Miguel de Cervantes y Saavedra był autorem przede wszystkim powieści "Przemyślny szlachcic don Kichot z Manczy" (1605) uważanej za najważniejszą w historii literatury nowożytnej, ponieważ była to pierwsza nowoczesna powieść, która stała się wzorem dla wielu późniejszych, w tym dla klasycznej powieści XIX-wiecznej.
Obłęd inkwizycji
Choć nazwisko Cervantesa jest wszystkim dobrze znane, to jego pozostała twórczość (poza "Don Kichotem") już nie, a pisał też inne utwory i próbował się z literatury utrzymywać. Było to jednak dość trudne i pisarz początkowo był szambelanem, a potem żołnierzem (brał udział w bitwie w zatoce Lepanto w 1571 roku), a nawet niewolnikiem beja Algieru (rodzina musiała go wykupić).
Pisał, że uwielbia czytać, że czyta "nawet podarte papiery znalezione na ulicy" - jak mówił hiszpański znawca twórczości Cervantesa, Emilio Pasqual w audycji Anny Stempniak w Polskim Radiu. - Musimy pamiętać o negatywnym stosunku do lektury, jaki istniał w tamtym czasie - dodawał.
21:13 c - jak cervantes.mp3 C jak Cervantes. Audycja Anny Stempniak z cyklu "Alfabet kultury". (PR, 28.10.2014)
W dobie inkwizycji do umiejętności czytania nie przyznawano się, wiązała się ona ze strachem spalenia na stosie i zejścia na złą drogę. Tymczasem najsłynniejszy bohater Cervantesa dużo czyta i popada przez to w obłęd.
Rozpacz żołnierza
Po powrocie z Algieru 38-letni Cervantes napisał swoje pierwsze utwory: powieść "Galatea" (1585; romans pasterski) oraz dramaty, które udało mu się wydać - wbrew ówczesnemu zwyczajowi - jeszcze przed wystawieniem na scenie, co nie świadczy najlepiej o ich poziomie. Dziś także nie są najlepiej oceniane.
Ponieważ pisanie doprowadziło go do nędzy, znalazł pracę jako komisarz prowiantowy hiszpańskiej floty (Wielkiej Armady) a następnie poborca podatkowy. Ta druga praca, choć nielubiana i niewdzięczna, dała pisarzowi okazję do objechania wielu hiszpańskich miast i wsi, co znajduje odzwierciedlenie w podróżach don Kichota, ale i sprowadziła na Cervantesa karę więzienia za nadużycia i defraudacje.
- On napisał "Don Kichota" w momencie rozpaczy, zmęczenia, kiedy nie miał nic do stracenia, i napisał to w taki sposób, jak nie pisał wierszy ani teatru, to znaczy w kompletnej wolności - opowiadał Emilio Pasqual w Polskim Radiu. - Cervantes był niesamowicie konserwatywny w podejściu do literatury. Skorzystał z wolności w nowym gatunku, w którym nie było klasycznych reguł, które go określały - tłumaczył.
W ten sposób narodziła się nowożytna powieść.
Sukces bez pieniędzy
"Przemyślny szlachcic don Kichot z Manczy" to prześmiewcza historia człowieka, który uwierzył w rzeczywistość literacką opisywaną w jego ulubionych romansach rycerskich. Sam więc został rycerzem (mianował go karczmarz) i wyruszył w podróż, by bronić słabszych i walczyć z wyimaginowanymi smokami oraz innymi tworami wyobraźni. Książka był tak popularna, że zanim Cervantes wydał drugą część przygód błędnego rycerza, doczekała się apokryficznej kontynuacji napisanej przez Avellanedę.
- Pomiędzy pierwszą a drugą częścią pojawia się tzw. "Fałszywy Don Kichot" niejakiego Avellanedy, który prowadzi don Kichota do Saragossy - opowiadał Emilio Pasqual w Polskim Radiu. - I wtedy prawdziwy don Kichot dowiaduje się o fałszywym don Kichocie i tu dzieje się rzecz genialna - Cervantes kradnie postać Avellanedy, przyprowadza ją do swojego prawdziwego don Kichota i każe poświadczyć mu przed notariuszem, że to on jest prawdziwym don Kichotem, a nie ten drugi, Avellanedy - tłumaczył Pasqual.
Ta historia najlepiej prezentuje poczucie humoru wielkiego pisarza, którego jest pełno w powieści. Choć dawniej czytano ją jedynie przez ten pryzmat, to znaczy jako utwór satyryczny, to dziś ta interpretacja uległa znacznej zmianie - dostrzega się w don Kichocie tragizm, smutek, a jego obłęd nabiera głębszego znaczenia.
Po sukcesie
Po "Don Kichocie" Cervantes zyskał znaczną sławę, ale nie majątek. Nadal żył w biedzie, ponieważ po napisaniu swojego głównego dzieła odsprzedał prawa do wydania i nie mógł czerpać zysków ze znacznego nakładu. Wciąż jednak pisał i wydał jeszcze "Nowele przykładne" (1613), poemat "Podróż na Parnas" (1614), intermedia, czyli krótkie, humorystyczne sztuki teatralne, oraz powieść "Niezwyczajne przygody Persilesa i Sigismundy" (wydane pośmiertnie w 1617).
Cervantes zmarł 22 kwietnia, ale w całej Hiszpanii hucznie obchodzi się rocznicę jego śmierci dzień później, 23 kwietnia, w dniu pogrzebu. To także dzień śmierci starszego o pokolenie Williama Szekspira.
az
