Waldemar Świerzy i "czysta kartka papieru"

27 listopada 2013 roku, odszedł od nas Waldemar Świerzy, jeden z najwybitniejszych twórców polskiego plakatu, współtwórca Polskiej Szkoły Plakatu, która słynęła w świecie ze swojej lapidarności i oszczędności formy, często operując ironią i nowatorskim liternictwem.

Wystawy "Waldemar Świerzy. Muzeum Śląskie w hołdzie mistrzowi plakatu". Na ekspozycji zaprezentowano 100 plakatów wybranych spośród 250, znajdujących się w zbiorach muzeum. Katowice, 2013

Foto: PAP/Andrzej Grygiel

Jeden z największych

Był wszechstronnie wykształconym artystą - grafikiem, malarzem. Wielu widzi w nim jednego z najważniejszych współtwórców Polskiej Szkoły Plakatu, która słynęła w świecie ze swojej lapidarności i oszczędności formy, często operując ironią i nowatorskim liternictwem. W wyglądzie plakat polski sprawiał wrażenie dzieła malarskiego i określano go jako styl "niezależności i bystrości rozumu".

Świerzego stawia się w jednym rzędzie obok Józefa Mroszczaka, Henryka Tomaszewskiego, którzy na warszawskiej ASP prowadzili katedrę plakatu, a także Tadeusza Trepkowskiego, Eryka Lipińskiego, Romana Cieślewicza, Jana Lenicy, Jana Młodożeńca czy Franciszka Starowieyskiego. Wymienieni to właściwie ojcowie polskiego plakatu.

Posłuchaj

27:31 Dwójka Portrety 13.12.2013.mp3 Twarze i plakaty Waldemara Świerzego. O Waldemarze Świerzym opowiadali: Nina Rozwadowska i Barbara Rybnikow z Galerii Grafiki i Plakatu w Warszawie, Monika Małkowska, krytyczka sztuki, oraz Andrzej Pągowski, grafik, uczeń mistrza. (Portrety/Dwójka)

 

Na stronach "Culture.pl" możemy przeczytać krótkie wprowadzenie do życiorysu wielkiego twórcy" "Współtwórca Polskiej Szkoły Plakatu; profesor projektowania plakatu w Akademiach Sztuk Pięknych w Poznaniu i Warszawie. Urodził się 9 września 1931 roku w Katowicach. Zmarł 27 listopada 2013 roku w Warszawie". Ewa Gorządek pisze w dalszej jego części: "Plakacista, grafik, ilustrator książek. Autor m.in. obwolut do znakomitej serii PIW-owskiej "Współczesna proza światowa". Projektował też okładki do płyt, kalendarze i znaczki pocztowe. Jako wystawiennik przygotowywał oprawy graficzne dla polskich pawilonów na Międzynarodowych Targach m.in. w Nowym Jorku, Lipsku, Wiedniu, Casablance i w Poznaniu".

Plakacista, grafik, ilustrator

Studiował w filii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych na Wydziale Grafiki w Katowicach. Po ukończeniu studiów w 1952 roku, szukając właściwego dla siebie zajęcia rozpoczął pracę dydaktyczną w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu... i praca dydaktyczna, obok tej artystycznej, stała się jedną z jego ulubionych. W całym swoim życiu wykładał w Hawanie, na Uniwersytecie w Meksyku, w Hochschule der Kunste w Berlinie Zachodnim, a w 1994 roku objął pracownię plakatu na warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych.

Najbardziej lubił siadać przed czystą kartką papieru, mierząc się z zadaniem stworzenia plakatu - najczęściej na zamówienie wydawcy. W tej dziedzinie odnosił największe sukcesy. Jak pisze Gorządek: "W 1959 roku otrzymał Grand Prix im. Toulouse-Lautreca na 1. Międzynarodowej Wystawie Plakatu Filmowego w Wersalu za plakat "Czerwona Oberża", zaś w 1962 roku na tej samej wystawie zdobył trzecią nagrodę za plakat "Dwa piętra szczęścia". W 1970 roku otrzymał I nagrodę Prix 10. Biennale de São Paulo. W 1975 i 1985 roku zdobył pierwszą nagrodę na Konkursie Plakatów Filmowych tygodnika "Hollywood Reporter" w Los Angeles ("Ziemia obiecana" i "Psy wojny")".

Co ciekawe, Waldemar Świerzy jest chyba polskim rekordzistą w liczbie namalowanych i wydanych plakatów. Powstało ich ponad półtora tysiąca. Jeden z nich, dla zespołu "Mazowsze", był powielony w 1954 roku w milionie egzemplarzy i zjeździł prawie cały świat podczas tournée zespołu.

Monika A. Utnik, na stronach "weranda.pl", tak opisuje te fakty, korzystając z wypowiedzi artysty: "Waldemar Świerzy jest prawdziwym rekordzistą, stworzył ponad półtora tysiąca plakatów! – Byliśmy ambitni, obiecaliśmy sobie z kolegami, że każdy będzie robił jeden plakat na tydzień – śmieje się. Najsłynniejszy powstał dla Mazowsza w 1954 roku. Świerzy spędzał wakacje nad morzem, gdy dostał telegram z nowym zleceniem, na już. Nocnym pociągiem przyjechał do Warszawy, w ciągu kilku godzin przygotował projekt i odesłał z naklejoną karteczką: "Pocałujcie mnie w d...". Po czym wrócił nad morze. Jak się potem okazało, plakat został powielony w milionie egzemplarzy, objechał z zespołem cały świat, m.in. Chiny. – Po jakimś czasie wybrałem się tam w podróż".

Co do kondycji współczesnego plakatu Świerzy podchodził bardzo krytycznie, bo to nie tylko fakt, że znacząco zmalały "powierzchnie wystawiennicze" tego typu sztuki. Kiedyś można było wieszać je wszędzie, a szczególnie na płotach, ogrodzeniach terenów budowy, a Polska wtedy budowała się na potęgę. "Dziś plakat został zamordowany. Współcześni producenci filmów rzadko go zamawiają – ubolewa Świerzy, który najbardziej lubi robić właśnie plakaty filmowe. Te najgłośniejsze – bardzo ekspresyjne, kłębowisko maźnięć, plam, zawijasów – powstały do "Bulwaru zachodzącego słońca", "Casablanki", "Czerwonej Oberży". – Plakat filmowy to jeden z powodów, dla których w ogóle zostałem plakacistą – mówił".

Utnik z fascynacją przytacza także opis artysty jego procesu twórczego, swoistego sposobu myślenia: "Fascynujące, że film trwa dwie godziny, a ja muszę się zmieścić na jednej kartce. Tak samo zresztą jest z książką (projektował obwoluty do PIW-owskiej serii "Współczesna proza światowa'). Oczywiście nie czytałem wszystkiego od deski do deski. „Biesy” Dostojewskiego streszczał mi na przykład przez telefon Wajda. Ale czasem lepiej wiedzieć mniej niż więcej – podkreśla. Bo plakat ma przyciągać prostotą – tej zasady trzymał się też wtedy, gdy tworzył cykl portretów „Wielcy ludzie jazzu”. Nigdy nie zgłębiał psychiki modela, przeciwnie: wydobywał zaledwie kilka jego charakterystycznych rysów".

Znamienne jest też nastawienie Świerzego: "W tym szarym komunistycznym kraju mój plakat był chyba jedyną kolorową rzeczą. Czy trzeba od razu skakać ze spadochronem, żeby poczuć adrenalinę? Mnie wystarcza czysta kartka papieru".

PP