo obawiam się, że już nie skończę - wyznawał pod koniec życia Iwaszkiewicz w rozmowie dla Polskiego Radia.

Zmarł 2 marca 1980 roku.


Posłuchaj
18:00 głos poety - jarosław iwaszkiewicz.mp3 Audycja Jerzego Pytlakowskiego z cyklu "Słuchamy razem" poświęcona postaci Iwaszkiewicza. Pisarz opowiada o swoich fascynacjach literackich. (Archiwum PR)

 

bm

wmkor

Czytaj także

"Pod Pikadorem". Warszawska kawiarnia poetów

Ostatnia aktualizacja: 29.11.2023 05:45
– Żartem rozpoczęliśmy działalność tej kawiarni, bo o powstaniu jej informowaliśmy plakatami rozwieszonymi w mieście z hasłem "Niech żyje dyktatura poetariatu" – mówił Antoni Słonimski w Redakcji Polskiej BBC w 1970 roku.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Karol Szymanowski. Uśmiechem kupował wielbicieli

Ostatnia aktualizacja: 29.03.2024 05:50
Uważany za jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów. Choć wyrósł w rodzinie ziemiańskiej, jego muzyka na początku XX wieku zawładnęła europejskimi salonami.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Skamander - radość wolności, manifestacja młodości

Ostatnia aktualizacja: 06.12.2023 05:50
- Skamandryci wymietli swoich poprzedników, wymietli starą poezję Młodej Polski, która się już wyczerpała - mówił o grupie poetyckiej, której powstanie zbiegło się z odzyskaniem przez Polskę niepodległości dr Marek Gumkowski.
rozwiń zwiń