8 maja

Zmarła królowa Polski Barbara Radziwiłłówna

1079 - Zginął Stanisław ze Szczepanowa, biskup krakowski, jeden z przywódców opozycji przeciwko Bolesławowi II Śmiałemu. Według przekazu Wincentego Kadłubka, został zamordowany na stopniach ołtarza na Skałce w Krakowie. W 1253 roku kanonizowany. (ur. około 1030) 

1401 - Zmarł Władysław Opolczyk, książę opolski od 1356 roku. (ur. między 1326 a 1330) 610 rocznica

1551 - Zmarła Barbara Radziwiłłówna, druga żona Zygmunta Augusta, polska królowa, wielka księżna litewska. Gdy król został wdowcem, zawarł potajemny ślub z Barbarą w 1547 r. wywołując burzę wśród szlachty oraz sprzeciw Zygmunta Starego i Bony. Koronowana w 1550 roku. Jej losy stały się tematem prac wielu historyków m.in. Alojzego Felińskiego, Karola Szajnochy, a ostatnio Jerzego Besali. 460 rocznica

1629 - Urodził się Juel Niels, duński admirał, zasłużony prowadzeniem wielu zwycięskich kampanii duńskiej floty przeciwko Szwedom, znakomity administrator i reformator. Pod jego przywództwem duńska marynarka wojenna osiągnęła imponujące rozmiary, szczególnie po tym, jak został szefem admiralicji w 1683 roku. (zm. 08.04.1697)

1739 - Urodził się Stanisław Trembecki, polski poeta oświeceniowy, najwybitniejszy, obok Ignacego Krasickiego i Adama Naruszewicza. Był stałym bywalcem obiadów czwartkowych organizowanych przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Napisał wiele wierszy politycznych, libertyńskich, jak "Oda na ruinę zakonu jezuitów", "Oda nie do druku" oraz poematów opisowych, publicystyki, poematów refleksyjnych "Sofiówka", a także przekładów twórców francuskich, między innymi komedii Woltera "Syn marnotrawny”. (zm. 12.12.1812)

1794 - Zginął stracony na gilotynie Antoine Lavoisier, francuski fizyk i chemik. Sformułował pierwszą wersję prawa zachowania masy, odkrył i nazwał tlen oraz wykazał, że jest on niezbędny przy spalaniu. Udowodnił nieprawdziwość teorii flogistonu i przyczynił się do zreformowania nomenklatury chemicznej. Jego praca "Elementarne zagadnienia chemii" wydana w 1789 roku jest uważana za pierwszy nowoczesny podręcznik chemii. (ur. 1743)   

1821 - Do Bostonu powrócił amerykański żeglarz Nathaniel Palmer, który na statku "Hero" jako pierwszy dotarł do stałego lądu - Antarktydy, odkrył też kilka wysp, nazwanych później na jego cześć Archipelagiem Palmera. (ur. 08.08.1799) 190 rocznica

1828 - Urodził się Henri Dunant, szwajcarski filantrop, pierwszy laureat pokojowej nagrody Nobla w 1901 roku wraz z Francuzem Frédericem Passy, inicjator utworzenia Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. (zm. 30.10.1910)

1839 - Zmarł Jan Prosper Witkiewicz, zesłaniec i podróżnik, badacz Azji Środkowej. Dzięki swoim zdolnościom dyplomatycznym i językowym stał się wysłannikiem carskim do Afganistanu. Zginął w niewyjaśnionych okolicznościach po powrocie z misji. (ur. 24.06.1808)   

1843 - Urodził się Hipolit Wawelberg, bankier, filantrop, współzałożyciel Muzeum Rzemiosł i Sztuki Stosowanej w Warszawie, fundator Średniej Szkoły Mechaniczno-Technicznej w Warszawie. (zm. 20.10.1901)

1851 - Urodził się Stanisław Witkiewicz, malarz, krytyk literacki, twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego w budownictwie. Zaprojektował między innymi willę "Pod Jedlami" w Zakopanem i kaplicę w Jaszczurówce. (zm. 05.09.1915) 160 rocznica

1855 - Zmarł Stanisław Janicki, matematyk, pedagog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, w 1824 roku uzyskał pierwszy w Polsce doktorat z nauk technicznych za pracę "O machinach parowych". (ur. 1797)

1873 - Zmarł John Stuart Mill, angielski filozof i ekonomista, teoretyk i propagator liberalizmu, uważany za twórcę liberalizmu demokratycznego. Jego najważniejsze dzieło filozoficzne to "System logiki dedukcyjnej i indukcyjnej", zaś najważniejsze dzieła polityczno-ekonomiczne to "O wolności" i "Uwagi o rządzie reprezentatywnym". Wspólnie z żoną napisał "Poddaństwo kobiet" - jedną z najważniejszych krytyk nierówności płci. (ur. 20.05.1806)  

1879 - George Baldwin Selden z Rochester w USA złożył pierwszy w historii Stanów Zjednoczonych patent na samochód. Przyznano go w 1898 roku na unikatowe połączenie silnika spalinowego z powozem.

1880 - Zmarł Gustaw Flaubert, francuski pisarz, przedstawiciel naturalizmu: "Pani Bovary", "Salambo", "Szkoła uczuć", "Kuszenie świętego Antoniego". Pisał także nowele, wydane w Polsce pod wspólnym tytułem "Trzy opowieści", jeden z największych mistrzów literatury francuskiej XIX wieku. (ur. 12.12.1821)

1884 - Urodził się Harry Truman, amerykański polityk, prezydent w latach 1945 -1953. W 1945 roku podjął decyzję o użyciu bomby atomowej przeciwko Japonii. Zapoczątkował politykę powstrzymywania tak zwana doktryna Trumana, zdecydował o udziale USA w wojnie koreańskiej, realizował plan Marshalla. (zm. 26.12.1972)

1892 - Urodził się Stanisław Sosabowski, generał, współorganizator polskiej pierwszej Samodzielnej Brygady Spadochronowej w Szkocji. Dowodził nią w bitwie pod Arnhem. Autor wspomnień "Najkrótszą drogą".  Zmarł w Wielkiej Brytanii 25 września 1967 roku. 

1894 - Urodził się Stanisław Brukalski, architekt, współtwórca i pierwszy prezes Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARPu). Był jednym z twórców koncepcji spółdzielczego budownictwa mieszkaniowego. Jego dziełem jest gmach teatru  "Komedia" na warszawskim Żoliborzu. (zm. 24.01.1967)

1899 - Urodził się Fryderyk August von Hayek, austriacki ekonomista, zwolennik liberalizmu, przeciwnik interwencji państwa w gospodarkę, autor książek "Droga do niewolnictwa", "Konstytucja wolności". (zm. 23.03.1992) 

1900 - Urodziła sie Tola Mankiewiczówna, solistka Opery Warszawskiej, śpiewaczka estradowa, aktorka, dała się zapamiętać jako wspaniała odtwórczyni ról w komediach muzycznych: "Pani minister tańczy", "Manewry miłosne", "Śluby ułańskie". (zm. 27.10.1985)

1903 - Urodził się Fernandel, właściwe nazwisko Fernand Joseph Desire Contandin, francuski aktor, jeden z najpopularniejszych współczesnych komików. Znany z filmów  "Czerwona oberża" i "Wróg publiczny nr 1". (zm. 26.02.1971)  

1903 - Zmarł Paul Gauguin, francuski malarz, przedstawiciel postimpresjonizmu. W 1891 roku w poszukiwaniu nietkniętej cywilizacją natury i obyczajowości wyjechał na wyspy Tahiti i Martynikę, gdzie pozostał do końca życia. Autor obrazów: "Biały koń", "Złoto ich ciał", "Pejzaż z pawiami", "Kobiety z Tahiti", "Skąd przybywamy? Kim jesteśmy? Dokąd idziemy?". (ur. 07.06.1848)  

1905 - Urodził się Piotr Biegański, architekt, pedagog, profesor Politechniki Warszawskiej, pracował nad odbudową i rekonstrukcją wielu zabytków architektury, głównie Warszawy, między innymi TeatUr Wielkiego, Zamku Ujazdowskiego, a także Fromborka. (zm. 12.01.1986)

1906 - Urodził się Robert Rossellini, włoski reżyser filmowy, współtwórca i główny przedstawiciel neorealizmu. Autor filmów: "Rzym, miasto otwarte", "Strach", "Generał della Rovere”, "Vanina Vanini". (zm. 03.06.1977) 105 rocznica

1907 - Urodził się Stanisław Leszczycki, geograf, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Warszawskiego, przewodniczący Międzynarodowej Unii Geograficznej, kierownik prac nad "Narodowym Atlasem Polski". (zm. 1996)

1919 - W Holandii wprowadzono prawo wyborcze dla kobiet.

1921 - Ukazał się pierwszy numer magazynu "Reader’s Digest". W Polsce od 1995 roku. 90 rocznica

1921 - W Szwecji zniesiono karę śmierci. 90 rocznica

1926 - Urodził się Stanisław Broszkiewicz, pisarz, dziennikarz, uczestnik powstania warszawskiego; autor opowiadań "Johanka", "Przypowieść filologiczna", "Taniec kogutów", "Strach blady i romanse", powieści "Abwehra straciła trop", "Sprawa Delty", "Koncert dla żony". (zm. 04.03.1984) 85 rocznica

1929 - Urodził się Marek Okopiński, aktor, reżyser, dyrektor teatrów, reżyserował głównie dla scen Poznania, Gdańska i Torunia. (zm. 24.08.1992) 

1932 - Urodził się Stanisław Niwiński, aktor, od początku lat 60. związany z teatrami warszawskimi: Ateneum, Polskim, Klasycznym, grał również w filmach, między innymi: "Westerplatte", "Gdzie jest generał", "Chłopi", Czarne stopy", "Godziny nadziei". (zm. 04.05.2002)

1936 - Zmarł Oswald Spengler, niemiecki filozof i historyk, twórca teorii cyklów kulturowych (młodość, dojrzałość i starczy upadek). Autor prac: "Zmierzch Zachodu", "Człowiek i technika", "Godzina wyboru". 75 rocznica

1940 - Urodził się Ricky Nelson, amerykański piosenkarz, gitarzysta, kompozytor, autor tekstów i aktor. Grał między innymi, w "Rio Bravo" Hawksa. (zm. 31.12.1985)

1943 - W bunkrze przy ulicy Miłej w Warszawie zginął śmiercią samobójczą Mordechaj Anielewicz. Wraz z nim odebrali sobie  życie pozostali przywódcy powstania w warszawskim getcie. Od 2 grudnia 1942 roku Anielewicz był komendantem Żydowskiej Organizacji Bojowej. 19 kwietnia 1943 roku stanął na czele powstania. (ur. 1919)  

1944 - Zmarł Tadeusz Zieliński, badacz kultury antycznej, filozof, profesor uniwersytetu w Petersburgu i Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Umiejętności. Specjalizował się w historii kultury antycznej, dziejach teatru greckiego, religioznawstwie, latynistyce. Napisał ponad 900 prac i publikacji: "Religie świata antycznego", "Literatura starożytnej Grecji", "Świat antyczny". (ur. 14.09.1859)  

1945 - Niemiecki feldmarszałek Wilhelm Keitel podpisał w Berlinie kapitulację III Rzeszy, którą przyjął radziecki marszałek Żukow. Wprawdzie już poprzedniego dnia podobny dokumentu sygnował generał Alfred Jodl w kwaterze generała Dwighta Eisenhowera, jednak Rosjanie zażądali powtórzenia ceremonii w obecności dowódcy sił radzieckich marszałka Georgija Żukowa w Niemczech.

1945 - Wyzwolenie Norwegii spod okupacji niemieckiej.

1948 - W Hadze rozpoczął się Kongres Europejski, na którym podjęto decyzję o utworzeniu Rady Europy i przyjęto deklarację przyszłej zjednoczonej Europy, tak zwaną Rezolucję Haską.  

1964 - Urodziła się Melissa Gilbert, amerykańska aktorka filmowa, znana z roli w popularnym serialu dla dzieci - "Domek na prerii", którą odtwarzała przez 10 lat. Wystąpiła też w filmach obyczajowych między innymi "Trudne decyzje" i "Sylwester". 

1971 - Odbyła się pierwsza impreza w katowickim Spodku - obchody 50. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego. 40 rocznica

1972 - Terroryści z palestyńskiej organizacji "Czarny Wrzesień" porwali w Wiedniu, należący do linii Sabena, samolot pasażerski Boening 707, który uprowadzili na lotnisko Lod koło Tel Awiwu. Następnego dnia izraelscy komandosi zdobyli maszynę i uwolnili zakładników, zabijając dwóch porywaczy.

1975 - Urodził się Enrique Iglesias, hiszpański piosenkarz, znany z przebojów "Si Tú Te Vas", "Cosas del Amor", oraz "Experiencia Religiosa", syn Julio Iglesiasa.

1989 - Ukazał się pierwszy numer "Gazety Wyborczej", ogólnopolskiego dziennika społeczno-politycznego. Redaktorem naczelnym dziennika został Adam Michnik. 

1990 - Zmarł Luigi Nono, włoski kompozytor, najwybitniejszy przedstawiciel muzyki dodekafonicznej we Włoszech, znany z radykalnego podejścia do tworzywa muzycznego jak i radykalizmu społecznego - od 1952 roku aktywny członek komunistycznej partii Włoch, twórca ponad 60 dzieł, w tym opery "Intolleranza" oraz baletu "Czerwony płaszcz". (ur. 29.01.1924)     

1992 - Zmarł Siergiej Obrazcow, rosyjski aktor i reżyser teatru lalek, autor widowisk zwanych "romansami z kukłami". W 1931 roku założył w Moskwie Centralny Teatr Kukiełkowy. (ur. 1901)

1996 - W Warszawie został zaprzysiężony nowy Rzecznik Praw Obywatelskich, profesor Adam Zieliński.

1999 - Zmarł Dirk Bogarde, brytyjski aktor, pisarz i scenarzysta, znany między innymi z filmów: "Służący", "Wypadek", "Zmierzch bogów", "Śmierć w Wenecji", "O jeden most za daleko", "Spirala śmierci". W 1992 roku, za osiągnięcia aktorskie, królowa Elżbieta II nadała mu tytuł szlachecki. (ur. 28.03.1921) 

2005 - Zmarła Małgorzata Lorentowicz-Janczar, aktorka filmowa i teatralna, związana  z teatrami warszawskimi - Narodowym i Powszechnym. Występowała w filmach: "Pod gwiazdą frygijską", "Nikodem Dyzma", serialach telewizyjnych: "W labiryncie", "Wojna domowa", "Stawka większa niż życie". (ur. 08.01.1927)

2008 -  Zmarł Murray Jarvik, amerykański psychiatra i farmakolog, pionier badań nad nałogiem palenia i jeden z wynalazców nikotynowego plastra, ułatwiającego rzucenie palenia. (ur. 01.06.1923)