Aneksja Kłajpedy do III Rzeszy

Hitler, wykorzystując miejscową ludność niemiecką i słabość europejskich mocarstw, przyłączył 23 marca 1939 roku położoną w strategicznym miejscu nad Bałtyku Kłajpedę do III Rzeszy. Dla Litwy była to dotkliwa strata.

Adolf Hitler w drodze do ratusza w dniu zajęcia Kłajpedy przez III Rzeszę 23 marca 1939 roku.

Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

W wyniku przyłączenia w 1923 roku tzw. Kraju Kłajpedy do Litwy, który wcześniej znajdował się pod kontrolą Ligi Narodów, zamieszkujący ten region Niemcy (stanowiący w przeciwieństwie do Litwinów większość jego mieszkańców), nigdy nie pogodzili się z tą stratą.

W jaki sposób Kraj Kłajpedy po I wojnie światowej został przyłączony do Litwy? Posłuchaj audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Niemcy".

Proniemieckie nastroje

Wraz z dojściem Hitlera w 1933 roku do władzy wielu niemieckich mieszkańców Memellandu (jak po niemiecku brzmiała nazwa tego regionu), zaczęło popierać politykę Führera, licząc na to, że ten obszar stanie się częścią III Rzeszy.

Stosunki pomiędzy Niemcami a Litwinami ulegały stopniowemu pogorszeniu. Pretekstem do zademonstrowania poglądów były wybory do sejmiku z grudnia 1938 roku, w którym przytłaczającą liczbą głosów wygrali Niemcy. Przy wsparciu konsula i Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Niemcy zaczęli już otwarcie żądać przyłączenia do III Rzeszy. W dodatku u progu 1939 roku niemieckie formacje paramilitarne w Kłajpedzie liczyły już kilkadziesiąt tysięcy członków.

Jak wyglądał polityczny status Kłajpedy w dwudziestoleciu międzywojennym? Dowiedz się tego z audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Litwa".

Narastający niepokój

Rząd litewski w pełni zdawał sobie sprawę z zagrożenia. Kłajpeda wytwarzała większość produkcji przemysłowej, a przez port wychodziło 80 proc. krajowego eksportu. W dodatku miasto znajdowało się w strategicznym miejscu. Zajęcie go przez Niemcy, pozwalało im na kontrolowanie wybrzeża Bałtyku.

- Wymowa Anschlussu Austrii i tchórzliwa zgoda na niego wielkich mocarstw, pozbawiała rząd litewski wszelkich złudzeń- skomentował dr Janusz Osica w audycji "Dźwiękowy przewodnik po historii najnowszej - Niemcy".

Układ

20 marca 1939 roku w Berlinie, minister spraw zagranicznych Litwy Juozas Urbšys spotkał się z ministrem spraw zagranicznych III Rzeszy Joachimem von Ribbentropem. Niemiecki minister rzucił wtedy aluzję, że jeśli Litwa nie zgodzi się na aneksję Kłajpedy, sama może stać się kolejnym zaanektowanym przez Rzeszę krajem.

Urbšys natychmiast skontaktował się z Kownem. Rząd Litwy widząc, że nie może liczyć na wsparcie europejskich mocarstw, przystał na niemieckie warunki. W nocy z 22 na 23 marca 1939 roku w Berlinie został podpisany układ o włączeniu Kłajpedy do III Rzeszy.

Zajęcie Kłajpedy

Jeszcze tej samej nocy do Kłajpedy dotarły pierwsze oddziały policji i SS z terenów Prus Wschodnich. Rano 23 marca do kłajpedzkiego portu wpłynęła fregata kilkudziesięciu okrętów Kriegsmarine. Na jednym z nowoczesnych pancerników wpłynął sam Adolf Hitler. Führer po zejściu na ląd dokonał przeglądu wojsk, wygłosił przemówienie do tłumnie zebranych Niemców z balkonu miejscowego ratusza oraz podpisał akt inkorporacyjny. Jego ratyfikacja przez sejm litewski nastąpiła 30 marca.

- Ten układ kończył burzliwe dzieje Kłajpedy w okresie międzywojennym. Hitler zajęcie miasta wykorzystał do zademonstrowania siły Rzeszy – powiedział dr Janusz Osica.

Utrata Kłajpedy była bolesnym ciosem dla Litwy. W Europie, która wciąż nie mogła otrząsnąć się po Anschlussie Austrii, ten fakt przeszedł niemal bez echa. Wydarzeniem najbardziej zainteresowała się Polska, w której coraz częściej zaczęto wskazywać na to, że Wolne Miasto Gdańsk może stać się kolejnym celem polityki Hitlera.

seb