"To jest ta humanitarna niemiecka wojna". Ostatnie zachowane przemówienie Stefana Starzyńskiego

– To wojna, której celem jest zniszczenie pamiątek narodowych i zdobyczy kulturalnych, w której giną tysiące kobiet niewinnych i dzieci polskich, starców i mężczyzn cywilnej ludności nie biorącej w wojnie udziału – mówił w Polskim Radiu prezydent Warszawy Stefan Starzyński.

Polskie dziecko w ruinach Warszawy - fotografia Juliena Bryana, wrzesień 1939

Foto: Wikimedia Commons/Domena Publiczna

Posłuchaj

10:51 tu polskie radio warszawa (23) - 20 września 1939 rok - środ___pr iii 75693_tr_0-0_104108390a2013c7[00].mp3 Audycja "Tu Polskie Radio Warszawa - 20 września 1939" ze wspomnieniami pracowników Polskiego Radia w 1939 roku oraz archiwalnymi nagraniami. (PR, 20.09.1979)

 

20 września 1939 roku Niemcy kontynuowali ostrzał Warszawy. O zbrodniach popełnianych przez najeźdźcę informowali przez Polskie Radio pozostający w stolicy przedstawiciele państwa polskiego.

Stefan Starzyński oskarża Niemców

Wieczorem przed mikrofonem w budynku radia przy ulicy Zielnej 25 stanął nieugięty prezydent miasta. Poinformował o aktualnej sytuacji w oblężonej stolicy. Luftwaffe zrzuciło bomby na Warszawę, ponownie ucierpiał poważnie już uszkodzony Zamek Królewski. 

– Jeszcze Niemcom widocznie szkodzą resztki murów gotyckich, murów zamkowych. Do reszty muszą je zbombardować i triumf narodowi niemieckiemu pokazać. Naloty bombowe w dalszym ciągu niszczyły Muzeum Narodowe, obrazy, dzieła sztuki, pamiątki. W dalszym ciągu bombardowano szkoły i szpitale. Ostrzelano piękny gmach Prudentialu, najwyższy w Warszawie, który wznosił się ponad inne i sylwecie Warszawy z daleka nadawał specjalny ton - wyliczał prezydent. 

Posłuchaj

07:35 kopie nagrań pr warszawa z września 1939 roku - przemówienie___13463_tr_5-5_996952151f23af0[00].mp3 Fragmenty przemówienia prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego (PR, 20.09.1939)

 

Stefan Starzyński skrytykował barbarzyńskie metody prowadzenia wojny i oskarżył Niemców o popełnianie zbrodni.

– Bombardowano domostwa robotnicze na Pelcowiźnie, Bródnie i innych przedmieściach Warszawy. I znowuż padły trupy dzieci i kobiet, cywilnej ludności Warszawy jako wielki triumf rzekomo humanitarnie prowadzonej wojny, jak Hitler wczoraj w zakłamaniu swoim opowiadał - mówił prezydent.

Prezydent Warszawy wypowiedział jeszcze słowa, które okazały się prorocze oraz wieszczyły opór polskiego społeczeństwa wobec nadchodzącej okupacji i zapowiadały ostateczne zwycięstwo.

– Wojna nie jest skończona i my spokojnie patrzymy na zniszczenie polskiej ziemi, bo my jesteśmy narodem żywym, który z pokolenia w pokolenie przekazywać będzie siłę i potęgę naszego ducha, który będzie się odbudowywał, jak dawniej z barbarzyńskich najazdów, który zniesie te zniszczenia. Ale zemści się to na narodzie niemieckim.

Polacy nigdy nie przestaną wierzyć w zwycięstwo

Stefan Starzyński po wygłoszeniu przemówienia pozostał w budynku radia i zdążył jeszcze odsłuchać odebrany z BBC komunikat Edwarda Raczyńskiego, ambasadora w Zjednoczonym Królestwie, który zapewniał, że wiadomości z Warszawy dochodzą do świata, a sprzymierzeńcy przygotowują wojsko na pomoc Polsce.

Prezydent odpowiedział na depeszę z Londynu i zdołał jeszcze zdementować informacje zagranicznych rozgłośni o rzekomym osłabieniu ducha Polaków. Polecił im słuchać zapewnień Brytyjczyków, którzy zobowiązywali się walczyć aż do zwycięstwa i zapewnił, że Polacy nigdy nie przestaną wierzyć w zwycięstwo.

Przed mikronem ppłk Wacław Lipiński

We wrześniu 1939 roku zadaniem szefa propagandy Dowództwa Obrony Warszawy było przygotowywanie i nadawanie komunikatów o sytuacji na froncie oraz koordynowanie działania prasy i radia. Podlegała mu funkcjonująca jeszcze warszawska rozgłośnia Polskiego Radia, a ppłk Wacław Lipiński starał się podtrzymać walecznego ducha mieszkańców stolicy.

– Komunikat wojenny Dowództwa Obrony usłyszała nie tylko Warszawa, ale świat, albowiem te słowa, które idą stąd z Polskiego Radia, obejmują prawie całą kulę ziemską – zapewnił słuchaczy w swoim codziennym wystąpieniu. – Warszawa walczy i żołnierz broni się w łoskocie artyleryjskiego ognia. Niech mężnemu sercu naszych żołnierzy towarzyszy mężne serce Warszawy.

Posłuchaj

02:59 Waclaw Lipinski 20 wrzesnia 1939 PR.mp3 Przemówienie radiowe podpułkownika Wacława Lipińskiego. (PR, 20.09.1939)

 

Wacław Lipiński i Stefan Starzyński późnym wieczorem opuścili budynek radia. Pracownicy pozostali na swoich posterunkach, czekała ich kolejna pracowita noc przy naprawie zerwanego połączenia z radiostacją w Forcie Mokotowskim oraz podczas nasłuchiwania w eterze komunikatów niemieckiej dywersji.

sa