Polscy wynalazcy. "Kłótnia z Einsteinem i prototyp peceta"

Młodzi polscy naukowcy pracują nad podbojem kosmosu, tworzą algorytmy pomagające w walce z koronawirusem, a nawet wytwarzają prąd z warzyw. Ich wyobraźnia nie zna granic, podobnie jak polskich wynalazców z poprzednich dekad. 

Polscy wynalazcy od lat znajdują się w ścisłej czołówce

Foto: shutterstock.com

Rewolucja Bryły

Architekt, inżynier i wizjoner - Stefan Bryła. W 1929 roku zaprojektował pierwszy na świecie stalowy most spawany, który jako zabytek do dziś góruje nad rzeką Słudwią w okolicach Łowicza. Z powodzeniem przekonał inżynierów z całego globu, że spawanie ma sens i może być przyszłością architektury. Sam zaprojektował budynek warszawskiego Prudentiala czy krakowskiej Biblioteki Jagiellońskiej. Ponadto - tuż przed pierwszą wojną światową - brał też udział w konstrukcji najwyższego wówczas wieżowca na świecie: 250-metrowego Woolworth Building w Nowym Jorku. - Bryła zrobił rewolucję, choć był taki okres, że był bardziej znany za granicą niż w Polsce - mówi Jerzy Lemański z Narodowego Muzeum Techniki. - Inżynier i architekt uznał, że pewne elementy żelbetonowe można spawać, a nie tylko nitować, jak to robiono wcześniej. Jego pierwsza konstrukcja, czyli most nad Słudwią, była ewenementem na skalę światową, który ściągał do Łowicza architektów i projektantów z całej Europy. Most Bryły był oszczędniejszy (przy jego budowie wykorzystano ok. 20 proc. mniej materiałów), dużo lżejszy i bardzo trwały. Służył mieszkańcom do 1977 roku. Jak podkreśla rozmówca Jędrzeja Rosiewicza, Stefan Bryła był nie tylko odważnym konstruktorem, ale i odważnym człowiekiem. Należał do podziemia, w którym prowadził wywiad gospodarczy i planował powojenną przyszłość Polski w tym zakresie. Uczestniczył w tajnym kształceniu politechnicznym, za co został rozstrzelany w roku 1943. 

Posłuchaj

05:57 CZWÓRKA Stacja Nauka - bryla 11.11.2022.mp3 Bryły architekta Stefana Bryły (Stacja Nauka/Czwórka)

Fotografia portretowa Stefana Bryły na tle budowy mostu żelaznego na Słudwi, pod Łowiczem

Mościcki kłóci się z Einsteinem 

Ignacy Mościcki był nie tylko prezydentem. Mało kto wie, że był on również światowej klasy naukowcem. Na swoim koncie miał aż 40 patentów. Wśród nich - przełomowe dokonania w zakresie sztucznego otrzymywania związków azotowych. Na początku XX wieku na świecie kończyły się ich naturalne zasoby, Mościcki wymyślił specjalne kondensatory, które doprowadziły go do stworzenia fabryki kwasu azotowego - wówczas wyjątkowej i jednej z najnowocześniejszych na całym globie. - Patent Mościckiego oceniał wtedy młody pracownik Urzędu Patentowego w Szwajcarii Albert Einstein, który uznał, że ten pomysł "nie pójdzie". Dużo starszy Mościcki kłócił się zawzięcie z późniejszym twórcą teorii względności, aż w końcu angielski fizyk i chemik sir William Crookes przyznał naszemu prezydentowi rację - opowiada Michał Młotek, adiunkt w Katedrze Technologii Chemicznej Politechniki Wrocławskiej. - Jeden z wynalazków Mościckiego wykorzystano także przy budowie wieży Eiffla w Paryżu. Był to kondensator szklany, dzięki któremu po raz pierwszy na świecie nawiązano łączność bezprzewodową na dużą odległość ze statkiem na Morzu Śródziemnym - dodaje gość audycji. 

Prezydent RP Ignacy Mościcki (wysiada z auta) oraz zaproszeni goście. Widoczny także m.in. kierowca prezydenta Jan Pasiński w samochodzie marki Packard

Posłuchaj

05:50 CZWÓRKA Stacja Nauka - ignacy 11.11.2022.mp3 Ignacy Mościcki - wszystkie patenty prezydenta (Stacja Nauka/Czwórka)

Wynalazca z Nowej Huty, czyli "polski Bill Gates"

Jacek Karpiński - pionier współczesnej informatyki i twórca pierwszego minikomputera. To on jako pierwszy stworzył urządzenie, które swoimi gabarytami przypominało już nie ogromne szafy, ale bardziej typowego peceta. W latach 70. skonstruował samouczącą się maszynę poznającą świat za pomocą wbudowanej kamery. Niestety, pracy nie ułatwiał mu panujący wtedy w Polsce ustrój. O dokonaniach Jacka Karpińskiego reporter Czwórki Szymon Majchrzak rozmawiał z prof. Bartoszem Walterem z Wydziału Informatyki i Telekomunikacji Politechniki Poznańskiej.

Posłuchaj

04:03 CZWÓRKA Stacja Nauka - polski gates 11.11.2022.mp3 Historia "polskiego Billa Gatesa" (Stacja Nauka/Czwórka)

***

Tytuł audycji: Stacja Nauka

Prowadzi: Maciej Wójcik

Data emisji: 11.11.2022

Godzina emisji: 12.05

kul/kor