9 września

Bitwa nad Bzurą

1939 - Początek bitwy nad Bzurą, największej operacji obronnej kampanii wrześniowej, przeprowadzonej siłami żołnierzy armii "Poznań" i "Pomorze". Pomimo początkowych sukcesów, zakończyła się klęską strony polskiej. Walki trwały do 22 września.

Pozostałe wydarzenia:

1087 - Zmarł Wilhelm I Zdobywca, od 1035 roku książę Normandii, po zwycięstwie pod Hastings nad wojskami Haralda II w 1066 roku król Anglii. (ur. 1027 lub 1028)

1569 - Zmarł Pieter Bruegel, malarz niderlandzki, zwany "chłopskim" ze względu na tematykę obrazów, do których motywy czerpał z codziennego życia ludu: wesela, uczty, biesiady, kiermasze, z Biblii, ilustrował przysłowia: "Ślepcy", "Kraina lenistwa", "Wesele chłopskie", "Żniwa", "Wieża Babel". (ur. około 1525)

1585 - Urodził się Armand-Jean du Plessis de Richelieu, francuski kardynał i polityk, od 1624 pierwszy minister Ludwika XIII. W czasie swoich rządów wprowadził szereg reform, między innymi zmierzających do osłabienia pozycji arystokracji, założył Akademię Francuską, rozbudował armię i flotę, w polityce zagranicznej wyniósł Francję do pozycji mocarstwowe. Zmarł 4 grudnia 1642 roku.

1596 - Zmarła królowa Anna Jagiellonka, żona króla Stefana Batorego, ostatnia z Jagiellonów na tronie Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Związana z Warszawą, dbała o wygląd miasta i jego przywileje. Ukończyła budowę pierwszego stałego mostu na Wiśle, rozpoczętą przez Zygmunta Augusta. Urządziła także dwór w Ujazdowie i rozbudowała otaczające go ogrody. Przez znaczną część życia mieszkała na Zamku Królewskim. Ulica Anny Jagiellonki znajduje się na warszawskim Żoliborzu. (ur. 18.10.1523)

1737 - Urodził się Luigi Galvani, włoski lekarz, fizjolog, fizyk, zapoczątkował rozwój badań elektrofizjologicznych. Zmarł 4 grudnia 1798 roku.

1789 - Urodził się William Bond, amerykański astronom i wynalazca, który jako pierwszy sfotografował Księżyc. Zmarł 29 stycznia 1859 roku.

1828 - Urodził się Lew Tołstoj, rosyjski pisarz, dramaturg, krytyk literacki i myśliciel. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu w literaturze europejskiej, twórcą religijno-społeczno-etycznej koncepcji opartej na dwóch głównych tezach: ciągłym doskonaleniu moralnym jednostki i nieprzeciwstawianiu się złu złym. Napisał powieści: "Wojna i pokój", "Anna Karenina", "Kozacy", opowiadania i nowele: "Trzy śmierci", "Szczęście rodzinne", "Śmierć Iwana Ilicza", "Za co?", "Po balu". Zmarł 20 listopada 1910 roku. 

 1841  - Zmarł Augustin Candolle, szwajcarski botanik pracujący we Francji; zajmował się systematyką roślin kwiatowych, mszaków i grzybów; twórca jednego z pierwszych systemów naturalnych klasyfikacji roślin. 170. rocznica

1856 - Urodził się Karol Namysłowski, kompozytor i dyrygent, skrzypek, twórca Orkiestry Włościańskiej w Zamościu. Wykształcił ponad 200 muzyków, a orkiestra pod jego dyrygenturą odgrywała ważną rolę w budzeniu narodowego ducha w zniewolonym państwie. Napisał 300 utworów, większość z nich to tańce i pieśni ludowe, oparte na motywach z Zamojszczyzny. Zmarł 21 sierpnia 1925 roku. 155. rocznica

1886 - W Bernie podpisano pierwszą międzynarodową konwencję o ochronie twórczości literackiej i artystycznej. 125. rocznica

1896 - Urodził się Leonid Massin, amerykański tancerz klasyczny i choreograf pochodzenia rosyjskiego; jeden z choreografów Les Ballets Russes Diagilewa; po odejściu Wacława Niżyńskiego został pierwszym tancerzem zespołu; w 1926 r. przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził "Rosyjski balet Monte Carlo"; po powrocie do Europy prowadził m.in. zespół "Ballet de Monte Carlo" (zm. 16.08.1979). 115 rocznica

1886 - W Bernie podpisano pierwszą międzynarodową konwencję o ochronie twórczości literackiej i artystycznej. 125 rocznica

1896 - Urodził się Leonid Massin, rosyjski tancerz i choreograf. Zmarł 16 sierpnia 1979 roku. 115 rocznica

1898 - Zmarł Stéphane Mallarmé, francuski poeta, symbolista, krytyk literacki, jeden z najwybitniejszych i najoryginalniejszych twórców literatury XIX wieku. Napisał poematy: "Herodiada", "Popołudnie fauna", "Rzut kością". Urodził się 18 marca 1842 roku.

1899 - Urodziła się Maria Judima, rosyjska pianistka, jedna z pierwszych wykonawczyń muzyki europejskiej 20. wieku w ZSRR, między innymi utworów Igora Strawińskiego, Karola Szymanowskiego i Witolda Lutosławskiego. Zmarła w 1970 roku.

1900 - Urodził się James Hilton, angielski pisarz i dziennikarz oraz hollywoodzki scenarzysta, rozgłos przyniosła mu powieść o nauczycielu pod tytułem "Żegnaj, Chips", sławę zaś "Zaginiony horyzont" - powieść, która stworzyła żywy do dziś mit buddyjskiego klasztoru Szangri-La. (zm. 20.12.1954)

1901 - Zmarł Henri Toulouse-Lautrec, francuski malarz i grafik, na obrazach, rysunkach i litografiach ukazywał życie i typy mieszkańców Paryża końca 19. wieku. (ur. 1864) 110 rocznica

1920 - Urodził się Wiesław Jażdżyński, pisarz, debiutował na łamach prasy podziemnej w 1944 roku, redaktor tygodnika "Wieś", "Wydawnictwa Łódzkiego" i Łódzkiej Rozgłośni Radiowej, autor powieści i opowiadań: "Nie ma powrotu", "Okolice starszego kolegi", "Pomnik bez cokołu", "Ogrody naszych matek". (zm. 26.07.1998)

1923 - Urodził sie Daniel Gajdusek, amerykański biofizyk i pediatra pochodzenia słowackiego. W 1976 roku otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za odkrycie mechanizmów działania prionów, wirusów o bardzo długim okresie wylęgania /10-20 lat/, powodujących ciężkie, neurologiczne choroby zakaźne. Zmarł 12 grudnia 2008 roku. 

1925 - Urodził się Cliff Robertson, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy, zagrał w filmach “Nadzy i martwi", “Trzy dni Kondora", "Bitwa o Midway", "Waszyngton za zamkniętymi drzwiami".

1928 - Zmarł Kazimierz Kamiński, aktor i reżyser, związany z teatrami Lwowa, Krakowa, a od 1908 roku - Warszawy. Był uznawany za jednego z najwybitniejszych polskich aktorów. Jego kreacje poprzedzała szczegółowa analiza psychologiczna. Jako pierwszy zastosował realizm gry aktorskiej w pełnym rozumieniu tego słowa. W krakowskim Teatrze Miejskim stworzył rolę Stańczyka w "Weselu" Wyspiańskiego, która przeszła do historii teatru. (ur. 01.03.1865)

1939 - Zginął w czasie bombardowania Lublina, Józef Czechowicz, poeta awangardowy 20-lecia międzywojennego, w latach 30. związany z grupą literacką Kwadryga. Autor utworów dla dzieci i szkiców o poezji: "Wybór poezji", "Nuta człowiecza", "Prowincja noc". Redaktor kilkunastu czasopism, pracownik Polskiego Radia, dla którego pisał słuchowiska radiowe. Urodził się 15 marca 1903 roku.

1939 - Zginął podczas bombardowania Lublina, Antoni Ossowski, farmaceuta i botanik, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dziekan Wydziału Farmacji UW, wiceprezes Związku Zawodowego Farmaceutów, redaktor "Rocznika Farmaceutycznego". Urodził się w 1889 roku. 

1939 - Podpisanie w Paryżu polsko-francuskiej umowy o formowaniu polskich dywizji we Francji.

1939 - Urodził się Zbigniew Namysłowski, saksofonista, kompozytor, aranżer, organizator zespołów jazzowych, współpracował między innymi z: Krzysztofem Komedą, Czesławem Niemenem, Michałem Urbaniakiem, Leszkiem Możdżerem.

1948 - Utworzenie Koreańskiej Republiki Ludowo-Demokratycznej. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe.

1949 - Urodził się Maciej Szary, aktor filmowy i telewizyjny, grał w filmach: "Znikąd donikąd", "Biały mazur", "Głód serca", "Kogel mogel", "Spadek", "Pogoda na jutro", "Dług".

1955 - Nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Republiką Federalną Niemiec i Związkiem Radzieckim.

1959 - Urodził się Eric Serra, francuski kompozytor, instrumentalista, twórca muzykido filmów: "Subway", "Wielki Błękit", "Nikita", "Atlantis", "Leon", "Piąty element", "Joanna d’Arc", "Artur i zemsta Maltazara", "Mężczyzna moich marzeń".

1960 - Urodził się Hugh Grant, brytyjski aktor, grał w filmach: "Cztery wesela i pogrzeb", "Notting Hill", "Krytyczna terapia", "Dziennik Bridget Jones", "Jak zostać gwiazdą".

1963 - W Warszawie odbyła się premiera rozpoczętego przez Andrzeja Munka filmu "Pasażerka". Po tragicznej śmierci reżysera film dokończył jego przyjaciel Witold Lesiewicz. W 1964 roku "Pasażerka" otrzymała nagrodę krytyki na festiwalu w Cannes.

1967 - W Warszawie u zbiegu ulic Wawelskiej i Żwirki i Wigury odsłonięto Pomnik Lotnika, autorstwa Edwarda Wittiga. Przed wojną znajdował się on na placu Unii Lubelskiej.         

1970 - Telewizja Polska rozpoczęła emisję serialu "Kolumbowie", zrealizowanego na podstawie powieści Romana Bratnego "Kolumbowie - rocznik 20", serial opowiadał o polskim ruchu oporu przeciw hitlerowskiemu okupantowi, o młodzieży lat wojny, jej życiu i walce.

1976 - Zmarł Mao Tse-tung, chiński działacz komunistyczny, od 1943 r. szef Biura Politycznego Chińskiej Partii Komunistycznej oraz przewodniczący Komitetu Politycznego Komunistycznej Partii Chin aż do swojej śmierci; od lat 50. za jego sprawą przeprowadzono szereg kampanii politycznych. 30. rocznica

1978 - Kopalnia Soli "Wieliczka" została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego UNESCO.

1984 - Papież Jan Paweł II udał się do Kanady. Była to 23. podróż zagraniczna Ojca Świętego.

1985 - Rząd amerykański ogłosił sankcje gospodarcze przeciwko RPA, aby skłonić tamtejsze władze do zmiany polityki segregacji rasowej.

1991 - Proklamowanie niepodległości Tadżykistanu. Tego dnia jest tam obchodzone święto narodowe - Dzień Niepodległości. 20. rocznica

1993 - Utworzono Biebrzański Park Narodowy.

1994 - Zmarł Patrick O’Neal, amerykański aktor filmowy, telewizyjny i rewiowy, grał w popularnych serialach TV, między innymi "Kaz" oraz w filmach: "Noc Iguany", "List z Kremla", "Przynęta", "Pytania i odpowiedzi". (ur. 26.09.1927)

1995 - Zmarł Jerzy Kurczewski, dyrygent, organizator i kierownik poznańskiego chóru chłopięcego "Polskie słowiki" w latach 1961 -1991, inicjator Międzynarodowego Festiwalu Chórów Chłopięcych. Chór koncertował ponad 2200 razy na 4 kontynentach. Brał udział w wielu prestiżowych festiwalach muzycznych, występował w najważniejszych salach koncertowych świata, przed takimi osobami jak królowa Fabiola, Richard Nixon czy Jan Paweł II. Zespół nagrał kilkanaście płyt, dokonał wielu światowych prawykonań utworów kompozytorów współczesnych. Kurczewski pisał też między innymi muzykę do sztuk teatralnych dla dzieci - "O Kasi co gąski zgubiła", "Bajka o krasnoludkach i sierotce Marysi". Urodził się 13 października 1924 roku.

2003 - Zmarł Jerzy Kawalec, muzyk - basista rockowy. Grał w zespołach "Krzak", "Apogeum", "Irek Dudek Symphonic Blues". Miał na swym koncie ponad 30 płyt. (ur. 14.05.1954)

2003 - Zmarł Edward Teller, amerykański fizyk, węgiersko-żydowskiego pochodzenia, znany jako "ojciec" amerykańskiej bomby wodorowej. Był orędownikiem pokojowego wykorzystania atomu do produkcji energii, jak też systematycznego doskonalenia broni jądrowej. Od 1935 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Był profesorem fizyki na University of California w Berkeley. (ur. 15.01.1908)

2006 - Zmarł Lucjan Kydryński, wybitny dziennikarz, publicysta, konferansjer, autor audycji radiowych i telewizyjnych, poświęconych muzyce popularnej, operze i operetce. Autor książek: "Wierzę piosence", "Znajomi z płyt", "Wiolinem i basem", "Znajomi z estrady", "Gershwin", "Przewodnik operetkowy", "Jan Strauss", "Opera na cały rok", "Marek i Wacek - historia prawdziwa", "Kino muzyczne". Urodził się 6 stycznia 1929 roku. 5 rocznica