Historia

"Wykopaliska" w kosmosie. Pierwsze archeologiczne badania

Ostatnia aktualizacja: 09.08.2024 05:40
Archeolodzy przeprowadzili pionierskie badania na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej. Chcieli się dowiedzieć, jak przystosowują się do życia astronauci, którzy tam przebywają. 
Widok Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) z promu kosmicznego Atlantis, 2001 r.
Widok Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS) z promu kosmicznego Atlantis, 2001 r.Foto: PAP/EPA

Wywiady archeologów z astronautami na temat życia w przestrzeni orbity ziemskiej były pionierskim przedsięwzięciem. Do tej pory astronauci przechodzili badania psychologiczne i medyczne.

Naukowców prowadzących Międzynarodowy Projekt Archeologiczny Stacji Kosmicznej interesowało m.in. jak na ludzkie ciało i psychikę wpływają mikrograwitacja i izolacja. Żeby zrozumieć funkcjonowanie "mikrospołeczeństwa w miniświecie", analizowali m.in. jak mieszkańcy ISS poruszają się w warunkach mikrograwitacji, jak pracują i odpoczywają w warunkach, w których obce są pojęcia "góra" i "dół", i gdzie czynności - proste na Ziemi, wymagają precyzyjnego planowania lub odpowiednich technologii.

Międzynarodowa Stacja Kosmiczna Międzynarodowa Stacja Kosmiczna

"Wykopaliska" w kosmosie

Osoby przebywające na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej pomogły archeologom w przeprowadzeniu swego rodzaju "wykopalisk". Prawie 400-metrową powierzchnię mieszkalną badacze podzielili na stanowiska archeologiczne. W grupie biorącej udział w projekcie było sześcioro astronautów - z Rosji, Niemiec i USA, którzy mieszkali w trzech odrębnych częściach stacji. Na prośbę naukowców codziennie przez pół roku (od października 2022 do marca 2023) robili zdjęcia m.in. pomieszczeń przeznaczonych na konserwację i naprawy sprzętu, miejsc treningów i łazienkę.

Na podstawie zbioru tych zdjęć i dodatkowych ponad 8 tys. fotografii z archiwów NASA badacze opisali, w jaki sposób astronauci prawie 5,5 tys. razy korzystali z różnych przedmiotów, np. artykułów piśmienniczych, karteczek samoprzylepnych albo gogli do rzeczywistości rozszerzonej.

Dr Justin Walsh, historyk i archeolog z Uniwersytetu Chapmana w Kalifornii (USA) oraz jego współpracownicy z Międzynarodowego Projektu Archeologicznego Stacji Kosmicznej, w opracowaniu dotyczącym tych badań napisali:

"Wywiady z członkami załogi na temat ich doświadczeń są cenne, jednak badania kultury materialnej pozwalają na identyfikację długoterminowych wzorców zachowań i powiązań, których rozmówcy nie są w stanie lub nawet nie chcą wyrazić słowami". 

Archeolodzy przyglądali się też, jak mieszkańcy stacji pomysłowo wykorzystują rzepy, elastyczne taśmy albo torebki strunowe, by unieruchamiać różne przedmioty w warunkach mikrograwitacji. - Takie sposoby pozwalają astronautom tworzyć grawitację zastępczą w razie potrzeby – wyjaśniał dr Walsh.

Archeologia i jej miejsce w kosmosie

Naukowcy uważają, że ich badania posłużą konstruktorom kolejnych stacji kosmicznych oraz projektantom i załogom przyszłych misji na Księżyc i Marsa. Wyniki eksperymentu można też wykorzystać w innych warunkach izolacji niewielkich grup, np. w polarnych stacjach badawczych, na platformach wiertniczych albo podczas długich rejsów okrętów podwodnych.

- Każdy problem techniczny, który inżynierowie i fizycy programów kosmicznych próbują rozwiązać, wymaga uwzględnienia czynników społecznych i kulturowych. Jeśli nie weźmiemy ich pod uwagę, nie opracujemy optymalnych rozwiązań. Dlatego archeologia ma swoje miejsce w kosmosie – podsumował dr Justin Walsh.

Czytaj także:

Ekscytacja będzie narastać – Sławosz Uznański, drugi Polak w kosmosie, o przygotowaniach do lotu

Kosmiczny spacer odwołany. Znów wszystkiemu winny... skafander

Polski wkład w badania kosmosu. Prof. Wrochna: dostarczamy elementy automatyki, robotyki i elektronikę

***

Pierwsza załoga zamieszkała na Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ang. International Space Station, ISS) w 2000 roku. Do tej pory odwiedziło ją ponad 270 osób z 23 krajów.

Anna Bugajska/PAP/im


Czytaj także

Egipt. Czaszka sprzed 4000 lat może nosić ślady prób leczenia raka

Ostatnia aktualizacja: 30.05.2024 12:50
Naukowcy odkryli ślady nacięć na czaszce pochodzącej z XX w. p.n.e.. Mogą one wskazywać na to, że starożytni Egipcjanie próbowali operować nadmierny rozrost tkanki lub dowiedzieć się więcej o chorobach nowotworowych po śmierci pacjenta. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Praca "przy biurku" szkodziła już starożytnym Egipcjanom. Skrybowie cierpieli na choroby cywilizacyjne

Ostatnia aktualizacja: 29.06.2024 12:00
Powtarzalne zadania wykonywane przez starożytnych egipskich skrybów – ludzi o wysokim statusie, umiejących pisać i wykonujących zadania administracyjne – oraz pozycja, w jakiej znajdowali się podczas pracy, mogły prowadzić do zmian zwyrodnieniowych szkieletu.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Cahokia i jej tajemnica. Badania rzucają nowe światło na zagadkę opustoszenia najstarszej metropolii Ameryki Północnej

Ostatnia aktualizacja: 08.07.2024 05:40
Dziewięćset lat temu miasto Cohokia nad rzeką Missisipi, na obszarze dzisiejszych Stanów Zjednoczonych, tętniło życiem. Mieszkało tu być może nawet 50 tys. ludzi. Była to wówczas jedna z największych aglomeracji na świecie. Jednak około roku 1400 ta metropolia opustoszała. Do tej pory uważano, że winna temu była przedłużająca się susza. Nowe odkrycia naukowców zdają się przeczyć tej tezie. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Gigantyczne ryty naskalne w Ameryce Południowej. "Ostrzeżenie dla obcych?"

Ostatnia aktualizacja: 31.07.2024 05:40
Wykonywane na skałach przez ludy zamieszkujące Amerykę Południową w epoce prekolumbijskiej ryty mogły służyć do wyznaczania granic terenów zamieszkiwanych przez dawne społeczności. Tak uważają badacze analizujący wizerunki zwierząt w Wenezueli oraz Kolumbii.
rozwiń zwiń