Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych powołano w 1860 roku — w czasie zaborów — dla popularyzacji sztuk pięknych oraz pomocy artystom. Od roku 1900 siedzibą instytucji był zaprojektowany przez Stefana Szyllera gmach przy placu Małachowskiego, gdzie obecnie mieści się Zachęta – Narodowa Galeria Sztuki. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości warszawska Zachęta pozostała kluczowym miejscem na artystycznej mapie kraju. Najważniejsze osoby w państwie bywały na wystawach organizowanych przez TZSP, a krytycy sztuki żywo dyskutowali o prezentowanych na nich dziełach. Kres istnienia TZSP przyniosła II wojna światowa. W 1945 roku zbiory, które przetrwały wojnę, zostały przekazane do Muzeum Narodowego w Warszawie, a nazwa Zachęta utożsamiana była już tylko z dawną siedzibą Towarzystwa. Wiele dzieł z przedwojennych zbiorów TZSP zaginęło w wyniku działań wojennych i do dziś pozostaje poszukiwanymi stratami wojennymi.
„Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1940, 1948). Zarys historyczny i katalog zbiorów” Romana Olkowskiego jest pierwszą publikacją prezentującą historię i zbiory warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych. Opracowanie, zawierające zarys historyczny i katalog zbiorów Towarzystwa, jest nieocenionym źródłem do badań nad polskimi stratami wojennymi, a zgromadzone w publikacji informacje — oparte na analizie źródeł oraz materiał fotograficzny — mogą przyczynić się do rozpoznania i odzyskania zaginionych dzieł ze zbioru TZSP.
Publikacja składa się z trzech tomów – pierwszy zawiera zarys historyczny Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, a dwa pozostałe – katalog zbiorów TZSP. W książce znajdziemy noty 941 obiektów, z których 1/3 jest nadal poszukiwana jako strata wojenna, oraz prawie 1 000 zdjęć, m.in. fotografie obiektów przy notach, w tym fotografie obiektów zaginionych, zdjęcia związane z historią i działalnością TZSP, np. fotografie ważnych dokumentów i wystaw, a także portrety osób, które zapisały się w historii Towarzystwa.
Wydawcą publikacji jest Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, które zajmuje się m.in. poszukiwaniem i odzyskiwaniem dóbr kultury utraconych w wyniku II wojny światowej, zabytków skradzionych i bezprawnie wywiezionych zagranicę oraz popularyzowaniem tematyki strat wojennych i restytucji.
Z Romanem Olkowskim, historykiem sztuki, byłym pracownikiem Muzeum Narodowego w Warszawie, autorem publikacji „Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1860-1940, 1948). Zarys historyczny i katalog zbiorów”, rozmawiała Halina Ostas.
Źródło: MKDNiS
