Neogotyk bez Boga?

To zaskakujące odkrycie polskiego historyka sztuki. Kościoły budowane w XIX wieku miały bardzo skomplikowaną symbolikę. Były miejsca poświęcone wyobrażeniom nieba, były też takie poświęcone demonom.

Powszechnie uważano, że neogotyk, sztuka sakralna XIX wieku pozbawiona była własnej teorii oraz głębszych znaczeń symbolicznych, sprowadzając się do sentymentalnego odtwarzania średniowiecznych wzorców.

Prof. Wojciech Bałus z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego doszedł do wniosku, że budowle, które przecież powstały nie tak dawno, miały własną, dziś zapomnianą symbolikę. W bibliotekach zaczął szukać trudno dostępnych, bo obecnie prawie nieczytanych, książek i czasopism architektonicznych z tamtego okresu.

- Spod kurzu stopniowo wyłaniać się zaczął inny od powszechnie uznanego obraz sztuki tamtych czasów - pisze we wstępie do swojej książki "Gotyk bez Boga? W kręgu znaczeń symbolicznych architektury sakralnej XIX wieku".

Warto przyjrzeć się dokładniej neogotyckim kościołom, których w Polsce jest całkiem sporo. Architekci XIX wieku powoływali się na średniowieczne teksty budując kościoły na planie krzyża. - Odchylenie prezbiterium od osi nawy głównej było naśladowaniem głowy Chrystusa, która pochyliła się po śmierci - opowiadał prof. Bałus w Dwójce.

Wnętrze aranżowano według złożonej symboliki stron świata. Prezbiterium skierowane było przeważnie na wschód i umieszczano tam obrazy i rzeźby poświęcone postaci Jezusa Chrystusa. Strona zachodnia budowli, związana z zachodem słońca, poświęcona była wyobrażeniom końca świata. Po północnej stronie kościołów neogotyckich umieszczano wyobrażenia demoniczne i piekielne, a strona południowa, do której przez większą część dnia dochodziło światło słoneczne, zawierała obrazy niebiańskie.

Audycja powstała we współpracy z Fundacją na Rzecz Nauki Polskiej.

usc