Edmund Niziurski: "Staram się patrzeć na świat oczami dziecka"

- Wszystkie moje pomysły są wzięte albo z moich przeżyć szkolnych, albo z tego, co chciałem przeżyć - opowiadał Edmund Niziurski w Polskim Radiu w 1966 roku. Dziś mija 11. rocznica śmierci tego pisarza, który najbardziej zasłynął z literatury przeznaczonej dla młodzieży i dzieci, ale to tylko fragment jego bogatej twórczości. 

Prozaik, scenarzysta, dramaturg Edmund Niziurski podpisuje swoje książki. Warszawa, październik 1975.

Foto: PAP/Andrzej Rybczyński

Posłuchaj

17:43 edmund niziurski___8816_tr_2-2_101448133c874147[00].mp3 Edmund Niziurski mówi o swojej twórczości w audycji "Z warsztatu pisarza". (PR, 20.05.1961)

Niewiarygodne przygody Edmunda Niziurskiego

Przyszedł na świat 10 lipca 1925 roku w Kielcach, w których spędził swoje młodzieńcze lata, przerwane wybuchem II wojny światowej.

Po wybuchu wojny chwilowo znalazł się na Węgrzech, dokąd został ewakuowany razem z rodziną. Do rodzinnych Kielc powrócił już w 1940 roku. W czasie okupacji równolegle pracował w hucie i majątku rolnym oraz kontynuował edukację na tajnych kompletach, w ramach których zdał maturę, a następnie rozpoczął studia prawnicze. Był człowiekiem starannie wykształconym – po wojnie ukończył prawo, studiował również dziennikarstwo i socjologię.

Jego wszechstronne wykształcenie znalazło odbicie w rozwoju powojennej ścieżki zawodowej. Pisał do czasopism społeczno-literackich, takich jak "Płomyk", "Świat Młodych" oraz "Wieś". Do jego różnorodnych zajęć należało także pisanie scenariuszy filmowych. Był współpracownikiem Polskiego Radia, dla którego przygotowywał słuchowiska. W 2008 roku został odznaczony Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis". Zmarł w Warszawie 9 października 2013 roku i został pochowany na Starych Powązkach.

Posłuchaj

03:22 Niziurski o swojej twórczości Parnasik dzień dziecka 1966.mp3 Edmund Niziurski opowiada o pomysłach na książki w audycji z cyklu "Parnasik" z okazji Dnia Dziecka. (PR, 1966)

Pisarz o wielu twarzach

Edmund Niziurski zadebiutował jeszcze w czasie okupacji niemieckiej, publikując wiersz w "Biuletynie Informacyjnym" Armii Krajowej. Jego kariera literacka nabrała tempa w latach 50., kiedy wydał m.in. "Księgę urwisów" i "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa". Ostatnia jego publikacja ukazała się w 2001 roku, a jego największym dziełem jest "Sposób na Alcybiadesa", bardzo pozytywnie odebrany zarówno przez czytelników, jak i krytyków.

Niziurski był wszechstronnym pisarzem i nie ograniczał się jedynie do literatury młodzieżowej. Pisał także książki dla dorosłych, których akcję często umieszczał na dobrze mu znanej wsi kieleckiej.

Jak sam mówił o własnej twórczości w okolicznościowej audycji z cyklu "Parnasik" w Polskim Radiu z okazji Dnia Dziecka w 1966 roku:

- Staram się patrzeć na świat oczami dziecka i wymierzać mu sprawiedliwość z pozycji ławki szkolnej. Wszystkie moje pomysły są wzięte albo z moich przeżyć szkolnych albo z tego czego nie przeżyłem, ale chciałem przeżyć.

Posłuchaj

01:28 Niziurski gwarze uczniowskiej Parnasik 10.11.1963.mp3 Edmund Niziurski o gwarze uczniowskiej, audycja z cyklu "Parnasik". (PR, 10.11.1963)

Pisarz, który wpłynął na następne pokolenie

Edmund Niziurski był inspiracją dla wielu pisarzy, niekoniecznie kojarzonych z literaturą młodzieżową. Swoisty hołd złożył mu Jerzy Pilch w audycji "Rozmowy po zmroku", prowadzonej przez Dorotę Gacek w radiowej Dwójce. – Ja powiedziałem kiedyś, że literatura, która ma Niziurskiego nie może być biedna.

Posłuchaj

57:54 życie na miarę literatury___v2013007440_tr_0-0_114142263c8aba22[00].mp3 "Rozmowy po zmroku" o Edmundzie Niziurskim (PR, 14.11.2013)

W 2019 roku Krzysztof Varga opublikował biografię Edmunda Niziurskiego, w której ocenił wpływ pisarza na twórczość własną i kolegów po fachu. Jak można przeczytać w "Księdze dla starych urwisów":

- Dzięki książkom Niziurskiego z nierozgarniętych młodocianych kretynów, doprowadzających do rozpaczy swym nieuctwem i odpornością na wiedzę rodzinę i znakomitych gogów, powoli zmieniliśmy się w dojrzałych ludzi. Jeśli nie zmieniliśmy świata, to jednak dzięki tym książkom zmieniliśmy siebie. A to już bardzo dużo. Edmund Niziurski przygotował nas do życia jak nikt inny.

sa/im