Czy powinniśmy jeszcze w ogóle budować? Jaką przyszłość projektują dla nas współcześni architekci? Jakie miejsce w projektowaniu powinno zajmować środowisko? Czy w trosce o własny komfort mamy prawo narażać przyszłość naszych dzieci? W końcu: komu służy architektura? To pytania, na które w swojej książce "Szara godzina. Czas na nową architekturę" próbuje odpowiedzieć Filip Springer. Autora zapytaliśmy o jej tytuł.
- W kulturze ludowej szarą godziną nazywano moment przejścia między dniem i nocą, w którym siadano i czekano, aż się zdecyduje. To był czas resetu i namysłu pomiędzy jedną zdefiniowaną porą dnia a kolejną - mówi gość Czwórki. - To stwierdzenie jest metaforyzowane na potrzeby tej książki. Otóż jesteśmy rzeczywiście w takim momencie, w którym musimy się zatrzymać, przysiąść i zastanowić się, co z tą architekturą dalej chcemy robić.
36:09 CZWORKA/Ferment kulturalny architektura 15.09..2024.mp3 Filip Springer o książce "Szara godzina. Czas na nową architekturę" (Ferment kulturalny/Czwórka)
Architektura i zmiany klimatyczne
Rozmówca Alicji Michalskiej zaznacza, że obecnie architektura interesuje go w kontekście zmian klimatycznych. - W Polsce brakuje mieszkań, na świecie buduje się ciągle nowe budynki. Tylko pytanie, komu one mają służyć? Bo jeżeli w pierwszej kolejności, a bardzo często tak jest, [chodzi o to] żeby pomnażać kapitał - to być może w sytuacji katastrofy klimatycznej nie jest to pierwszy powód, dla którego mielibyśmy podejmować taką ekologicznie kosztowną decyzję - tłumaczy Filip Springer. - Każdy budynek to są ogromne emisje, zniszczenie kawałka ziemi, cała masa różnego rodzaju interwencji w ekosystem, które są często nieodwracalne.
- Jeżeli interwencja i ślad ekologiczny, który budynek niesie, ma być uzasadniony zyskiem ekonomicznym tego czy innego funduszu inwestycyjnego, to ja zasadniczo się nie zgadzam na taki świat. Jeżeli jest uzasadniony jakąś potrzebą społeczną albo czyjąś potrzebą mieszkaniową, to warto rozważyć. Ale realną potrzebą, a nie na przykład tym, że opłaca się budować dzisiaj mieszkania, które stoją puste, bo zyskują na wartości - dodaje.
Architektura to nie tylko przestrzeń
Springer zwraca uwagę także na istotę i sposób projektowania budynków. Podkreśla, że architektura działa na nasze zmysły. - Cała masa różnych czynników wpływa na nasze samopoczucie. Musimy sobie uświadomić, że sposób zaprojektowania architektury decyduje o naszym byciu w przestrzeni. A to jest coś, co jest właściwie u podstawy naszego bytu (…). I to jest coś bardzo fundamentalnego, bo działa na nasze wszystkie zmysły. To jest w ogóle super poważny temat - tłumaczy gość audycji. - Juhani Pallasmaa pisał, że architektura to czasowniki, a nie rzeczowniki. I rzeczywiście tak jest, że my tę architekturę tworzymy nie po to, żeby było okno, drzwi i podłoga, tylko żebyśmy spali, jedli, uczyli się, pracowali. Robili masę czynności, które musimy wykonywać w życiu. I w tym sensie też architektura nabiera powagi.
- Przestawienie swojej percepcji architektury z rzeczowników, z tych elementów, z których ona się składa, na czasowniki pozwala nam dojrzeć zasadność jej powstawania. Tak jak zaczynamy widzieć, że to jest budynek, który wygląda, jakby dało się w nim pracować, ale wewnątrz nie da pracować - mówi rozmówca Alicji Michalskiej. - Albo widzimy budynek, który wygląda, jakby był mieszkalny, a w środku w zasadzie nie da się mieszkać, bo są na przykład ciasne mieszkania, słabo doświetlone, nieustawne i tak dalej. Wtedy dopiero zaczynamy rozumieć znaczenie architektury, ale do tego jest potrzebny czasownik, a nie rzeczownik.
Czytaj także:
W książce Filipa Springera wybrzmiewa ważna refleksja, że architektura to sposób na stwarzanie wspólnot sąsiedzkich i kontaktu z ludźmi. Autor jednocześnie przygląda się projektom architektów i urbanistów. Są wśród nich zarówno takie, które swoją krótkowzrocznością budzą zdumienie, jak i nowatorskie rozwiązania, które pozwalają wierzyć, że inna, bardziej przyjazna światu i środowisku architektura jest możliwa. Sprawdza również, czy nawet ostrożne, ale rozsądne wizje nowej architektury mają szansę przebić się w świecie, który cały czas goni za zyskiem i wzrostem.
***
Tytuł audycji: Ferment kulturalny
Prowadzący: Alicja Michalska
Gość: Filip Springer (fotoreporter, autor wielu książek poświęconych architekturze)
Data emisji: 15.09.2024
Godzina: 14.15
aw/wmkor
