Historia

Tadeusz Żenczykowski. Głos wolnej Europy

Ostatnia aktualizacja: 02.01.2024 05:40
W latach okupacji ofiarnie pracował w Biurze Informacji i Propagandy Armii Krajowej, a po wojnie kontynuował misję w Radiu Wolna Europa. Całe życie poświęcił służbie Polsce, za co został nagrodzony najwyższym polskim odznaczeniem - Orderem Orła Białego.
Tadeusz Żenczykowski na konferencji programowej Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 60.
Tadeusz Żenczykowski na konferencji programowej Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w latach 60.Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

117 lat temu, 2 stycznia 1907 roku, urodził się Tadeusz Żenczykowski - żołnierz Armii Krajowej, służący w Biurze Informacji i Propagandy Komendy Głównej ZWZ-AK. W latach 1954–1972 był redaktorem, a następnie zastępca dyrektora Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.

Tadeusz Żenczykowski już w dwudziestoleciu międzywojennym zaangażował się w działalność polityczną w obozie piłsudczykowskim. Działał w powiązanych z sanacją Związku Strzeleckim i Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej. W 1938 roku został posłem z ramienia prorządowego Obozu Zjednoczenia Narodowego, w którym już wcześniej zajmował stanowisko szefa propagandy partyjnej. Był najmłodszym posłem ostatniej kadencji Sejmu II RP. We wrześniu 1939 roku walczył z Niemcami w wojnie obronnej.

Walki i prace w Armii Krajowej

W pracy konspiracyjnej wykorzystał swoje polityczne doświadczenie. Podczas okupacji kierował organizacją Akcji "N". Była szeroko zakrojoną operacją dywersyjną. Polegała na stworzeniu przez Armię Krajową propagandowych materiałów w języku niemieckim, które były skierowane do niemieckich odbiorców i miały sprawić wrażenie tworów prężnie działającej niemieckiej opozycji antynazistowskiej.

– Przyjąłem zasadę, że naszym akcjom musimy nadać taki charakter, aby robiły wrażenie, że pochodzą z autentycznych źródeł niemieckich. Uważałem, że daje to gwarancję lepszej skuteczności i pewniejszego trafienia do przekonania przeciwnika. Dla osiągnięcia tego celu niezbędna była konspiracja do kwadratu, czyli ukrycie naszej pracy nawet w szeregach AK. Byliśmy gotowi do pracy w drugiej połowie czerwca 1941 roku  wspominał Tadeusz Żenczykowski na antenie Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa w 1979 roku.

Posłuchaj
14:42 Akcja N.mp3 Pogadanka Tadeusza Żenczykowskiego - organizatora i szefa "Akcji N" - o propagandzie skierowanej przeciwko niemieckiemu okupantowi. (RWE, 15.04.1979)

W 1944 roku wobec coraz większego zagrożenia ze strony polskich i sowieckich komunistów uwaga Żenczykowskiego skupiła się na akcji "Antyk". Była odpowiedzią na propagandę komunistyczną. W jej ramach wydawano czasopisma oraz broszury informujące o zagrożeniu ze strony Polskiej Partii Robotniczej i Związku Sowieckiego oraz demaskujące ich kłamstwa. Materiały stworzone podczas akcji "Antyk" były przeznaczone przede wszystkim dla robotników i chłopów, którzy byli głównymi celami komunistycznej agitacji.

W czasie Powstania Warszawskiego wziął udział w walkach. Był kierownikiem Wydziału Propagandy Biura Informacji i Propagandy Armii Krajowej.

W 1945 roku, do momentu ucieczki z Polski w listopadzie, wydawał antykomunistyczne pismo "Głos Wolności".

W redakcji Radia Wolna Europa

Na emigracji działał w środowisku kombatanckim Armii Krajowej. W 1954 roku dołączył do Redakcji Polskiej Radia Wolna Europa, która miała siedzibę w Monachium. Był jednym z wielu dawnych żołnierzy Armii Krajowej, którzy zaangażowali się w działalność rozgłośni.

Tadeusz Żenczykowski był zastępcą redaktora naczelnego do 1975 roku. Wspominał pracę w redakcji Radia Wolna Europa jako wspólne poświęcenie dla misji rzetelnego informowania Polaków w kraju. W 1977 roku z okazji 25. rocznicy pracy rozgłośni wspominał moment, gdy musiał zastąpić Jana Nowaka-Jeziorańskiego z pozycji szpitalnego łóżka. Dyrektor rozgłośni wyjechał na zagraniczny urlop, tymczasem Żenczykowski musiał być poddany hospitalizacji.

– Koleżanki i koledzy byli wspaniali, a lekarze wyrozumiali. Jedna linia telefoniczna w szpitalu była niemal stale zablokowana dla spraw radiowych. Goniec ciągle kursował, przynosząc materiały i programy do zatwierdzenia. Był to akurat początek czerwca 1960 roku i czas protestów w Zielonej Górze przeciwko represjom antykościelnym, a więc dni gorące i pełne napięcia dla naszego radia. Męczące były te dni szpitalne, ale rozgłośnia działała normalnie – wspominał na antenie Radia Wolna Europa. – Epizod ten mocno utkwił w mojej pamięci jako piękny dowód prawdziwego koleżeństwa i wspólnego poczucia ideowych założeń naszej służby.

Posłuchaj
08:20 Żenczykowski o pracy w RWE.mp3 Tadeusz Żenczykowski wspomina pracę w Redakcji Polskiej Radia Wolna Europa w okolicznościowej audycji z okazji 25. rocznicy pracy rozgłośni. (RWE, 08.05.1977)

Tadeusz Żenczykowski pracował także jako jeden z redaktorów Radia Wolna Europa. Wydawał bieżące komentarze polityczne oraz zasłynął z audycji historycznych poświęconych historii Armii Krajowej lub demaskatorskim audycjom z cyklu "Z dziejów PRL".

– Byłem w kraju, kiedy zaczynały się dzieje PRL, krótko wprawdzie, ale widziałem na własne oczy i doszedłem do wniosku, że współczesna historia jest wyraźnie tendencyjna i wprowadzająca celowo w błąd czytelników – mówił w 1983 roku o motywacjach do podjęcia pracy nad cyklem audycji "Z dziejów PRL".

Posłuchaj
19:23 Żenczykowski o audycji z dziejów PRL.mp3 – Widziałem na własne oczy początek PRL i doszedłem do wniosku, że współczesna historia jest wyraźnie tendencyjna – Tadeusz Żenczykowski wspominał motywacje do stworzenia cyklu audycji "Z dziejów PRL" w rozmowie z Józefem Ptaczkiem. (RWE, 22.07.1983)

W 1995 roku Tadeusz Żenczykowski w uznaniu swoich zasług został odznaczony najwyższym polskim odznaczeniem – Orderem Orła Białego.

sa

Czytaj także

Tadeusz Chciuk. Cichociemny i kurier Armii Krajowej

Ostatnia aktualizacja: 10.04.2024 05:40
- Przede wszystkim przeprowadzaliśmy z Polski ludzi zagrożonych aresztowaniem, albo takich, którzy chcieli iść do wojska. Wtedy każdy młody człowiek chciał się dostać do wojska, żeby walczyć z okupantami – mówił Tadeusz Chciuk. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Radiostacja "Błyskawica" – kawałek wolnej Polski zapisany w dźwięku

Ostatnia aktualizacja: 08.08.2019 06:00
- Pracowaliśmy z duszą na ramieniu, ale to, że na falach eteru mówiło się o Polsce to była wielka satysfakcja. To była frajda, że się jest na tym skrawku niepodległej Polski po tych koszmarnych kilku latach okupacji - wspominał Jeremi Przybora, który był jednym ze spikerów radiostacji "Błyskawica".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Władysław Ossowski. "Król Białych Kurierów"

Ostatnia aktualizacja: 05.11.2024 05:50
- Nikt tyle razy co on nie przedostawał się z Węgier na stronę Sowietów i z powrotem - mówił o Władysławie Ossowskim Tadeusz Chciuk-Celt, legendarny cichociemny, dziennikarz Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Powstanie Warszawskie. Posłuchaj wspomnień gen. Tadeusza Bora-Komorowskiego o okolicznościach wybuchu zrywu

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 05:55
– Pamiętam, było to w sobotę albo niedzielę 30 lipca. Przebywałem wraz z całym sztabem w lokalu konspiracyjnym przy ulicy Pańskiej 6. To tam właśnie zapadła decyzja o wybuchu powstania – wspominał gen. Tadeusz Bór-Komorowski w rozmowie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim, ówczesnym dyrektorem Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Edmund Osmańczyk. Świadek historii, senior Polskiego Radia

Ostatnia aktualizacja: 10.08.2024 05:50
Pracował w Polskim Radiu we wrześniu 1939 roku i w czasie konspiracji. W Powstaniu Warszawskim redagował audycję "Dzień walki". – Był nowoczesnym, myślącym Polakiem – wspominał Edmunda Osmańczyka wieloletni pracownik Polskiego Radia Maciej Józef Kwiatkowski.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jan Nowak-Jeziorański. Legendarny kurier z Warszawy i symbol walki z komunizmem

Ostatnia aktualizacja: 02.10.2024 05:50
110 lat temu, 2 października 1914 roku, urodził się Jan Nowak-Jeziorański, żołnierz Armii Krajowej, legendarny "kurier z Warszawy", wieloletni dyrektor sekcji polskiej Radia Wolna Europa, dziennikarz, pisarz, publicysta.
rozwiń zwiń