Historia

Kolebka państwa Piastów. Naukowcy ustalili datę budowy palatium na Ostrowie Lednickim

Ostatnia aktualizacja: 05.02.2021 05:40
Budowlę pałacowo-sakralną na Ostrowie Lednickim (woj. wielkopolskie) zaczęto wznosić w latach 936-985. Datę dotyczącą jednej z prawdopodobnych siedzib Mieszka I uzyskano w trakcie nowych analiz fizykochemicznych.
Prezentacja odrestaurowanych pozostałości jednego z basenów chrzcielnych z kaplicy pałacowej na Ostrowie Lednickim,  na terenie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach.
Prezentacja odrestaurowanych pozostałości jednego z basenów chrzcielnych z kaplicy pałacowej na Ostrowie Lednickim, na terenie Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy w Dziekanowicach. Foto: PAP/Paweł Jaskółka

Tak dokładnych informacji na temat wieku nie uzyskano dotychczas dla żadnej z podobnie starych budowli z terenu Polski.

Mieszko I 1200.jpg
Mieszko I – wprowadził Polskę do Europy

Naukowcy są zgodni, że pierwsi Piastowie nie mieli stolicy; przemieszczali się między głównymi grodami kraju, gdzie znajdowały się tzw. palatia, czyli budowle rezydencjonalno-sakralne. Dla Mieszka I najważniejszymi siedzibami były zapewne Poznań, Gniezno i właśnie Ostrów Lednicki. 

Od dawna wiadomo, że palatium na Ostrowie Lednickim składało się z dwóch części - kaplicy i rezydencji. Budowla powstała z głazów narzutowych. Wzniesiono z nich mury i fundamenty, które połączono zaprawą gipsową i wapienną. Kaplica ma kształt krzyża greckiego, a w jej ramionach są niewielkie absydy. W północnym i południowym ramieniu kaplicy znajdują się zagłębienia interpretowane przez część badaczy jako pozostałości basenów chrzcielnych. Od zachodu przylega do niej część rezydencjonalna zbudowana na planie prostokąta o wymiarach 14 na 31 m.

Nowe metody datowania

Już wcześniej wiadomo było również, że palatium na Ostrowie Lednickim powstało w początkach istnienia państwa Piastów. Dotychczasowe wnioski na temat jego wieku oparte były jednak głównie o analizy architektoniczne.

Teraz naukowcy przeanalizowali liczne, pobrane z murów średniowiecznej budowli drobinki węgla z zapraw, a także znalezione tuż przy pałacu fragmenty kości i ziarna zbóż. Wykorzystali do tego metodę radioaktywnego izotopu węgla (C14 AMS). Jak zastrzegają, samo wykonanie datowania tą metodą nie jest wystarczające i bywa niedokładne. Dlatego zastosowali jednocześnie metodę, która pozwala doprecyzować wiek budynku: modelowanie, wykonane w oparciu o statystykę bayesowską (nazwa pochodzi od XVIII–wiecznego matematyka Thomasa Bayesa). Do tego modelu wprowadzono uzyskane daty C14.

Dzięki zastosowaniu nowoczesnej statystyki w przypadku badania palatium z Ostrowa Lednickiego udało się ustalić, że jego budowę rozpoczęto w latach 936-985 (z prawdopodobieństwem blisko 70 proc.). Analizy wykonał prof. Tomasz Goslar z Poznańskiego Laboratorium Radiowęglowego.

- Wszystko wskazuje na to, że budowę palatium rozpoczęto tuż po wzniesieniu mostów wiodących na wyspę - wskazuje w rozmowie z PAP koordynatorka nowego projektu badawczego, Danuta Banaszak z Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy. W czasie wcześniejszych analiz dendrochronologicznych (metoda datowania na podstawie analizy przyrostu słojów w przekroju  drewna stosowanego do budowy) naukowcy ustalili datę ścięcia drzew, z których go wykonano - było to w latach 963-964. Oznacza to, że palatium wzniesiono w czasie rządów Mieszka I. Władca ten panował w latach 960-992.

Ważny ośrodek władzy i kultu

Jak dodaje Banaszak, z terenu Polski znanych jest co prawda kilka innych pozostałości po podobnych budowlach rezydencjonalnych (m.in. z Giecza, Poznania czy Przemyśla), jednak żadna nie zachowała się tak dobrze. Określenie ich wieku w tak precyzyjny sposób nie jest możliwe, gdyż nie udało się pobrać tak licznych próbek do analiz fizykochemicznych.

- Nasze najnowsze badania pozwalają określić lednickie palatium jako jedną z najstarszych budowli tego typu w Polsce, i to z bardzo dużym prawdopodobieństwem - podkreśla Banaszak.

W trakcie najnowszych badań naukowcy odkryli też sześć niewielkich szkiełek. Znaleźli je przy zewnętrznych ścianach kaplicy pałacowej oraz w jej wnętrzu.

- Być może są to pozostałości po przeszklonych oknach kaplicy - uważa Banaszak.

Dane dotyczące otworów okiennych i ich wykończenia w przypadku pozostałych budowli tego typu w Polsce nie są znane ze względu na ich fragmentaryczny stan zachowania.

Banaszak zwraca również uwagę na kolejne ciekawe znalezisko: fragment tynku z częściowo zachowanym malunkiem. Odkryto go kilka lat temu przy północnej ścianie pałacowej kaplicy w warstwie, której wiek szacowany jest na drugą połowę XI/XII w. Teraz eksperci dokładnie się mu przyjrzeli.

- Najprawdopodobniej jest to fragment tynku z wnętrza kaplicy. Widoczna jest na niej półkolista linia, być może jest to fragment aureoli – sugeruje Banaszak.

Dzięki analizom z wykorzystaniem m.in. skanera fluorescencji rentgenowskiej udało się ustalić, że ciemny pigment na tynku mógł być wykonany z czerni kostnej, czyli powstać przez wyprażanie kości lub czerni otrzymanej na bazie roślin. W skład pigmentu wchodzi też żelazo i miedź. Zdaniem ekspertów zaangażowanych w projekt, być może w ten sposób chciano nadać barwnikowi metaliczny połysk lub zielony odcień.

Najnowsze badania przeprowadzano w ramach grantu "Ostrów Lednicki – palatium Mieszka I i Bolesława Chrobrego. Chronologia i kontekst", otrzymanego od Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

PAP/bm

Czytaj także

Bitwa pod Cedynią. Upokorzona duma teutońska

Ostatnia aktualizacja: 24.06.2023 05:35
W 972 roku wojska margrabiego Hodona bez porozumienia z cesarzem przeprawiły się na ziemie Mieszka I. Szacuje się, że przeciwko polskiemu władcy ruszyło do 3000 pieszych i ponad 1000 konnych rycerzy.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Jaćwingowie: potęga czasów średniowiecza

Ostatnia aktualizacja: 13.01.2016 14:10
- Byli to głównie konni wojownicy, którzy specjalizowali się w nagłych wypadach na tereny sąsiedzkie w celach rabunkowych - mówi o Jaćwingach dr Wojciech Brzeziński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Oman. Grobowce sprzed 5 tys. lat

Ostatnia aktualizacja: 07.06.2016 13:00
Polacy będą prowadzić badania archeologiczne w arabskim Omanie. - Do tej pory archeolodzy badali przede wszystkim wybrzeża i szlaki żeglugowe do Indii. My będziemy wewnątrz kraju - mówi prof. Piotr Bieliński.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Średniowieczny skarb w szczerym polu

Ostatnia aktualizacja: 21.12.2020 10:00
Garnek wypełniony monetami i srebrną biżuterią odkryto na terenie Słuszkowa w Wielkopolsce. Archeolodzy prowadzący badania stwierdzili, że przedmioty pochodzą z przełomu XI i XII w. Miały taką wartość, że można było za nie kupić całą wieś.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Archeolodzy twierdzą, że odnaleźli miejsce, w którym Salome poprosiła o głowę Jana Chrzciciela

Ostatnia aktualizacja: 08.01.2021 05:40
Zdaniem węgierskiego uczonego dr Gyozo Vörösa, nisza tronowa w ruinach siedziby Heroda Antypasa jest miejscem słynnego tańca pasierbicy władcy. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Skarb z epoki Jagiellonów odnaleziony na Węgrzech

Ostatnia aktualizacja: 16.01.2021 22:17
Ponad 7000 srebrnych i cztery złote monety odnaleźli archeolodzy we wsi Újlengyel, ok. 50 km od Budapesztu. Znalezisko datowane jest na lata 20. XVI wieku, czyli na czasy panowania Ludwika II Jagiellończyka.
rozwiń zwiń