Historia

Historia pewnego miasteczka

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2012 08:00
Browning opisuje, jak wyglądały niemieckie procedury sądowe podczas prób rozliczenia byłych nazistów z ich przeszłości.
Nowe przepisy zakładają m.in. prawo do nieodpłatnej pomocy adwokata, prawo do badania lekarskiego i dopuszczenia do uczestnictwa dziecka w postępowaniu
Nowe przepisy zakładają m.in. prawo do nieodpłatnej pomocy adwokata, prawo do badania lekarskiego i dopuszczenia do uczestnictwa dziecka w postępowaniuFoto: Glow Images/East News

Okupacyjne losy Żydów z jednego polskiego miasteczka - Wierzbnika pod Starachowicami - opisuje amerykański historyk Christopher R. Browning w książce "Pamięć przetrwania".

8 lutego 1978 roku siedemdziesięciopięcioletni emerytowany policjant Walther Becker stanął przed sądem w Hamburgu za udział w likwidacji wierzbnickiego getta. Strona oskarżenia powołała kilkudziesięciu świadków - ocalonych z obozów pracy w Starachowicach - którzy zeznali, że komendant odegrał aktywną rolę w tragicznych wydarzeniach z 27 października 1942 roku, kiedy likwidowane było getto w Wierzbniku. W uzasadnieniu wyroku uniewinniającego sąd stwierdził, że zeznania te nie są wiarygodne. Becker opuścił budynek sądu jako wolny człowiek.

Browning Christopher R. Browning, amerykański historyk, autor niedawno opublikowanej w Polsce książki "Pamięć przetrwania" pisze: "Ani razu jednak nie zetknąłem się z tak rażącym naruszeniem sprawiedliwości, przynoszącym hańbę niemieckiemu sądownictwu, jak wyrok w sprawie Walthera". W swojej książce Browning opisuje, jak wyglądały niemieckie procedury sądowe podczas prób rozliczenia byłych nazistów z ich przeszłości, jakie stosowano metody podważania wiarygodności świadków i jakie były mechanizmy uwalniania od winy oskarżonych.

Książka "Pamięć przetrwania", w zamierzeniu autora, ma oddać sprawiedliwość ofiarom. Christopher R. Browning zebrał świadectwa 292 Żydów ocalałych z getta w Wierzbniku. Bardzo rzadko zdarzało się, że aż tylu osobom z jednego getta udało się przeżyć. Gdy w październiku 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto w Wierzbniku, młodzi i sprawni Żydzi zostali skoszarowani w trzech obozach, które stanowiły zaplecze starachowickiej fabryki amunicji. Jej strategiczne znaczenie uratowało wielu Żydom z Wierzbnika życie - obozy w Starachowicach zostały zlikwidowane nie w listopadzie 1943 roku, podczas akcji "Dożynki", w której zginęło 42 tys. Żydów z dystryktu lubelskiego, ale dopiero w lipcu 1944 roku. Większość starachowickich więźniów trafiła do Auschwitz. Mieli szczęście w nieszczęściu - ich transport bez selekcji został skierowany do pracy, co sprawiło, że stosunkowo wielu więźniów starachowickich obozów przeżyło. Dlatego relacji zebranych przez Browninga jest aż tyle. Browning niczym detektyw próbuje odtworzyć los Żydów z Wierzbnika - tych nielicznych, którym udało się przeżyć getto, pracę niewolniczą i obozy koncentracyjne - skupiając się głównie na okresie od października 1942 do likwidacji obozów starachowickich w lipcu 1944.

Browning odnosi się też do stosunków polsko-żydowskich. Analizując los tych, którym udało się uciec ze starachowickich obozów i którzy szukali schronienia wśród Polaków podkreśla, że doświadczali oni nierzadko wrogości, ale wszyscy, którzy przeżyli, zawdzięczają ocalenie polskiej pomocy.

Do dramatycznych wydarzeń doszło tuż po wojnie, kiedy do Wierzbinka zaczęli wracać ocalali Żydzi. 11 z ponad 50 osób, które powróciło do Wierzbnika w lecie 1944 roku zostało zamordowanych przez miejscowych Polaków, najczęściej po to, aby uniknąć konieczności zwrócenia tzw. "mienia pożydowskiego". Reszta ocalałych nie próbowała wrócić ani odzyskać swoich przedwojennych majątków.

Większość ocalałych Żydów z Wierzbnika wyemigrowało w latach 40. do Kanady. Christopher Robert Browning (ur. 1944) - amerykański historyk specjalizujący się w problematyce Holocaustu, od 1999 roku wykłada na Wydziale Historii Uniwersytetu Karoliny Północnej w Chapel Hill. Jest autorem m.in. monografii 101 Policyjnego Batalionu Rezerwy ("Zwykli ludzie: 101. Policyjny Batalion Rezerwy i +ostateczne rozwiązanie+ w Polsce", 2000), w którym dowodzi, że służyli tam w większości nie fanatyczni naziści, a zwyczajni Niemcy.

Czytaj także

Litzmannstadt Ghetto

Ostatnia aktualizacja: 28.08.2009 08:15
IPN przygotował album poświecony Litzmannstadt Ghetto. Historycy oceniają, że łódzkie getto zostało utrwalone na ponad 12 tysiącach fotografii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Stacja Treblinka

Ostatnia aktualizacja: 20.06.2011 13:00
Książka Richarda Glazara, to wybitna literatura faktu – świadectwo ocalonego spośród blisko miliona ofiar Treblinki.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bunt Sonderkommando w Auschwitz-Birkenau

Ostatnia aktualizacja: 19.01.2015 06:00
W walce zginęło około 250 więźniów, wśród nich organizatorzy buntu. Około 200 ocalałych i zatrzymanych rozstrzelano wkrótce potem.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Morderca zza biurka ukarany

Ostatnia aktualizacja: 15.12.2011 06:00
15 grudnia 1961 r. sąd w Jerozolimie skazał na karę śmierci Adolfa Eichmanna, który był odpowiedzialny za śmierć milionów Żydów.
rozwiń zwiń
Czytaj także

MHP uruchomiło stronę o Janie Karskim

Ostatnia aktualizacja: 27.01.2012 12:45
Janowi Karskiemu był kurierem Polskiego Państwa Podziemnego, który poinformował Zachód o Holokauście.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Upamiętniono największą ucieczkę z getta

Ostatnia aktualizacja: 01.02.2012 14:00
Żydowscy więźniowie obozu w ciągu czterech miesięcy wykopali tunel długości ok. 220 m. 26 września 1943 roku postanowili uciec.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Niemiecka maszyna śmierci

Ostatnia aktualizacja: 15.02.2012 06:00
15 lutego 1942 roku, Niemcy deportowali do obozu Auschwitz pierwszy transport polskich Żydów, aresztowanych przez Gestapo w Bytomiu. Wszystkich zgładzono tuż po przywiezieniu.
rozwiń zwiń