30 год таму падваліны рэдакцыі закладалі маладыя студэнты беларусы з Польшчы і Беларусі. Калектыў быў творчы і малады. Рэдакцыя стала часткай хвалі беларускага адраджэння, якая тады пачыналася ў Беларусі. Сёння былыя калегі жадаюць рэдакцыі не губляць тую атмасферу натхнёнасці ды запалу, быць хвалярэзам Беларускасці ў неспрыяльным моры сённяшняга застою, які апанаваў Беларусь.
«Гаворыць Варшава на беларускай мове» – менавіта гэтыя словы на мове Купалы і Коласа прагучалі ўпершыню з польскай сталіцы 15 снежня 1991 года. Тады на Польскім радыё пачалі выходзіць перадачы на беларускай мове ў рамках Польскай службы Канала замежнага вяшчання. Праз год – 13 студзеня 1992 года – з'явілася рэдакцыя Беларускай службы Польскага радыё. Ля вытокаў беларускамоўнага вяшчання стаяла, а пазней цягам чвэрці стагоддзя кіравала рэдакцыяй прафесар Ніна Баршчэўская – вядомая прадстаўніца беларускай нацыянальнай меншасці ў Польшчы.
Адным з арганізатараў рэдакцыі быў вядомы падляшскі журналіст, заснавальнік беларускай інтэрнэт-бібліятэкі Камунікат Яраслаў Іванюк.
- Цяжка паверыць, што з таго моманту прайшло 30 гадоў. Мы тады былі студэнтамі, вучыліся на розных факультэтах Варшаўскага ўніверсітэту. Большасць філолагаў, але былі гісторыкі ды журналісты. Мой сябра з Міністэрства культуры звярнуўся да мяне з пытаннем, ці я не хацеў бы працаваць у Беларускай рэдакцыі Польскага радыё, якая пачынала тады стварацца. Я меўся вяртацца ў Беларускі ліцэй у Бельску-Падляшскім, дзе мяне чакала пасада настаўніка гісторыі, але вырашыў паспрабаваць. Так уцягнуўся, што застаўся да канца жыцця ў радыёвяшчанні.
За 30 год Беларуская служба Польскага радыё прайшлў шлях ад традыцыйнага медыя да сучаснай рэдакцыі, згадвае шматгадовы журналіст і намеснік кіраўніка рэдакцыі Алесь Навіцкі.
- Беларускага вяшчання з Польшчы не было ў 1980-ыя гг, яно пачалося недзе ў 1991 ці 1992. Я помню практычна з моманту арганізацыі рэдакцыі. Пачалося ўсё з вельмі неблагой тусоўкі студэнтаў беларускай філалогіі, я да іх прычапіўся, будучы студэнтам журналістыкі. Арганізатарам быў Яраслаў Іванюк. Тады рэдакцыяй таксама цяжка было назваць, мы нясмела падыходзілі да мікрафона, спрабавалі нешта чытаць, рыхтавалі першыя матэрыялы. Гэта былі кароткія выпускі, але нас яны вельмі ўзрушалі. Я ведаю, якая гэта была якасць, але ў мяне адклалася як вельмі прыемны ўспамін, калі ўсё рабілася на запале. Потым прыйшло майстэрства, пачалі далучацца людзі, нехта сыходзіў, – жыццё. Паралельна адбывалася развіццё тэхнічнай базы. Мы перайшлі з аналагавай стужкі на лічбавы гук. Зʼявіліся кампʼютары па дарозе. На пачатку былі пісальныя машыны – гэта таксама было крута. У гэтым было нешта ад сапраўднай журналістыкі. Плюс на пачатку 1990-ым можна было курыць у памяшканнях і мы гэта адчайна рабілі. У пэўны момант стала сапраўдная класічная рэдакцыя: пісальныя машыны ды пракураныя сцены.
Таксама рэдакцыя вылучалася тым, што гэта быў калектыў маладых і творчых людзей, згадвае журналістка Беларускай службы Эльвіра Сянкевіч.
- Тое, што звяртала ўвагу – у рэдакцыі было мноства маладых людзей. Увогуле праграма для Замежжа была даволі разбудаванай, было шмат моўных рэдакцый, у кожнай з іх працавалі ў асноўным маладыя людзі. Памятаю да нас у рэдакцыю на інтэрвʼю прыйшоў Станіслаў Шушкевіч. Ён зірнуў да нас і сказаў да Ніны Баршчэўскай: Вы неўзабаве ў дзіцячы садок пяройдзеце. Гэта сапраўды адлюстроўвала сітуацыю, якая тады панавала ў рэдакцыі. Журналістыка – гэта прафесія для моладзі. Гэта заўсёды мноства новых кантактаў, штодзённа нешта адбываецца, нешта цікавае. Радыёжурналістыка – гэта заўсёды кантакт з людзьмі. Нас слухалі ў Беларусі інтэнсіўна, сваякі слухалі, мама каментавала. Гэта заўсёды падбудоўвала, непасрэдны кантакт з людзьмі, зваротная рэакцыя – гэта падбудоўвала, бо ведаў, што працуеш не ў пустую.
Стварэнне Рэдакцыі ў 1992 годзе супала з хваляй беларускага адраджэння. Таму Рэдакцыя не была нечым чужым, навязаным звонку. Яе дзейнасць ішла ў агульным ключы ў тым, што адбывалася тады ў Беларусі, перакананы Алесь Навіцкі.
-Гэта былі таксама пачаткі беларускага адраджэння. Так супала ўсё разам, потым ужо прыйшоў Лукашэнка і зрабілася, што зрабілася. На пачатку быў аптымістычны час, уздым, хваля беларусізацыі, да каранёў. Выбухнулі беларускія гурты, паэты, барды. На гэтай хвалі і мы паявіліся. Беларуская рэдакцыя была ў агульным ключы, не была нечым з далёка.
Па сённяшні дзень падтрыманне беларускай мовы і культуры, нароўні са спрыяннем добрасуседскіх адносін паміж Польшчай і Беларуссю, застаюцца галоўнай місіяй Беларускай службы Польскага радыё. Былыя калегі жадаюць перадаць наступным пакаленням менавіта тую атмасферу адкрытасці і запал, як і вернасць беларускаму слову.
Алесь Навіцкі: З аднаго боку хацелася б пажадаць, каб рэдакцыя была запатрабаваная. Гэта значыць, каб беларускае слова было запатрабаванае і мела свайго ўдзячнага слухача. З другога боку, хацелася б, каб замежныя рэдакцыі былі чымсьці надзвычайным, каб у Беларусі адбывалася жыццё ва ўласным рэчышчы, а замежныя рэдакцыі былі толькі вонкавымі маячкамі. Важна, каб у Беларусі развівалася мова і культура. Сёння яны ў жудасным стане, і гэты стан пагаршаецца. Беларуская рэдакцыя Польскага радыё не ў стане змяніць гэтага працэсу, але застаецца тым валуном, які нібы хвалярэз будзе разбіваць гэтую хвалю адыходу ад Беларушчыны, і крыху мяняць сітуацыю.
Эльвіра Сянкевіч:Віншую рэдакцыю ды ўсіх супрацоўнікаў: тых, хто сёння працуе ды тых, хто працаваў. Жадаю далей выконваць сваю мэту і не адмаўляцца ад беларускай мовы, бо гэта каштоўна і бясцэнна. Жадаю прыцягваць цікавых новых супрацоўнікаў, каб адбывалася змена пакаленняў, каб Радыё заўсёды жыло і было маладым.
На сённяшні дзень Беларуская служба Польскага радыё – гэта не толькі жывое беларускае слова, якое штодня гучыць з Варшавы, – гэта таксама мультымедыйны сайт, шматлікія падкасты ды ўласны канал на You Tube. Лозунгам рэдакцыі як 30 год раней застаецца «Беларуская служба Польскага радыё – радыёстанцыя без межаў».
Што азначае нас сапраўды можна слухаць ва ўсім свеце і мы радыё і медыя-рэсурс, даступны для ўсіх – радыёстанцыя, якая яднае людзей.
Юры Ліхтаровіч
