Historia

"Zmiennicy" - kultowa taksówka WPT 1313 aktorem serialu

Ostatnia aktualizacja: 18.10.2021 05:30
Dzisiaj mijają 34 lata od premiery pierwszego odcinka kapitalnego serialu "Zmiennicy" w reżyserii Stanisława Barei. Pierwszy odcinek wyemitowano 18 października 1987 roku. Była to niedziela, wieczór po kolejnym wydaniu propagandowego Dziennika Telewizyjnego.
kadr z serialu Zmiennicy, odcinek 15, w reżyserii Stanisława Barei. Na zdjęciu odtwórcy głównych ról - Ewa Błaszczyk i
kadr z serialu "Zmiennicy", odcinek 15, w reżyserii Stanisława Barei. Na zdjęciu odtwórcy głównych ról - Ewa Błaszczyk i Foto: INPLUS/East News

Serial, jak przystało na prześmiewcę absurdów PRL, w swojej narracji ośmieszał wysłuchiwane od 19:30 (DT) propagandowe komunały. Scenariusz napisali razem Bareja i Jacek Janczarski, a muzykę skomponował znany i lubiany bard, także drugiego obiegu, Przemysław Gintrowski.

Prześmiewcza fabuła

Serial liczył 15 odcinków, a każdy z nich trwał około 58 minut. Władza niezbyt przychylnie patrzyła na prześmiewczy charakter fabuły i dlatego od 3. odcinka emitowany był w piątki... odcinek ten pojawił się na ekranie także ze znacznym opóźnieniem, bo po 26 dniach od poprzedniego. Emisja serialu zakończyła się 12 lutego 1988 roku. Serial, nakręcony w 1986 roku, musiał swoje odczekać, by otrzymać przychylną decyzję cenzury. Jakimś trafem wydano pozwolenie na pokazanie go w Polskiej Telewizji.

Niestety, reżyser nie dożył tej chwili jak i późniejszych krytyk po zakończeniu emisji. Bareja odszedł 14 czerwca 1987 roku w Essen, gdzie przebywał na stypendium. To, co pozostało nam po tym wspaniałym reżyserze, to m.in. rola Krokodylowego w czterech odcinkach "Zmienników" - w 2., 3., 6. i 7.


Posłuchaj
01:30 Stanisław Bareja_ w latach 60..mp3 Stanisław Bareja o swojej twórczości. (PR, 1981)

 

Plejada gwiazd

Serial zasłynął także kapitalną i przebogatą listą polskich aktorów, którzy w nim wystąpili. Oprócz dwu głównych ról Ewy Błaszczyk i Mieczysława Hryniewicza mogliśmy oglądać ponad 80 aktorek i aktorów, z których prawie każdy znany był szerokiej widowni..., bo wszyscy lubili grać u Barei.

Miejsca zbyt mało, by wymienić ich wszystkich - bez trudu znajdziecie pełną listę choćby w Wikipedii czy na stronach portalu Filmpolski.pl. Tam też przeczytacie bardzo lakoniczne opisanie serialu: "Młoda dziewczyna w przebraniu mężczyzny zatrudnia się jako kierowca w Miejskim Przedsiębiorstwie Taksówkowym. Tylko w ten sposób otrzymuje taksówkę i ze swoim zmiennikiem jeździ po Warszawie. Obserwacja życia zza szyb "taryfy" wygląda czasem śmiesznie, czasem groteskowo, a niekiedy tragikomicznie".


Posłuchaj
02:25 Ewa Błaszczyk Bareja Dwójka.mp3 Ewa Błaszczyk o współpracy ze Stanisławem Bareją (Dwójka)

 

Rzeczywistość PRL w kamerze Barei

Portal "Aleseriale.pl" tak opisuje znaczące fakty i wydarzeni: "Rzeczywistość ukazana jest w serialu poprzez pryzmat perypetii taksówkarzy fikcyjnego Warszawskiego Przedsiębiorstwa Taksówkowego. Akcja skupiona jest wokół taksówki o numerze bocznym 1313. Najpierw jest to niebieski Polski Fiat 125p. Na końcu pierwszego odcinka rusza w ostatni kurs, który kończy się feralnie – na samochód spada pomnik Zwycięskiej Myszy Postępu i Tradycji. Następną 1313 jest Polski Fiat 125p w kolorze żółtym "Safari". W toku serialu zostaje uprowadzona i staje się skarbonką przechowującą w obszyciu fotela kierowcy 50 tys. dolarów".

W dalszej części znajdujemy w artykule liczne odesłania do opisywanej przez Bareję peerelowskiej rzeczywistości oraz do rzeczywistości związanej z cenzorskimi ingerencjami: "Podobnie jak w innych produkcjach Barei, w "Zmiennikach" jest mnóstwo scen i gagów przedstawiających rzeczywistość PRL w groteskowy sposób. Serial świetnie oddaje klimaty końca lat 80. Bohaterowie stoją na zmianę w kolejkach, a kiedy w sklepie rzucają towar, kombinują, jak być w kilku miejscach jednocześnie. Cenzura ingerowała w produkcję serii, domagając się zmian. Jednak w listopadzie 1987 r. zezwolono w końcu na emisję serialu w całości. Produkcja, składającą się z piętnastu odcinków, z czasem zyskała miano kultowej".


Posłuchaj
00:41 Bareja 1 OK.mp3 Stanisław Bareja o gatunku komediowym (Dwójka)

 

Seral miał mieć tytuł "Taksówkarze"

W serialu zagrał także Marcel Szytenchelm - aktor, reżyser, teatrolog, rzeźbiarz, scenarzysta i dyrektor teatru - zagrał rolę Mariana Koniuszki i... pomysłodawcy tytułu. Tak osobiście relacjonuje ten fakt: "Wiele godzin ze Staszkiem Bareją rozmawialiśmy na temat całego serialu i mojej roli. Nie każdy wie, że film miał się nazywać "Taksówkarze". Mam cichą satysfakcję, że również dzięki mojej sugestii serial nazwano "Zmiennicy". A co do roli samego Mariana Koniuszki, to zagrałem tę postać dokładnie tak, jak nakreślił ją reżyser. Był bardzo zadowolony z naszej współpracy. Po telewizyjnej kolaudacji serialu pogratulował mi roli i zapewnił, że trafiłem do jego "stajni". Miałem zagrać w jego następnych filmach. Niestety, nie dotrzymał słowa... Jego śmierć przerwała naszą wspaniale zapowiadającą się współpracę. Szkoda...".

Ingerencje cenzury

Na stronie poświęconej serialowi i stworzonej przez wielbicieli dzieła Barei "Zmiennicy.com" czytamy o kolejnych ciekawych faktach: "Bareja zaczął pisać scenariusz serialu, początkowo noszącego roboczy tytuł "Zawód taksówkarz", wraz z Jackiem Snopkiewiczem. Jednak ten niedługo potem wyjechał do USA i zastąpił go Jacek Janczarski. Przez długi czas reżyser nie mógł zdecydować, kogo obsadzić w roli Katarzyny Pióreckiej. Ostatecznie w filmie zagrała Ewa Błaszczyk, żona Janczarskiego. (...) Prace nad "Zmiennikami" zakończono jesienią 1986 roku i od tego czasu serial czekał na emisję. (...)

Choć początkowo obraz miał problemy z cenzurą, to jednak ostatecznie, po kilku miesiącach od śmierci Barei, Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk odstąpił od jakiejkolwiek ingerencji w ostatnie dzieło reżysera i wyraził zgodę na jego wyświetlenie w telewizji. Mimo to, okazało się, że w trakcie pierwszej emisji z piątego odcinka został usunięty epizod z lecącym do Krakowa samolotem, który "gubi" koło i po pozbyciu się paliwa nad lasem, awaryjnie ląduje na Okęciu.

Argumentowano to szacunkiem wobec rodzin ofiar katastrofy lotniczej, która wydarzyła się w maju 1987 roku w Lesie Kabackim w okolicach Warszawy. Reżyserowi insynuowano złe intencje ("przekraczanie granic"), nie biorąc pod uwagę tego, że rzeczona katastrofa wydarzyła się dawno po zakończeniu prac nad filmem. Pierwsza emisja "Zmienników" zakończyła się 12 lutego 1988 roku i obejrzało ją 18 630 000 widzów".


Posłuchaj
02:21 Krzysztof Kowalewski Bareja Dwójka.mp3 Krzysztof Kowalewski o stosunku m.in. władz PRL-u do Stanisława Barei (Dwójka)

 

Taksówka o numerze bocznym 1313

Wielu internautów, w późniejszym okresie, zajęło się poszukiwaniem występujących w serialu samochodów będących, w tym "głównym aktorem" - taksówką Fiat 125p o numerze bocznym 1313. Niektórzy znaleźli model żółty w Poznaniu... wożący nowożeńców do ślubu. O samochodach dość dokładnie pisze ten nieoficjalny portal: "pierwszy model to niebieski Polski Fiat 125p, najprawdopodobniej model z 1977 roku w wersji eksportowej; drugi model, występujący najdłużej to też Polski Fiat 125p w kolorze żółtym safari; trzeci model, pojawiający się w ostatnim odcinku, to FSO 125p w kolorze czerwony bordo".

O serialu powstało wiele stron opisujących wpadki na planie, ogrom przeróżnych gadżetów, odniesienia do różnych książek i filmów pokazujących rzeczywistość PRL. Znajdziemy też strony z cytowanymi kultowymi wypowiedziami z serialu... jak choćby ten z pierwszego odcinka:

"Dyrektor FSO: Tylko że jak fama głosi, to wy, u was w WPT, macie rajskie życie.

Stanisław Lesiak: Niech pan nie wierzy temu Famie, dyrektorze, to blagier!"

Wszystkie odcinki można obejrzeć na stronach Telewizji Polskiej. Zachęcamy!

PP

Czytaj także

Stanisław Tym: "Miś" to jest film o kłamstwie

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2023 05:50
- Wiesz, co robi ten miś? On odpowiada żywotnym potrzebom całego społeczeństwa. To jest miś na skalę naszych możliwości – mówił bohater kultowego filmu Stanisława Barei.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bareja wiecznie żywy. 10 najlepszych cytatów z filmów mistrza

Ostatnia aktualizacja: 05.12.2019 05:50
5 grudnia mija 90. rocznica urodzin Stanisława Barei. Jeśli chodzi o liczbę zwrotów, które z twórczości przeszły do języka potocznego, to cytaty z filmów Stanisław Bareja spokojnie mogą iść w szranki z klasykami pokroju Mickiewicza i Wyspiańskiego. Nikt, tak jak on i jego współscenarzyści, nie potrafił w zgrabną formę kilku słów ubrać absurdów otaczającej rzeczywistości. Prezentujemy subiektywny wybór 10 cytatów z filmów króla komedii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Alternatywy 4". Serial, który był oglądany jeszcze przed emisją

Ostatnia aktualizacja: 02.04.2019 09:17
- Zanim serial doczekał się premiery w telewizji, to krążył na kasetach VHS. Można je było kupić na stadionie w jakieś zupełnie straszliwej jakości. Jak to była piąta kopia, to nic nie było widać. Ale już się to ludziom podobało - mówił w Dwójce Janusz Płoński, dziennikarz i współautor scenariusza serialu "Alternatywy 4".
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Rozmowy kontrolowane" - satyra na stan wojenny

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2023 05:43
Film Sylwestra Chęcińskiego był próbą poradzenia sobie z traumatycznym doświadczeniem stanu wojennego przez wykpienie. Pomimo obaw reżysera o reakcję publiczności na przedstawienie grudnia 1981 roku w komediowej otoczce odbiór widzów był przychylny.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bareja dzwoni do Jaruzelskiego, czyli stan wojenny i "Alternatywy 4"

Ostatnia aktualizacja: 13.12.2023 05:45
Zdjęcia do serialu miały się odbyć 13 grudnia 1981 roku, jednak drogę ekipy filmowej do budynku Telewizji Polskiej zagrodziło wojsko. Posłuchaj wspomnień Macieja Rybińskiego, współautora scenariusza, o zabawnej sytuacji, która spotkała Stanisława Bareję po wprowadzeniu stanu wojennego.
rozwiń zwiń
Czytaj także

"Oczko mu się odlepiło. Temu misiu". Kultowy film Barei kończy 42 lata

Ostatnia aktualizacja: 04.05.2023 05:50
"Miś" wszedł na ekrany polskich kin 42 lata temu. Film Stanisława Barei w błyskotliwy sposób wyśmiewał absurdy rzeczywistości PRL. Prezentujemy subiektywny wybór 10 cytatów z komedii.
rozwiń zwiń
Czytaj także

Świat według Stanisława Barei

Ostatnia aktualizacja: 15.06.2020 23:00
- Bareja bardzo dobrze wpisał się w potrzebę rozrywki i zabawy, czyli tego wszystkiego, co było pierwotne w sztuce filmowej, a jednocześnie mówił prawdę o świecie, w którym żył i w którym my byliśmy zanurzeni po uszy - opowiadał w Dwójce Maciej Łuczak, autor monografii "Miś, czyli świat według Barei".
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bareja i bareizmy. 10 faktów z życia reżysera, o których mogłeś nie wiedzieć

Ostatnia aktualizacja: 14.06.2022 05:48
14 czerwca przypada 35. rocznica śmierci artysty. Widzowie uwielbiają twórczość Stanisława Barei za humor, który znakomicie oddawał absurdalną rzeczywistość PRL. Po wgłębieniu się w życiorys reżysera można odnieść wrażenie, że wiele filmowego humoru zostało zaczerpnięte z samego życia. 
rozwiń zwiń
Czytaj także

Bareja konspirator – reżyser w opozycji

Ostatnia aktualizacja: 14.06.2023 05:47
Stanisław Bareja kontestował rzeczywistość PRL nie tylko wyśmiewaniem jej absurdów w filmach, ale także czynnym działaniem w demokratycznej opozycji. Dokonywał przy tym spektakularnych wyczynów, jak przewiezienie powielacza w maluchu lub pomoc w ukryciu Zbigniewowi Bujakowi.
rozwiń zwiń