IPN: as wywiadu AK Kazimierz Leski był w katalogu osób rozpracowywanych przez bezpiekę

Katalog "osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa PRL" został uzupełniony przez Biuro Lustracyjne IPN o dwa nowe wpisy. Nowe informacje dotyczą konstruktora ORP "Orzeł", żołnierza AK, oficera wywiadu Kazimierza Leskiego oraz działacza ROPCiO prof. Wiesława Wysockiego.

Kazimierz Leski "Bradl"

Foto: Wikimedia Commons/dp

As wywiadu AK

Kazimierz Leski "Bradl" jest uznawany za jednego z asów polskiego wywiadu w czasie II wojny światowej. Jego biografia jest tym bardziej fascynująca, ponieważ przed 1939 roku nie przygotowywał się do wypełniania tego rodzaju misji. Urodzony w 1912 roku Leski studiował nauki techniczne. W 1936 roku znalazł pracę w Holandii jako kreślarz w biurze budowy okrętów podwodnych. Uczestniczył w projektowaniu okrętów ORP "Sęp" i ORP "Orzeł", które budowano w Holandii na zamówienie polskiej floty. Brał udział w próbach morskich "Orła".

We wrześniu 1939 roku służył w lotnictwie. Jak sam wspominał, kryjąc się w rowie przeciwlotniczym podczas niemieckiego nalotu na jedno z polowych lotnisk, wyciągnął wniosek, który miał mu przyświecać przez kolejne lata wojny: "nigdy nie dać się zagnać w sytuację skazująca na bierność". Jak sam wspominał, trzymanie się tej zasady i "opieka Matki Boskiej" sprawiły, że przeżył kolejne 6 lat. Uniknął niewoli, wrócił do Warszawy i włączył się w działania tworzącej się organizacji "Muszkieterowie", mającą być głęboko zakonspirowanym wywiadem.

Czytaj także:

• Kazimierz Leski. Życie niewłaściwie urozmaicone

W 1943 roku Leski w mundurze nigdy nie istniejącego generała Juliusa von Hallmana (wcielił się w niego dzięki dokumentom mistrzowsko podrobionym przez Stanisława Jankowskiego "Agatona") przybył do Paryża jako specjalista od budowy umocnień frontowych. Jego celem było zdobycie dla aliantów planów najważniejszej fortyfikacji tej wojny – Wału Atlantyckiego, na którym Niemcy zamierzali oprzeć swoją obronę przed spodziewaną inwazją na wybrzeżach Francji. W stolicy okupowanej Francji uzyskał dostęp do sztabu marszałka Gerda von Rundstedta zajmującego się logistycznym zabezpieczeniem budowy. Wykorzystując swoje inżynierskie wykształcenie i nieskazitelną znajomość niemieckiego został uznany za doskonałe przygotowanego do wspierania tej kluczowej inwestycji. Bez wahania "generałowi Juliusowi von Hallmanowi" przekazano plany Wału Atlantyckiego. Potem Leski ku konsternacji swoich "kolegów" z Paryża i niemieckich służb bezpieczeństwa rozpłynął się w powietrzu wraz z kluczowymi dla losów wojny planami umocnień. Dopiero po skontaktowaniu się z jednostką rzekomego generała walczącą na froncie wschodnim okazało się, że nikt w niej nie zna von Hallmana. Misje "Bradla" wytyczały również szlaki przerzutu dla ważnych kurierów Polskiego Państwa Podziemnego, jak Jan Karski.

"Wywiad – w naszej sytuacji – stanowił na pewno najbardziej efektywny sposób walki. Wykorzystania wyników tej pracy przeważnie się nie oglądało, ale wiedzieliśmy, że gromadzony i opracowywany przez nas materiał daje Rządowi Polskiemu w Londynie poważny atut i argument przetargowy w pertraktacjach w aliantami, a tu – w kraju – umożliwia kolegom działalność niepodległościową, jak i poszczególne akcje" – oceniał Kazimierz Leski "Bradl" w wielokrotnie wznawianej autobiografii.

Podczas Powstania Warszawskiego Leski dowodził kompanią "Bradl". Został odznaczony Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych. Po kapitulacji uciekł z kolumny jenieckiej. Został szefem sztabu Obszaru Zachodniego AK. Kilka miesięcy później znalazł prace w odbudowywanej Stoczni Gdańskiej.

"Bradl" na celowniku nowej władzy

Jesienią 1945 roku został aresztowany pod zarzutem usiłowania obalenia ustroju i skazany na 12 lat więzienia. W więzieniu traktowany był wyjątkowo brutalnie. Zwolniony został warunkowo dopiero na fali odwilży w 1955 roku. Tego okresu dotyczy duża część zachowanych materiałów bezpieki. W śledztwie zarzucono mu, że "był szefem kontrwywiadu faszystowskiej organizacji konspiracyjnej Muszkieterzy" oraz rozpracowywanie sowieckiej agentury – PPR, GL i AL. Bezpieka raportowała także, że Leski po wojnie nie zaprzestał działalności "w nielegalnej organizacji WiN".

Po uwolnieniu Leski pracował w przemyśle okrętowym i w Polskiej Akademii Nauk. Był współtwórcą Stowarzyszenia Wynalazców Polskich, które władze rozwiązały w 1960 roku. W tym okresie był inwigilowany przez komunistyczną bezpiekę. Według zachowanych materiałów MSW wynika, że Kazimierz Leski został odnotowany w latach 1968-1971 z powodu kontaktów z dyplomatami USA i RFN. W latach 70. rozpoczął spisywanie wspomnień. Ich wydanie było możliwe dopiero w 1987 roku. Legendarny "Bradl" zmarł 27 maja 2000 roku. Spoczął w rodzinnym grobie na warszawskich Powązkach. W 2017 roku nakładem wydawnictwa Egmont we współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego ukazał się pierwszy zeszyt komiksu poświęconego historii Kazimierza Leskiego "Bradla".

Historyk Wiesław Wysocki inwigilowany przez SB

Wiesław Wysocki, historyk, działacz społeczny i nauczyciel akademicki. Jest autorem kilkudziesięciu książek oraz wielu opracowań i artykułów naukowych. Od końca lat siedemdziesiątych angażował się w działalność opozycyjną. Był związany m.in z Ruchem Obrony Praw Człowieka i Obywatela, KPN, oraz kilkoma innymi stowarzyszeniami opozycyjnymi. Uczestniczył w wydawaniu oraz kolportażu wydawnictw podziemnych. W latach 80. był członkiem podziemnych struktur "Solidarności" oraz publikował artykuły w prasie drugiego obiegu.

Od 1976 był roku rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa w ramach sprawy kontrolno-operacyjnej krypt. "Burza" (nr ewidencyjny 54951) prowadzonej przez Departament IV MSW. Rozpracowanie obejmowało grupę działaczy Stowarzyszenia PAX "wysuwających koncepcje sprzeczne z oficjalną linią polityczną stowarzyszenia". W latach osiemdziesiątych prof. Wysocki został objęty rozpracowaniem w ramach kwestionariusza ewidencyjnego prowadzonego przez WUSW Skierniewice z powodu "działalności antypaństwowej".

Po 1989 roku był m.in. prezesem Fundacji Poległym i Pomordowanym na Wschodzie, przewodniczył radzie Muzeum Niepodległości w Warszawie. Jest prezesem Rady Muzeum Izby Pamięci gen. Ryszarda Kuklińskiego i Fundacji Józefa Szaniawskiego oraz przewodniczącym Rady Fundacji "Żołnierze Wyklęci".

Uzupełnianie bazy

Biuro Lustracyjne, realizując ustawowe zobowiązania nałożone na Instytut Pamięci Narodowej, systematycznie uzupełnia spis osób pełniących funkcje publiczne oraz katalogi: "osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa PRL", "osób zajmujących kierownicze stanowiska partyjne i państwowe PRL" oraz "funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa PRL".

Podstawą umieszczenia danych w katalogu osób rozpracowywanych są informacje zawarte w dokumentach ewidencji, aktach i na wszelkich innych nośnikach informacji przechowywanych w archiwach bezpieki administrowanych w IPN. Publikacja informacji w katalogach następuje po uzyskaniu zgody na umieszczenie wskazanych danych w tym katalogu od osoby, której informacje te dotyczą. Nowelizacja ustawy o IPN umożliwia wyrażenie zgody na publikację danych przez osobę najbliższą zmarłego. Od uzyskania tej zgody odstępuje się, jeżeli od chwili śmierci tej osoby minęło co najmniej 20 lat.

Ostatnio katalog "osób rozpracowywanych przez organy bezpieczeństwa PRL" uzupełniony został m.in. o osobę Wojciecha Młynarskiego, Kazimierz Deyna, czy Stanisław Lem.

PAP/Michał Szukała/bm