Michał Grażyński - administrator Śląska

12 maja 1890 urodził się Michał Grażyński, wieloletni wojewoda śląski, harcerz, żołnierz i świetny administrator.

Michał Grażyński (1939)

Foto: Wikimedia Commons/dp

Nie był Ślązakiem, urodził się w Małopolsce. Przyszedł na świat w rodzinie pochodzenia chłopskiego. Jego ojciec Michał Kurzydło był nauczycielem i społecznikiem, działaczem Ruchu Ludowego. Nazwisko Grażyński zmienił, gdy syn miał 6 lat. Przyszły wojewoda śląski studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

W 1914 roku został powołany do wojska austriackiego. Rok później, ciężko ranny musiał rehabilitować się w Krakowie. Tu związał się z Polską Organizacją Wojskową i poznał Józefa Piłsudskiego. Współpraca mężczyzn będzie trwała wiele lat.

Ze sprawą śląską po raz pierwszy formalnie zetknął się jako zastępca szefa  Komitetu Plebiscytowego. W 1920 roku trafił do Bytomia. Tam wziął udział w II powstaniu śląskim. W sierpniu 1920 roku objął stanowisko szefa referatu organizacyjnego i zastępcy szefa sztabu w konspiracyjnej centrali. Znalazł się w grupie przygotowującej III powstanie śląskie. Jako zwolennik czynu zbrojnego, opowiadał się za podejmowaniem akcji odstraszających, skierowanych przeciwko niemieckim emigrantom przybywającym przed plebiscytem na teren Śląska.

Posłuchaj wspomnień Michała Grażyńskiego z wybuchu III powstania śląskiego - materiał archiwalny RWE.

Konflikt z Korfantym

Podczas III powstania  śląskiego Grażyński poróżnił się z Wojciechem Korfantym. Choć obaj kochali Śląsk, to mieli jego zupełnie inną wizję: pierwszy chciał regionu silnie związanego z Polską, drugi był orędownikiem autonomii i Statutu Organicznego, Grażyński chciał ograniczyć jak tylko się da żywioł niemiecki, Korfanty uważał Niemców za część kulturowego krajobrazu Śląska. Konflikt trwał długie lata i w pewnym sensie nie zakończył się nawet po śmierci Wojciecha Korfantego 17 sierpnia 1939. Grażyński nie wziął udziału w pogrzebie śląskiego męża stanu.

Wojewoda pomajowy

Był już wówczas wojewodą. Urząd objął jako stronnik Piłsudskiego w konsekwencji zamachu majowego. Choć zmodernizował Śląsk i rozwinął go gospodarczo (był zwolennikiem reform ministra Eugeniusza Kwiatkowskiego), a także położył podwaliny pod rozwój szkolnictwa wyższego w regionie, to do dziś pozostaje postacią kontrowersyjną dla mieszkańców tej części kraju. A to z powodu jego dążenia do ograniczenia autonomii Śląska i stylu rządzenia księcia udzielnego: dziesięciolecie piastowania przez Grażyńskiego funkcji było celebrowane jak święto państwowe, jego nazwiskiem nazywano ulice i place śląskich miejscowości.

Na emigracji

2 września 1939 został powołany na stanowisko ministra propagandy, wraz z resztą gabinetu wyjechał z kraju 17 września. Jako wierny stronnik sanacji nie miał szans dostać się do emigracyjnych władz. Walczył na froncie zachodnim, gdzie dosłużył się rangi podpułkownika. Po wojnie mieszkał w Wielkiej Brytanii. W latach 1946–1960 był przewodniczącym Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju. Zmarł tragicznie w Londynie 10 grudnia 1965 potrącony przez samochód.

bm