Pierwsi rolnicy przyszli do Europy z południa

Mamy kolejne dowody, że rolnictwo pojawiło się w Europie wraz z falą migracji, idącej od południa ku północy kontynentu. Takiego scenariusza dowodzą badania genetyczne szczątków ludzi z epoki kamienia - czytamy w "Science".

Zdjęcie ilustracyjne

Foto: fot. SXC

Rolnictwo zalało Europę od południa

Rolnictwo pojawiło się w Europie wraz z falą migracji, idącej od południa ku północy kontynentu. Takiego scenariusza dowodzą badania genetyczne szczątków ludzi z epoki kamienia - czytamy w "Science".  

Przejście od trybu życia zbieracko-myśliwskiego do rolniczego było jednym z najważniejszych kroków rozwojowych w naszej historii. Naukowcy starają się coraz lepiej zrozumieć przyczyny, skutki i przebieg tego procesu. Obecnie, dzięki analizom DNA sprzed pięciu tysięcy lat (pochodzącego ze szczątków ludzi z epoki kamienia) określili, jak rolnictwo rozprzestrzeniało się po dawnej Europie.

Praktyka uprawy roli witała w różne rejony Europy wraz z migrantami, przemierzającymi nasz kontynent od południa ku północy - twierdzi Pontus Skoglund ze szwedzkiego Uniwersytetu Uppsali i jego współpracownicy ze Szwecji i Danii. Na nowe tereny pierwsi europejscy rolnicy przynosili nie tylko umiejętności. Nowe badania genetyczne wykazały, że pierwsi rolnicy naszego kontynentu mieszali swoje geny z genami grup myśliwsko-zbierackich, jakie spotykali w czasie migracji. Te ich dawne relacje ukształtowały współczesne genomy Europejczyków.

Naukowcy ustalili to wszystko po analizach DNA pochodzącego od czterech dawnych mieszkańców Europy, reprezentujących dwie różne kultury, zbieracko-myśliwską oraz rolniczą. Obie te kultury występowały jednocześnie, a ich przedstawiciele, których szczątki zbadano, żyli niespełna 400 km od siebie.

Naukowcy analizowali DNA pochodzące ze szczątków trzech ludzi z grupy zbieracko-myśliwskiej (ze szwedzkiej wyspy Gotlandia) i ze szczątków jednego rolnika (wydobytych w rejonie szwedzkiej miejscowości Gokhem). Przynależność do innych kultur zidentyfikowano m.in. na podstawie cech pochówków.

Badacze porównali też DNA ze szkieletów i DNA populacji współczesnych Europejczyków. Stwierdzili, że grupy zbieracko-myśliwskie dość wyraźnie różniły się genetycznie od współczesnych Europejczyków. Stosunkowo blisko im do Finów czy mieszkańców Orkadów (archipelagu na północ od wybrzeży Szkocji, na granicy Morza Północnego i otwartego Atlantyku) i innych populacji ze skrajnej północy Europy. "Pozwala to sądzić, że pradawni zbieracze i myśliwi byli faktycznie ostatnią wielką częścią mezolitycznej meta-populacji, która zaludniła duże części Europy, zanim nastali tam pierwsi rolnicy" - zauważa Anders Goetherstroem z Uniwersytetu Uppsali.

Z kolei DNA prehistorycznego rolnika dość dobrze pasowało do DNA dzisiejszych populacji śródziemnomorskich. "To również ma sens, ponieważ to właśnie stamtąd rolnictwo zaczęło się rozprzestrzeniać na północ i wschód" - dodał Goetherstroem.

Nowe ustalenia wiele wnoszą do wiedzy nt. historii ekspansji rolnictwa na naszym kontynencie. Większość ekspertów zgodnie dopatruje się początków rolniczego trybu życia na Bliskim Wschodzie, około 11 tys. lat temu. Do Europy zjawisko to dotarło dopiero ok. 5 tysięcy lat później. Teraz prawdopodobne wydaje się, że pierwsi, nieustraszeni europejscy rolnicy przemierzali kontynent z południa ku północy, osiedlając się w rejonach północnych i mieszając się z zastanymi tam populacjami zbieraczy i myśliwych. Prehistoryczna migracja, która przyniosła ze sobą zjawisko rolnictwa, odcisnęła się w genomach większości współczesnych Europejczyków.

Podobieństwo DNA współczesnych populacji z północy i z południa Europy świadczy o tym, że rolnictwo rozpowszechniało się w Europie wraz z ludzką migracją, a nie niezależnie, jako proces związany z ludzką kulturą - podkreśla Skoglund.

Przejście od trybu życia zbieracko-myśliwskiego do rolniczego było jednym z najważniejszych kroków rozwojowych w naszej historii. Naukowcy starają się coraz lepiej zrozumieć przyczyny, skutki i przebieg tego procesu. Obecnie, dzięki analizom DNA sprzed pięciu tysięcy lat (pochodzącego ze szczątków ludzi z epoki kamienia) określili, jak rolnictwo rozprzestrzeniało się po dawnej Europie.

- Praktyka uprawy roli witała w różne rejony Europy wraz z migrantami, przemierzającymi nasz kontynent od południa ku północy - twierdzi Pontus Skoglund ze szwedzkiego Uniwersytetu Uppsali i jego współpracownicy ze Szwecji i Danii. Na nowe tereny pierwsi europejscy rolnicy przynosili nie tylko umiejętności. Nowe badania genetyczne wykazały, że pierwsi rolnicy naszego kontynentu mieszali swoje geny z genami grup myśliwsko-zbierackich, jakie spotykali w czasie migracji. Te ich dawne relacje ukształtowały współczesne genomy Europejczyków.

Naukowcy ustalili to wszystko po analizach DNA pochodzącego od czterech dawnych mieszkańców Europy, reprezentujących dwie różne kultury, zbieracko-myśliwską oraz rolniczą. Obie te kultury występowały jednocześnie, a ich przedstawiciele, których szczątki zbadano, żyli niespełna 400 km od siebie.

Naukowcy analizowali DNA pochodzące ze szczątków trzech ludzi z grupy zbieracko-myśliwskiej (ze szwedzkiej wyspy Gotlandia) i ze szczątków jednego rolnika (wydobytych w rejonie szwedzkiej miejscowości Gokhem). Przynależność do innych kultur zidentyfikowano m.in. na podstawie cech pochówków.

Badacze porównali też DNA ze szkieletów i DNA populacji współczesnych Europejczyków. Stwierdzili, że grupy zbieracko-myśliwskie dość wyraźnie różniły się genetycznie od współczesnych Europejczyków. Stosunkowo blisko im do Finów czy mieszkańców Orkadów (archipelagu na północ od wybrzeży Szkocji, na granicy Morza Północnego i otwartego Atlantyku) i innych populacji ze skrajnej północy Europy. "Pozwala to sądzić, że pradawni zbieracze i myśliwi byli faktycznie ostatnią wielką częścią mezolitycznej meta-populacji, która zaludniła duże części Europy, zanim nastali tam pierwsi rolnicy" - zauważa Anders Goetherstroem z Uniwersytetu Uppsali.

Z kolei DNA prehistorycznego rolnika dość dobrze pasowało do DNA dzisiejszych populacji śródziemnomorskich. "To również ma sens, ponieważ to właśnie stamtąd rolnictwo zaczęło się rozprzestrzeniać na północ i wschód" - dodał Goetherstroem.

Nowe ustalenia wiele wnoszą do wiedzy nt. historii ekspansji rolnictwa na naszym kontynencie. Większość ekspertów zgodnie dopatruje się początków rolniczego trybu życia na Bliskim Wschodzie, około 11 tys. lat temu. Do Europy zjawisko to dotarło dopiero ok. 5 tysięcy lat później. Teraz prawdopodobne wydaje się, że pierwsi, nieustraszeni europejscy rolnicy przemierzali kontynent z południa ku północy, osiedlając się w rejonach północnych i mieszając się z zastanymi tam populacjami zbieraczy i myśliwych. Prehistoryczna migracja, która przyniosła ze sobą zjawisko rolnictwa, odcisnęła się w genomach większości współczesnych Europejczyków.

Podobieństwo DNA współczesnych populacji z północy i z południa Europy świadczy o tym, że rolnictwo rozpowszechniało się w Europie wraz z ludzką migracją, a nie niezależnie, jako proces związany z ludzką kulturą - podkreśla Skoglund.

(ew/pap)