У чарговай перадачы "Польская мова без межаў" мы пагутарым пра значэнне польскіх школаў у замежжы і іх задачы ў працэсе навучання польскай мове і польскай культуры.
Дзейнасць польскіх школ за мяжой каардынуе Цэнтр развіцця польскай адукацыі за мяжой (Ośrodek Rozwoju Рolskiej Edukacji za Granicą). Установа падтрымлівае і распаўсюджвае навучанне польскай мовы сярод маладых палякаў, якіх лёс кінуў жыць у замежжы. Цэнтр арганізуе польскія школы пры польскіх дыппрадстаўніцтвах у многіх краінах свету на чатырох кантынентах - адзначае прадстаўнік гэтай установы Магдалена Зачэк (Magdalena Zaczek).
- Мы ахопліваем вялікую групу людзей. Сёлета вучобу ў нашых школах распачалі больш за 17 тысяч вучняў, таму магу сказаць, што на нас вялікая адказнасць. Пад педагагічным наглядам Цэнтра развіцця польскай адкацыі за мяжой знаходзіцца 69 польскіх школ пры польскіх дыппрадстаўніцтвах у 36 краінах цэлага свету. Заняткі адбываюцца пераважна ў выходныя, па суботах. Гэта ўрокі польскай мовы, дашкольная адукацыя і урокі па ведах аб Польшчы, якая ўключае элементы геаграфіі і гісторыі Польшчы. Працуюць таксама грамадскія школы - гэта ініцыятыва мясцовай польскай дыяспары альбо бацькоў. Гэтыя школы працуюць пры парафіях, пры касцёлах. Адрозненне ў тым, што нашыя школы ажыццяўляюць асновы праграмнага навучання, вызначаныя польскім Мінадукацыі. У грамадскіх школах праграма вызначаецца шматлікімі чыннікамі: краінай, спецыфікай мясцовай дыяспары, мэтамі і патрэбамі мясцовых палякаў.
Раскажыце пра патрэбы і чаканні, напрыклад, палякаў у краінах на ўсход ад польскай мяжы. На чым у гэтых краінах настаўнікі польскіх школаў засяроджваюць сваю ўвагу?
- У нашых школах асноўны націск пакладзены на ўрокі польскай мовы. Але акрамя гэтага, нашыя педагогі вядуць шырокую культурна-асветніцкую дзейнасць сярод мясцовага грамадства. Расказваюць пра Польшчу, пра польскае мастацтва і г.д. Яны таксама робяць вялікі ўнёсак у захоўванне польскай традыцыі і каштоўнасцей. Многія дзеці там нарадзіліся і яны ніколі не сустракаліся з польскай мовай на радзіме. Таму ў гэтым выпадку настаўнік адыгрывае агромністую ролю, вялізарнае значэнне мае яго крэатыўнасць і падрыхтоўка ўрокаў польскай мовы.
Урокі пераважна адбываюцца па суботах раніцою, часта бацькі здалёку вязуць дзяцей. Відаць, што запатрабаванасць на заняткі ў польскай школе даволі вялікая.
- Кіраўнікі польскіх школ далучаюцца да агульнапольскіх праектаў. Напрыклад, польская школа ў Таронта здаўна ладзіць гістарычны конкурс пра выклятых жаўнераў, школа ў Парыжы актывізуе вучняў да ўдзелу ў конкурсе "Я-паляк". Польская школа ў Вене прымае ўдзел у нацыянальнай дыктоўцы. Пад нашым наглядам знаходзяцца таксама дзве школы анлайн. І гэтыя школы прымаюць актыўны ўдзел у літаратурных і моўных конкурсах для польскіх школ за мяжой. Кіраўнікі і настаўнікі нашых школ заахвочваюць маладых палякаў паступаць у польскія ВНУ.
Пётр Борань (Piotr Boroń) быў настаўнікам у польскіх школах у былых савецкіх рэспубліках.
- Я дзевяць гадоў працаваў у такіх краінах як Беларусь, Украіна, Латвія і Літва. Найперш я навучаў польскай мове. Аднак для мяне, гісторыка па адукацыі, вялікае значэнне мела гісторыя, якая нас акружала ў гэтых краінах, дзе я працаваў. Гісторыя праяўляецца там праз традыцыі, мову, спасылкі да супольнай гісторыі часоў Рэчы Паспалітай. Для мяне як настаўніка гэта была ўнікальная магчымасць паказаць вучням, як звычаі, традыцыя і мова адлюстроўваюць нашыя гістарычныя карані.
Праца ў якой краіне, вам запомнілася больш за ўсё?
- Беларусь я ўзгадваю вельмі цёпла ў сувязі з гістарычным асэнсаваннем і той радасцю, якая ўзнікала ў сувязі з магчымасцю падзяліцца ведамі аб Польшчы. Адначасова я бачыў вялікую запатрабаванасць на мае веды. Гэта не была толькі прагматычная патрэба, таму што частка вучняў збіралася ехаць у Польшчу працягваць вучобу, атрымаць стыпендыю польскага ўраду. Гэта была шчырая зацікаўленасць да польскай мовы, гісторыі, звычаяў. Для моладзі з Беларусі і Украіны Польшча з'яўляецца прывабнай краінай для вучобы, якая дае шмат магчымасцяў для развіцця. Інакш крыху ў Латвіі і Літве, бо гэтыя рэспублікі далучыліся да Еўразвязу, і маюць яшчэ іншыя магчымасці здабываць вышэйшую адкацыю. Беларусам і украінцам Польшча дае шанцы заглыбіцца ў польскасць.
Цэнтр Развіцця польскай адукацыі за мяжой вядзе нагляд за дзвюма польскімі школамі анлайн: гэта пачатковая школа і ліцэй. У чым заключаецца адметнасць гэтага віду навучання, тлумачыць Магдалена Зачэк.
- У нас навучаюцца дзеці і моладзь, якія шмат падарожнічаюць. Сярод іх напрыклад, "капітан" Калінка, якая ўжо некалькі гадоў плавае са сваімі бацькамі па морах і акіянах. У нас таксама мадэлі: хлопцы і дзяўчаты, якім праца і канракты не дазваляюць вучыцца ў звычайнай школе. Вучоба анлайн ажыццяўляецца праз платформу e-learning, праз якую вучні маюць сувязь з настаўнікамі і калегамі. Вучні атрымліваюць атэстат Міністэрства нацыянальнай адукацыі. З году ў год павялічаецца колькасць вучняў у гэтай сістэме - цяпер у нас больш за 1500 навучэнцаў з 75 краін, нават у такіх экзатычных закуткаў свету як Малайзія, Філіпіны і Новая Зеландыя.
Адзначым, што вучоба анлайн заканчваецца экзаменам васьмікласніка (пачатковая школа) або экзаменам на атэстат сталасці.
Цэнтр Развіцця польскай адукацыі за мяжой штогод адпраўляе настаўнікаў польскай мовы ў былыя савецкія рэспублікі.
- Так. Важнай часткай дзейнасці нашага цэнтра з'яўляецца выбар настаўнікаў для працы за мяжой, пераважна ў краіны гістарычных ссылак і эміграцыі палякаў. Сёлета мы выправілі 111 настаўнікаў у 13 рэспублік, такіх як Казахстан, Латвія, Беларусь, але таксама Аргентына, Турцыя і ўпершыню ў Бразілію. Найчасцей настаўнікі едуць па запрашэнні мясцовай дыяспары. Удзельнікамі курсаў польскай мовы з'яўляюцца людзі ў разнастайным узросце: і дзеці, і дарослыя. Кожны мае сваю матывацыю, каб удзельнічаць у курсах. Яшчэ адна важная частка нашай працы - летнікі з курсамі польскай мовы для рэпатрыянтаў у Польшчы і там дзе яны жывуць. Летась імі скарысталіся 250 чалавек.
У Казахстане польскую мову выкладаў Рафал Будзыньскі. Ён працаваў у паўночна-ўсходняй частцы дзяржавы ў горадзе Паўладар на рацэ Іртыш.
- Польскасць - гэта культура, якую прадстаўляюць не толькі Шапэн і Міцкевіч, гэта цэлы шэраг людзей і з'яваў, і яна цікавая для людзей гэтага рэгіёну. Праца ў Паўладары заключалася ў вывучэнні мовы. Гісторыка-літаратурная праграма крыху ў меншай ступені, але таксама ажыццяўлялася. Праца з палякамі ў Паўладары - гэта праца ў рускамоўным асяроддзі. На заняткі прыходзілі не толькі палякі, а таксама беларусы, украінцы, расіяне і казахі. Культура-этнічны профіль быў даволі разнастайны і багаты.
Перадачу "Польская мова без межаў" падрыхтавала Эва Плісецка, а на беларускай мове агучылі журналісты БСПРдЗ.